ادعای نادرست درباره افول صنعت هوافضای آلمان

در اکس (توییتر سابق) پستی منتشر شده که با نمایش ویدیو از انفجار و سقوط یک موشک فضایی که تازه پرتاب شده، مدعیست این نشانه افول صنعت موشک آلمان است. در این پست آمده:

آلمان به چه خفتی افتاده. ٨٠ سال پیش تنها قدرت موشکی دنیا بود. با سیب زمینی لندن را میزد. آمریکا در یک عملیات سری تمام دانشمندان موشکی آلمان را یکی یکی گرفت فرستاد آمریکا بهشون شهروندی هم داد. حالا آلمان موشکش ٢ دقیقه در آسمان دوام نمی‌آورد و سقوط می‌کند.

در اینجا چند ادعا مطرح شده‌است که آنها را بررسی می‌کنیم: آیا این ویدیو مربوط به تست موشک آلمان است؟ آیا آمریکا در یک عملیات سری، تمام دانشمندان موشکی آلمان را به آمریکا فرستاد و به آنها شهروندی آمریکا داد؟ آیا این نشانه افول (خفت) صنعت موشکی آلمان است؟

آیا ویدیو مربوط به تست موشک آلمان است؟

ویدیویی که منتشر شده، ربطی به صنایع هوافضای دولتی آلمان ندارد. کشور آلمان، برنامه‌های فضایی دولتی خود را از طریق آژانس فضایی «مرکز هوافضای آلمان» (DLR اختصار Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt) انجام می‌دهد. این آژانس، شریک سازمان فضایی اتحادیه اروپا (esa) است.

ویدیو مربوط به آزمایش موشک دو مرحله‌ای اسپکتروم (Spectrum) ساخته یک شرکت خصوصی آلمانی به‌نام Isar Aerospace است. روز ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ (۳۰ مارس ۲۰۲۵) این شرکت، نخستین تلاش خود را برای پرتاب موشک فضایی از خاک اروپا انجام داد. این موشک ساعت ۱۲:۳۰ به وقت محلی، از پایگاه فضایی Andøya در نروژ به فضا پرتاب شد. موشک اسپکتروم با ارتفاع ۲۸ متر می‌تواند محموله‌هایی تا وزن ۱۰۰۰ کیلوگرم را به مدار پایین زمین منتقل کند.

با این حال، موشک اسپکتروم، ۱۸ ثانیه پس از پرتاب، دچار نقص در عملکرد شد که منجر به سقوط آن به زمین و انفجار شد. ویدئوهای منتشر شده نشان می‌دهند که موشک پس از بلند شدن، شروع به چرخش کرده و سپس با خاموش شدن موتورها، به سمت زمین سقوط کرده و منفجر می‌شود.

براساس اعلان خبری شرکت Isar Aerospace، هدف اصلی این پرتاب آزمایشی، جمع‌آوری داده‌های پروازی و تجربه برای بهبود ماموریت‌های آینده بود. این شرکت، پیش از پرتاب اطلاعاتی از این آزمایش را در سایت خود قرار داده‌بود که نشان می‌داد این موشک بدون محموله بوده و پروفایل پرتابی زیر برای آن در نظر گرفته شده‌بود:

همان‌طور که در تصویر دیده می‌شود، مرحله اول (Liftoff) و بخشی از مرحله دوم یعنی برخاستن عمودی (Vertical Rise) با موفقیت انجام شده اما چرخش (Pitch Over) شکست خورده‌است. در ویدیو هم دیده می‌شود که خروجی نازل موشک، چرخش‌هایی به اطراف می‌کند، اما در نهایت شکست می‌خورد و موشک سقوط می‌کند و با برخورد به سطح آب منفجر می‌شود. انفجار موشک در ثانیه ۳۰ پس از پرتاب، با دستور اتاق فرمان رخ می‌دهد تا از خطرات بعدی جلوگیری کند.

آیا این سقوط نشانه افول صنعت موشکی آلمان است؟

براساس اعلام این شرکت، هدف اصلی این پرتاب آزمایشی، جمع‌آوری داده‌های پروازی و تجربه برای بهبود مأموریت‌های آینده بود. دنیل متسلر، مدیرعامل شرکت، گفت:

«این پرتاب تمام انتظارات ما را برآورده کرد؛ ما یک پرتاب پاک، ۳۰ ثانیه پرواز و حتی تأیید عملکرد سامانه‌ی پایان پرواز (Flight Termination System) را داشتیم.»

