ادعای نادرست درباره وجود فناوری‌ای با امکان تولد سالانه ۳۰ هزار نوزاد را در رحم‌های مصنوعی

در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده و ادعا شده شرکتی وجود دارد که قرار است با رحم مصنوعی ۳۰ هزارتا بچه به دنیا بیاورد.

در این ویدیو چیزی شبیه کارخانه تولید نوزاد با هزاران رحم مصنوعی دیده می‌شود که جنین هایی در آن نگهداری می شوند.

در توضیحات روی ویدیو گفته می‌شود:

«به زودی دوران زایمان و سزارین تموم میشه، چون برای اولین بار قراره این کارخانه سالی ۳۰ هزار تا بچه رو توی رحم های هوشمند بسازه که بدون هیچ محدودیتی به شما این امکان رو میده که با ژن خودتون و همسرتون صاحب فرزند بشید اونم با مشخصات دقیقی که خودتون می‌خواهید یعنی شما از این به بعد می‌تونید رنگ چشم و پوست و مو و قدرت بدنی و قدو و حتی هوش و ذکاوت بچه تون رو اونجور که خودتون می‌خواهید انتخاب کنید. این طرح شگفت‌انگیز رو اولین بار هاشم الغیلی عربستانی داده و قراره تا سال ۲۰۳۲ توی ۷۵ آزمایشگاه مجهز در سراسر جهان انجام بشه. جالب‌ترین بخشش هم اینه که شما می‌تونید توی خونه با گوشی موبایلتون تمام مراحب رشد فرزندتون رو چک کنید. با این طرح دیگه هیچ بچه‌ای توی دنیا با نقص عضو به دنیا نمیاد».

این ادعا فقط در یک اکانت اینستاگرامی بیش از ۱.۷ میلیون بار دیده شده و ۱۱۲ هزار لایک داشت.

این ادعاها تا چه اندازه صحت دارد؟ آیا شرکتی وجود دارد که توان به دنیا آوردن ۳۰ هزار بچه در رحم مصنوعی در سال را دارد؟ منبع این خبر چیست و جزییات آن کدام است؟

این خبر، و در واقع ویدیویی که خبر با اتکا به آن منتشر شده اولین بار دو سال پيش در دسامبر سال ۲۰۲۲ در یوتیوب در اکانت فردی به نام هاشم الغیلی منتشر شد. عنوان ویدیو «اکتولایف: اولین مرکز رحم مصنوعی جهان» است و در توضیح آن آمده:

«اولین مرکز پرورش مصنوعی نوزاد در جهان، با نام اکتولایف (EctoLife)، قادر خواهد بود سالانه ۳۰٬۰۰۰ نوزاد پرورش دهد. این مرکز بر پایهٔ بیش از ۵۰ سال پژوهش علمی پیشگامانه است که توسط پژوهشگرانی از سراسر جهان انجام شده است».

هاشم الغیلی اهل یمن است و مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته زیست‌شناسی مولکولی از دانشگاه کانستراکتور در آلمان در سال ۲۰۱۵ دریافت کرد. او خود را «تهیه‌کننده، فیلمساز و مبلغ علمی» معرفی می‌کند.

الغیلی در بازنشر ویدیو در وبسایت‌اش آن را زیرمجموعه Concepts قرار داده است. به این معنی که این ویدیو و ادعاهای مطرح شده در آن هنوز در قالب یک مفهوم و طرح اولیه هستند و این شرکت مابه‌ازایی در دنیای واقعی ندارد. از سال ۲۰۲۲ تا بحال او به روزرسانی‌ای درباره این مفهوم و یا پیشرفت احتمالی آن برای اجرایی شدن نداشته است.

هاشم الغیلی در زمان انتشار این ویدیو مدعی شده بود که این فناوری و امکان بالقوه ساخت چنین چیزی هم‌اکنون وجود دارد، اما محدودیت‌های اخلاقی مانع از تحقق عملی آن شده‌اند.

الغیلی در وبسایت خود ویدیوهایی از مفاهیم دیگر؛ مانند یک دستگاه پیوند سر، یا وسیله‌ای که با آن جنایتکاران را به جای تنبیه درمان می‌کنند هم منتشر کرده است.

