ادعاهای بی‌اساس درباره انتقال آب از ایران به عراق و کویت

در شبکه‌های اجتماعی ویدئویی با عنوان کشف لوله انتقال آب زیرزمینی به عراق منتشر و دست به دست می‌شود. در این ویدئو مجموعه‌ای از چند تصویر منتشر و ادعا شده که این تصاویر اثبات می‌کند که جمهوری اسلامی در حال انتقال آب به کویت و عراق است.

این اولین بار نیست که شبیه چنین ادعایی در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود، در سال‌های گذشته نیز بارها این مساله در فضای عمومی و حتی رسانه‌ها خبرساز بوده است.

برای درستی‌سنجی این ادعا باید دید منبع و منشا و داستان هر کدام از تصاویر استفاده شده برای این ویدئو چیست؟

۱- عکس یک

این تصویر بارها در رسانه‌های رسمی و دولتی (مانند ایسنا، ایرنا، پایگاه اطلاع‌رسانی دولت)، به عنوان «عکس تزئینی» برای اخبار مربوط به انتقال آب در نقاط مختلف ایران منتشر شده است،

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد این عکس ۱۴ سال پیش در خبرگزاری مهر منتشر شده و مربوط به خط انتقال آب، از سرشاخه‌های دز به قم است.

۲- ویدئوی یک:

این ویدئو اولین بار تابستان دو سال پیش در ایران‌اینترنشنال منتشر شد. فردی که این ویدئو را فرستاده می‌گوید:

«مردم آبادان آب ندارند بخورند، در بی‌آبی مانده‌اند، آب شور و گل و کثیف می‌خورند بعد این آب، آب معدنی، آب سد گتوند داره می‌ره برای عراق… تازه این یک شاخه‌اش است، یک شاخه دیگر هم این است. مردم آبادان آب ندارند بخورند…»

بعد هم نمایی از سازه‌ای شبیه به یک پل نشان داده و گفته می‌‌‌شود:

«این هم خط لوله‌ای است که از آن دست بهمنشیر می‌آید، می‌رود زیر زمین و می‌رود سمت عراق. دو خط لوله چهل اینچ، پر آب معدنی که یکی‌اش از گتوند می‌آید،‌آن یکی را نمی‌دانم از کجا می‌آید.»

جست‌وجوهای فکت‌نامه نشان می‌دهد این سازه پشتیبان در نزدیکی شهرک دریا در آبادان روی رودخانه بهمن‌شیر نصب شده است. (آدرس دقیق)

بررسی زمانی آرشیو تصاویر ماهواره‌ای گوگل نیز حکایت از این دارند که عملیات ساخت این سازه اواسط سال ۱۳۹۳ (پاییز ۲۰۱۴) و سازه اصلی تا اواخر سال ۱۳۹۴ (مارس ۲۰۱۵) روی رودخانه نصب شده است.

این سازه در نزدیکی یک کارگاه تعمیر لنج ساخته شده است. ما نتوانستیم دقیقا متوجه شویم که این سازه مربوط به کدام طرح انتقال آب است، اما حدس می‌زنیم این بخشی از خط لوله دوبله انتقال آب داخلی است که با گذر از رودخانه بهمنشیر آب را به مناطق جنوبی آبادان می‌رساند.

ما دقیقا نتوانستیم مشخصات فنی این سازه پیدا کنیم، اما هیچ نشانه محکمی مبنی بر اینکه این بخشی از طرح انتقال آب از ایران به کشور عراق است در دست نیست.

۳- ویدئوی دو:

در این ویدئو هم که در تاریکی گرفته شده عده‌ای درباره کشف خط لوله انتقال آب به کویت صحبت می‌کنند:

«ساعت یک و نیم بامداد است، آمده‌ایم در بیابان‌های هویزه یکی از اهالی اینجا چیزی را به ما نشان داده اعصابمان را به هم ریخته است. این لوله‌ای که می‌بینید با این قطر، از سد دز به سمت کویت می‌رود. آب خنک تصفیه شده عالی. دو خط هم است. یکی چپ و یکی راست، این واقعا درد است. اینکه قراردادش کی و زمان چه رئیس‌جمهوری نوشته شده بماند. مردم اینجا از تشنگی می‌میرند این لوله به این بزرگی به کویت می‌رود.»

این ویدئو نیز قدیمی است اواسط تابستان ۱۴۰۰ در شبکه‌های اجتماعی منتشر و خبرساز شده بود. این ویدئو که بازتاب گسترده‌ای در فضای عمومی و رسانه‌ها داشت، باعث شد سازمان آب خوزستان اعلام کند:

«برخی افراد در یک شب تاریک با حضور روی خطوط طرح آبرسانی غدیر که به شهرهای آبادان، خرمشهر، سوسنگرد و شادگان آبرسانی می‌کنند، این خطوط را به عنوان خطوط انتقال آب خوزستان به کشورهای عراق و کویت معرفی می‌کنند که ما این موضوع را قویا تکذیب می‌کنیم. خطوط انتقال آبرسانی طرح غدیر در دو فاز اجرایی شده‌اند تا نیاز آبی شهرهای هدف را در خوزستان برطرف کنند»

توضیحات سازمان آب خوزستان با مشخصات طرح آبرسانی غدیر و تصاویری که از آن در رسانه‌ها منتشر شده همخوانی دارد. همزمان رضا اردکانیان، وزیر وقت نیرو نیز در یک برنامه تلویزیونی گفت:

«مردم ما هوشیار هستند و همواره موضوعات آب و برق از موضوعات مهم است و دشمنان هر روز شایعه درست می‌کنند، این موضوع [انتقال آب به کویت] در ۲۰ سال پیش طرح شد و از سوی بنده که مدیر امور آب وزارت نیرو بودم به شدت منتفی شد.»

