ادعای نادرست ضرر میوه‌های زشت و بدشکل برای سلامت انسان

در اینستاگرام پستی منتشر شده که مدعیست «میوه‌هایی که دارای فرم بدی هستند را نخورید چون در نهایت از سلول‌های گیاهی سرطانی با ژن‌های متفاوت تشکیل شده‌‌اند». در شرح این عکس‌نوشته، آمده:

وقتی سلولای عادی به سلولای سرطانی تبدیل میشن، هایپرتروفی و هایپرپلازی رخ میده! یعنی اندازه سلولا از حالت عادی بزرگ‌تر میشن و تقسیم سلولی هم زیاد و شدید میشه!میوه‌‌های دارای بدفرمی و غده رو نخورید بهتره… چون درنهایت از سلولای گیاهی سرطانی با ژن‌های متفاوت تشکیل شدن

چه چیزی باعث بدشکلی میوه‌ها می‌شود؟

مشاهده میوه‌هایی با شکل غیرمعمول یا بدشکل در باغ‌ها، مزارع و فروشگاه‌ها پدیده‌ای رایج است که اغلب باعث نگرانی مصرف‌کنندگان می‌شود. اما این ادعا که «میوه‌هایی که ظاهر نامتعارف یا «بد» دارند، سرطان دارند و نباید خورده شوند» از نظر علمی کاملاً بی‌پایه است.

ظاهر میوه، با سلامت آن ارتباطی ندارد. زیرا تغییرات شکل، اندازه یا رنگ میوه معمولاً ناشی از عوامل زیست‌محیطی (مانند آسیب حشرات، تنش آبی، شرایط خاک، آفتاب سوختگی یا سرمازدگی) یا ژنوتیپی (تنوع طبیعی درون گونه‌ای) است و هیچ ارتباطی با تشکیل سلول‌های سرطانی در خود میوه ندارد.

گرده‌افشانی، یعنی انتقال دانه‌های گرده از پرچم (بخش نر گل) به کلاله (بخش ماده گل) و لقاح متعاقب آن، فرآیندی حیاتی برای تشکیل و رشد طبیعی بسیاری از میوه‌هاست. اگر این فرآیند به طور کامل و یکنواخت برای تمام تخمک‌های درون تخمدان انجام نشود، رشد میوه نامتقارن، ناقص یا متوقف می‌شود که نتیجه آن بدشکلی است. بسیاری از گیاهان برای گرده‌افشانی به حشرات، به‌ویژه زنبور عسل، وابسته هستند. کاهش جمعیت این حشرات یا فعالیت ناکافی آن‌ها به دلیل شرایط نامساعد یا استفاده از آفت‌کش‌ها، می‌تواند گرده‌افشانی را به شدت مختل کند.

همچنین آفات مکنده مانند شته‌ها، مگس‌های سفید، کنه‌ها و تریپس‌ها با فرو بردن قطعات دهانی خود در بافت‌های نرم برگ، ساقه یا میوه جوان و مکیدن شیره گیاهی، باعث ضعف گیاه، انتقال بیماری و همچنین تخریب مستقیم سلول‌ها در محل تغذیه می‌شوند که این امر منجر به بدشکلی و تغییر ظاهر میوه می‌شود.

برخی حشرات با سوراخ کردن میوه برای تغذیه یا تخم‌گذاری، به بافت آن آسیب می‌زنند. به عنوان مثال، «سن گیاهخوار توت فرنگی» با سوراخ کردن و مکیدن محتویات دانه‌های (آکن‌های) روی سطح توت فرنگی، باعث توقف رشد میوه در آن ناحیه و ایجاد ظاهری بدشکل می‌شود. مگس جالیز نیز با تخم‌گذاری درون میوه‌های جوان هندوانه و خربزه، و تغذیه لارو از داخل میوه، باعث بدشکلی و ایجاد حفره در آن‌ها می‌شود.

علاوه بر آسیب مستقیم، حشرات نقش مهمی در انتقال بیماری‌های گیاهی، به‌ویژه بیماری‌های ویروسی، دارند. شته‌ها و سوسک خیار می‌توانند ویروس موزائیک خیار را از گیاهی به گیاه دیگر منتقل کنند که خود این ویروس باعث بدشکلی میوه می‌شود.

برخی از قارچ‌ها و باکتری‌ها می‌توانند مستقیماً به بافت میوه حمله کرده و باعث ایجاد لکه، پوسیدگی و تغییر شکل آن شوند. بیماری آنتراکنوز هندوانه که بخاطر یک قارچ ایجاد می‌شود، با ایجاد لکه‌های آب‌سوخته، فرورفته و سیاه روی میوه، باعث پوسیدگی بافت و بدشکلی آن می‌شود.