با این‌حال این پرتاب برای آزمایش همه مراحل پرتاب تا رسیدن مرحله دوم به لبه فضا، برنامه‌ریزی شده‌بود. بنابراین بعید است «تمام انتظارات» این شرکت را برآورده کرده‌باشد. چون آنچه در وب‌سایت‌ خود پیش از پرتاب درج کرده‌بودند. با این‌حال، تونی تاکر-نیلسن مدیر سازمان فضایی اروپا ESA و والتر پلزر، مدیر آژانس هوافضای آلمان DLR هر دو با پیام‌هایی، این شرکت را تشویق‌کرده و از نتیجه راضی بوده‌اند. مدیر ESA گفته:

این پرتاب آزمایشی داده‌های ارزشمندی را فراهم کرده و گامی نخست و حیاتی در مسیر دستیابی به دستاوردهای آینده است. من مطمئنم که Isar Aerospace به‌زودی با قدرت بیشتر و پرتابی دیگر باز خواهد گشت.

مدیر سازمان فضایی آلمان نیز در حمایت از این شرکت آلمانی گفته:

شرکت Isar Aerospace نشان داده که می‌تواند تنها در شش سال، یک میکرولانچر (موشک پرتاب‌گر کوچک) پیچیده را توسعه دهد. این دستاورد تنها با انجام هم‌زمان پروژه‌های متعدد و تصمیم‌گیری‌های جسورانه ممکن بوده است. اگرچه پرتاب نخست امروز به‌طور کامل طبق برنامه انجام نشد، اما این به معنی شکست نیست. روزهایی مانند امروز اهمیت دارند، چرا که خطاها را در مراحل ابتدایی آشکار می‌کنند و فرصت واکنش سریع را فراهم می‌سازند—دقیقاً همان چیزی که از شرکت‌های چابک انتظار می‌رود.

پوریا ناظمی، روزنامه‌نگار علمی که این پرتاب را تحلیل کرده در وبلاگش نوشته:

متسلر به نکته مهمی اشاره کرده بود: اسپیس‌اکس، نخستین شرکت خصوصی که موشک طراحی‌شده خود را به مدار رساند، پیش از موفقیت در سال ۲۰۰۸، سه بار شکست خورده بود. و حالا اسپکتروم، با نخستین پرتاب شکست‌خورده‌اش، شاید فقط در آستانه مسیر مشابهی قرار گرفته باشد... در دنیای پرتاب‌های فضایی، شکست لزوما پایان راه نیست. گاهی، همان ۳۰ ثانیه‌ پرواز کافی است تا آینده‌ای بلندمدت در فضا را ترسیم کند.

پس از تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده، شرکت قصد دارد سیستم‌های موشک اسپکتروم را برای پروازهای بعدی بهینه‌سازی کند. در حال حاضر، تولید راکت‌های دوم و سوم اسپکتروم در جریان است و شرکت برنامه دارد تا با استفاده از تولید خودکار و یکپارچه، تا ۴۰ راکت در سال تولید کند. ​

این پرتاب، نقطه عطفی برای اروپا در جهت دستیابی به توانایی پرتاب‌های مداری مستقل محسوب می‌شود. با این دستاورد، Isar Aerospace به‌عنوان اولین شرکت خصوصی اروپایی شناخته می‌شود که راکتی مداری را از خاک قاره اروپا پرتاب کرده‌است. ​

شرکت Isar Aerospace پیش‌تر توافق‌نامه‌ای با آژانس فضایی نروژ برای انجام مأموریت‌های تجاری امضا کرده است که شامل پرتاب ماهواره‌های برنامه AOS (پایش اقیانوس منجمد شمالی) تا سال ۲۰۲۸ می‌شود.