سابقه انتشار و درستی‌سنجی ویدیو

در همان سال ۲۰۲۲ این ویدیو بسیار پربازدید شد و با همین ادعایی که در حال حاضر در ایران در حال دست به دست شدن است، موافقت‌ها و مخالفت‌های زیادی برانگیخت. تا جایی که رسانه‌هایی مانند رویترز، خبرگزاری فرانسه و یواس‌ای تودی آن را درستی‌سنجی کرده و به ادعای وجود چنین فناوری‌ای و یا حتی محقق شدن احتمالی آن در آینده نزدیک، نشان نادرست دادند.

هاشم الغیلی در گفتگو با این رسانه‌ها از جمله خبرگزاری فرانسه تاکید کرد که EctoLife یک مرکز واقعی نیست و هیچ کاری برای ساخت نمونه اولیه آن هم انجام نشده به گفته او این ویدیو با هدف نمایش پیشرفت‌های علم و فناوری تولیدمثل و آغاز بحث درباره چنین فناوری‌ای ساخته شده است.

دکتر گاید اوی (Guid Oei)، متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه فناوری آیندهوون که در زمینه فناوری رحم مصنوعی تحقیق می‌کند به یواس‌ای تودی و خبرگزاری فرانسه، گفت که «علم مدرن هنوز فاصله زیادی با دنیای نشان‌داده‌شده در این فیلم دارد. با فناوری فعلی امکان رشد نوزاد در رحم مصنوعی وجود ندارد».

الیزابت کلویی رومانیس، استاد حقوق زیستی در دانشگاه دورهام انگلستان و مدیر مشترک مرکز جنسیت و قانون در این دانشگاه هم به یواس‌ای تودی گفت: «اکتوژنز کامل (رشد کامل جنین در خارج از رحم) در آینده نزدیک بسیار بعید است. دستگاه‌هایی که در حال توسعه هستند فقط برای تسهیل اکتوژنز جزئی طراحی شده‌اند» به گفته او «اطلاعات اندکی در مورد چگونگی شبیه‌سازی مراحل ابتدایی بارداری انسان در خارج از رحم وجود دارد».

در واقع به گفته کارشناسان فعالیت‌هایی که در مراکز علمی تخصصی در این باره در جریان است برای حمایت حیاتی از نوزادان نارس است، نه جایگزینی برای کل دوران بارداری.

تحقیقات درباره رحم مصنوعی

نگاهی به آخرین و به روزترین تحقیقات موجود درباره رحم مصنوعی نشان می دهد که این تحقیقات اغلب بر همان موضوع مورد تاکید دکتر گاید اوی، یعنی ساختن دستگا‌هایی برای حمایت حیاتی از نوزادان نارس متمرکز است. (لینک۱، لینک۲)

در حالی که دانشمندان در تلاش برای ایجاد رحم مصنوعی هستند که بتواند به نوزادان نارس کمک کند، موفقیت آنها محدود به حیوانات، مانند آزمایش روی بره‌ها، بوده است.

در اکتبر ۲۰۱۹، پژوهشگرانی در هلند موفق به دریافت کمک‌هزینه‌ای ۲.۹ میلیون یورویی (۳.۱ میلیون دلاری) از اتحادیه اروپا شدند تا نمونه‌ی اولیه‌ای از رحم مصنوعی برای رشد نوزادان نارس خارج از رحم مادر توسعه دهند. این گروه در سال ۲۰۲۱ مقاله‌ای با عنوان «نوزادان نارس در رحم مصنوعی شانس بقای بیشتری دارند»، منتشر کردند و خبر دادند که «یک رحم مصنوعی – انکوباتور نسخه ۲.۰ – ظرف ۱۰ سال به واقعیت تبدیل خواهد شد». این دستاورد علمی هم چنانچه گفته شد درباره افزایش شانس زنده‌ماندن نوزادان بسیار نارس است یعنی جنینی که مراحل ابتدایی شکل گیری و حیات را در رحم مادر سپری کرده است.

در عین حال طرح مفهومی الغیلی تنها خیال‌پردازی علمی در این باره نیست و نمونه‌هایی دیگر از آن را هم در سال‌های اخیر می‌توان یافت.

از این رو فکت‌نامه به این ادعا که شرکتی وجود دارد که قرار است با رحم مصنوعی سالانه ۳۰ هزار کودک به دنیا بیاورد، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.