سرطان گیاهی چیست؟

سرطان در گیاهان و حیوانات متفاوت است. اصطلاح «سرطان» به طور معمول برای توصیف گروهی از بیماری‌ها در انسان و حیوانات به کار می‌رود که مشخصه اصلی آن‌ها رشد کنترل‌نشده و تهاجمی سلول‌ها و توانایی گسترش (متاستاز) به سایر نقاط بدن است. این فرآیند عامل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان است. اما در گیاهان، سلول‌ها به دلیل داشتن دیواره سلولی سخت و عدم وجود سیستم گردش خون و ایمنی مشابه حیوانات، قادر به حرکت و مهاجرت نیستند. بنابراین، تومورهای گیاهی تقریباً همیشه موضعی باقی می‌مانند و متاستاز نمی‌دهند.

تومورهای گیاهی (گال‌ها یا تومورهای بدخیم گیاهی) اغلب به‌دنبال عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شوند (مثل Agrobacterium tumefaciens که «گال تنباکو» را به وجود می‌آورد)، از منظر رشد بی‌رویه سلولی، این پدیده شباهت‌هایی با سرطان دارد و گاهی اوقات به طور عامیانه «سرطان گیاهی» نامیده می‌شود.

تفاوت دیگر این است که گیاهان فاقد اندام‌های حیاتی متمرکز و غیرقابل جایگزینی مانند مغز، کبد یا ریه در حیوانات هستند. اگر یک تومور به بخشی از گیاه مانند یک شاخه یا ریشه آسیب بزند، گیاه معمولاً می‌تواند با رشد بخش‌های جدید یا تکیه بر سایر اندام‌های مشابه، به حیات خود ادامه دهد. از بین رفتن یک اندام حیاتی در اثر سرطان برای حیوانات کشنده است.

با توجه به این تفاوت‌های اساسی، به ویژه عدم توانایی متاستاز، استفاده از اصطلاح «سرطان» برای توصیف تومورهای گیاهی می‌تواند گمراه‌کننده باشد و باعث ایجاد نگرانی بی‌مورد در مصرف‌کنندگان شود.

این بیماری‌ها به انسان منتقل نمی‌شوند و در میوه‌های خوراکی نادر هستند و به‌سادگی قابل مشاهده هستند (برآمدگی‌های بزرگ با تغییر رنگ واضح). در نهایت سلول‌های سرطانی گیاهی، ساختار متفاوتی دارند و هرگز در بدن انسان زنده نمی‌مانند یا تکثیر نمی‌شوند.

مراکز کنترل سرطان که نهادهای عمومی هستند که در کشورهای مختلف پیوسته عوامل سرطان و اپیدمیولوژی‌های را بررسی می‌کنند، توصیه‌ای در این زمینه ندارند و این ادعا در هیچ منبع معتبر علمی یا بهداشتی ذکر نشده است.

آیا خوردن میوه‌های بدشکل برای انسان خطرناک است؟

نکته کلیدی و اساسی این است که بدشکلی به خودی خود معمولاً میوه را برای خوردن ناامن نمی‌کند. شکل غیرمعمول میوه، اگر ناشی از عواملی مانند تنش‌های محیطی خفیف (مانند تغییرات دما یا رطوبت در طول رشد) یا گرده‌افشانی ناقص باشد، تأثیری بر ایمنی آن برای مصرف ندارد. تا زمانی که بافت میوه سالم، بدون علائم پوسیدگی، کپک‌زدگی یا بوی نامطبوع باشد، مصرف آن معمولاً بی‌خطر است.

خطر اصلی زمانی ایجاد می‌شود که میوه، چه بدشکل و چه با ظاهر معمولی، دچار فساد شود. فساد می‌تواند ناشی از رشد میکروارگانیسم‌هایی مانند کپک‌ها و باکتری‌ها یا تجزیه طبیعی بافت میوه به دلیل کهنگی یا آسیب فیزیکی باشد.بنابراین، تمرکز اصلی باید بر تشخیص علائم فساد باشد، نه صرفاً شکل ظاهری میوه.

به‌جای تمرکز بر ظاهر، کیفیت بافت و بو را ملاک قرار دهید: اگر میوه کپک‌زده، بوی نامطبوع یا طعم ترشیده داشته باشد، آن را دور بیندازید چون فاسد شده‌است. اما لکه‌ها یا فرم‌های نامعمول در اغلب موارد بی‌ضرر هستند و حتی ممکن است غنی‌تر از نظر آنتی‌اکسیدان باشند، چون پاسخ گیاه به تنش‌های محیطی را نشان می‌دهند.

نگرانی در مورد اینکه آیا مصرف میوه‌های بدشکل می‌تواند به سلامتی زیان برسانند، فاقد هرگونه پشتوانه علمی معتبر است. هیچ مدرک و مطالعه‌ای وجود ندارد که نشان دهد صرفِ داشتن شکل غیرمعمول، میوه‌ای را سرطان‌زا می‌کند یا برای سلامتی مضر است.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا در اینستاگرام که ««میوه‌هایی که دارای فرم بدی هستند را نخورید چون در نهایت از سلول‌های گیاهی سرطانی با ژن‌های متفاوت تشکیل شده‌‌اند» نشان نادرست می‌دهد.