اشاره آقای اردکانیان به موافقتنامه‌ای است که دولت ایران در سال ۱۳۸۲ با کویت امضا کرد که بر اساس آن قرار بود ایران سالانه ۳۳۰ میلیون متر مکعب آب به کویت منتقل کند. این پروژه بزرگ که قرار بود ۱۵۰ کیلومتر آن زیر دریا اجرا شود، اجرایی نشد. تاکنون، در هیچ‌کدام از منابع رسمی و نیمه‌رسمی در ایران و خارج از ایران نشانه‌ای از اجرایی شدن این پروژه منتشر نشده، در حالیکه با توجه به ابعاد آن اگر این پروژه اجرا می‌شد، باید نشانه‌ای از آن جایی دیده می‌شد.

۴- عکس دوم

آخرین تصویر این پست اینستاگرامی، تصویری از یک خط لوله بسیار بزرگ است. این تصویر در اصل مربوط به «طرح رود بزرگ دست‌ساز» در لیبی است که شبکه‌ای از لوله‌ها و کانال‌های آب به طول ۲۸۲۰ کیلومتر است و آب را به شهرهای طرابلس، بنغازی، سرت و دیگر شهرها منتقل می‌کند. این پروژه در زمان معمر قذافی رهبر سابق لیبی ساخته شده است.

صرف‌نظر از بی‌ارتباط بودن عکس، متنی هم روی آن نوشته و ادعا شده

«یکی از دلایل کشتن متخصصان محیط زیست جلوگیری از برملا شدن فروش آب به کویت، قطر و عراق در ابعاد مافوق تصور و فاجعه‌بار آن است.»

دقیقا معلوم نیست منظور از کشته شدن متخصصان محیط زیست چیست. در سال‌های گذشته تعدادی از کارشناسان محیط زیست در ایران بازداشت و زندانی شدند که یکی از آنها (کاووس سیدامامی) در زندان جان خود را از دست داد، اما تاکنون در هیچ منبعی اشاره به ارتباط این افراد با موضوع انتقال آب مطرح نشده.

در شبکه‌های اجتماعی ویدئویی منتشر و ادعا شده که تصاویر این ویدئو اثبات می‌کند جمهوری اسلامی به در حال انتقال آب به عراق و کویت است.
این تصاویر همه قدیمی‌اند و در سال‌های گذشته به همین مضمون در شبکه‌های اجتماعی و فضای عمومی منتشر شده‌اند.
یکی از این تصاویر سازه پشتیبان خط لوله انتقال آب داخلی آبادان است که اواخر سال ۱۳۹۳ روی رودخانه بهمنشیر نصب شده است. تصویر دیگر خطوط انتقال طرح آبرسانی غدیر در نزدیکی هویزه است و ارتباطی با انتقال آب با کویت ندارد. سایر عکس‌های استفاده شده در تصویر هم یکی مربوط به خط انتقال آب به قم و دیگری تصویری از خطوط انتقال بزرگ آب در لیبی است.
طی سال‌های گذشته همزمان با تشدید بحران آب در خوزستان، همواره شبهه انتقال آب به کشورهای همسایه مطرح شده و بعضا به توافقنامه ایران و کویت برای انتقال آب از ایران به کشور استناد شده است.
این توافقنامه در سال ۱۳۸۲ میان دولت دو کشور امضا شد، اما هیچ وقت اجرایی نشد. به دنبال این توافقنامه قرار بود پروژه بزرگی طراحی و اجرا شود که بر اساس بیش از ۵۰۰ کیلومتر خط لوله که ۱۵۰ کیلومتر آن در بستر خلیج فارس و از زیر آب می‌گذرد تا آب را از شمال خوزستان به کویت برساند. قاعدتا اگر چنین پروژه‌ای با این وسعت انجام شده بود شرکت‌های زیادی درگیر می‌شدند و اخبار و نشانه‌های آن جایی پدیدار می‌شد که چنین اتفاقی رخ نداده‌ است.
در مورد عراق هم، گزارش معتبری در دست نیست که نشان دهد، ایران که در سال‌ها گذشته برای تامین آب آشامیدنی در مناطق مختلف، از جمله در خوزستان مشکل داشته، به عراق آب صادر کرده یا می‌کند.
با این اوصاف فکت‌نامه ادعاهای مطرح شده در این ویدئو را بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.