در مورد کیفیت برنامه‌های فضایی آژانس فضایی آلمان DLR هم می‌توان پرتاب تلسکوپ فضایی جیمز وب در دو سال پیش را مبنا قرار داد. این پرتاب بسیار گران و بسیار حساس باید یک تلسکوپ ۶/۲ تنی را در مداری در ۱/۵ میلیون کیلومتری زمین (بیش از ۴ برابر فاصله زمین تا ماه) قرار می‌داد. با توجه به خطای محاسبه، مقداری سوخت اضافی هم برای تصحیح مداری در نظر گرفته شده بود. اما پرتابگر آریان ۵ اتحادیه اروپا که یکی از بزرگ‌ترین موشک‌های فضایی دنیاست، آن‌قدر کارش را خوب و دقیق انجام داد که با ذخیره سوخت لازم برای تصحیح مداری، می‌توان امید داشت که عمر مفید تلسکوپ فضایی جیمز وب که بسیار هم گران‌قیمت است، چندين سال افزایش یافته‌است.

آیا آمریکا در یک عملیات سری، دانشمندان موشکی آلمان [نازی] را به آمریکا برد؟

عملیات مشهور گیره کاغذ (Operation Paperclip) حدود ۸۰ سال پیش با هدف انتقال دانشمندان نازی به آمریکا پس از جنگ جهانی دوم توسط سرویس اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا (OSS) که بعدا به آژانس اطلاعات مرکزی (CIA) تغییر نام داد انجام شد.

هدف عملیات «گیره کاغذ» انتقال دانشمندان، مهندسان و متخصصان برجسته آلمانی، به‌ویژه در زمینه فناوری موشکی، هوافضا و سلاح‌های پیشرفته، به ایالات متحده بود. این پروژه در سال ۱۹۴۵ آغاز شد و تا اوایل دهه ۱۹۵۰ ادامه یافت.

زمزمه‌های جنگ سرد (رقابت شوروی و آمریکا) از چند ماه پیش از پایان جنگ دوم جهانی بر سر منابع آلمان نازی شروع شده‌بود. آمریکا و شوروی درگیر یک رقابت شدید برای «تصاحب دانش و فناوری‌های پیشرفته آلمان نازی» شدند. اتحاد شوروی نیز تلاش گسترده‌ای برای جذب متخصصان آلمانی داشت (پروژه‌ای مشابه با نام Operation Osoaviakhim در شوروی اجرا شد). آمریکا نمی‌خواست که شوروی از فناوری‌های آلمانی در توسعه موشک‌ها و تسلیحات نظامی خود استفاده کند.

دانشمندان آلمانی، خصوصا در حوزه موشک‌های بالستیک، هواپیماهای جت، رادار و سلاح‌های شیمیایی، دانش پیشرفته‌ای داشتند. این دانشمندان نقش مهمی در تاسیس سازمانی داشتند که امروز «ناسا» نامیده می‌شود.

بیش از ۱۶۰۰ دانشمند و مهندس آلمانی در این برنامه به آمریکا منتقل شدند. مشهورترین آنها ورنر فون براون (Wernher von Braun) طراح موشک‌های V-2 نازی بود که با ساخت موشک ساترن ۵ در ماموریت آپولو، پای بشر را به ماه رساند. هربرت واگنر (Herbert Wagner) هم دانشمند نازی دیگری بود که از طراحان اولیه ابزارهای جنگی است که امروز با نام‌های پهپاد و موشک کروز شناخته می‌شوند.

برخی از آنها سابقه همکاری با اس‌اس (SS) را هم داشتند، اما دولت آمریکا با مخفی کردن گذشته آنها، روند اعطای شهروندی را تسهیل کرد. برخی از این دانشمندان به انجام آزمایش‌های غیرانسانی و فعالیت‌های ضد حقوق بشری متهم بودند، اما همچنان در آمریکا به فعالیت‌های علمی خود ادامه دادند.

استنلی کوبریک کارگردان بزرگ آمریکایی شخصیت «دکتر استرنج‌لاو» را در کمدی مشهور به نام «دکتر استرنجلاو یا: چگونه یاد گرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم» با الهام از این افراد ساخته‌است.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای مطرح شده در شبکه‌های اجتماعی که بر مبنای اولین آزمایش موشکی یک شرکت بخش خصوصی آلمانی در نروژ، مدعی شده که صنعت فضایی آلمان رو به افول رفته یا مضمحل شده‌است، نشان نادرست می‌دهد.