شبکه‌های اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
ویدیوی معدضما (مردازما) در ملایر
شاخ‌دار
ویدیوی ساختگی از موجودی افسانه‌ای «مردآزما»
اگر وقت ندارید …
- در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی پربازدید شده که سر و صورت یک جاندار عجیب را نشان می‌دهد و ادعا می‌کند فیلمی واقعی از یک موجود خیالی به اسم «مردازما» است.
- این ادعا شاخ‌دار است و ویدیوی استفاده‌شده نیز ساختگی است.
- اصل ویدیو مربوط به یک خرگوش کوهی است که در یک حساب کاربری غیرفارسی و با استفاده از هوش مصنوعی به یک ویدیوی ساختگی بدل شده است.
- «مردازما» که با نام‌های دیگری مثل «مرده‌آزما» و «مردزما» نیر شناخته می‌شود، موجودی خیالی است و در افسانه‌های قدیمی از آن نام برده‌اند.
- یکی از منتشرکننده‌های اصلی این ویدیو و ادعا در اینستاگرام فارسی، کمی بعد توضیح داد که ویدیو، ساختگی است؛ هرچند که ادعای بی‌اساس وجود «مردازما» را باز هم تکرار کرد.
در شبکه‌های اجتماعی فارسی بویژه اینستاگرام، ویدیویی بارها دیده و دست به دست شده که ادعا می‌کند موجودی افسانه‌ای به نام «مردآزما» در ایران دیده شده است. در این کلیپ، سر یک جانور کوچک عجیب، با چشمانی درشت و تا حدی شبیه به صورت انسان، دیده می‌شود که از سوراخی در داخل زمین بیرون آمده است.
در توضیح این ویدیو نوشته شده است:
«بعد از سال ها "معدضما" در ملایر دیده شد.»
در صدایی که روی این ویدیو گذاشته شده، فردی با لهجه محلی می‌گوید:
«سلام بچه‌ها. بالاخره موفق شدم به قولم عمل کنم. معردضما در روستای دره چنار ملایر. خیلی‌ها حرفم رو باور نمی‌کردن. اومدم فیلم گرفتم. این بچه‌شونه البته. نگاه کنید بچه‌ها؛ این مردزماست. آره، نسلش منقرض نشده. همه فکر می‌کردن منقرض شده.»
فقط در یک حساب کاربری اینستاگرام، این ویدیو حدود ۴۸ میلیون‌بار دیده شده و بیش از ۴۲۵ هزار لایک دریافت کرده است. این ویدیو همچنین بارها در اکانت‌ها و سایت‌های دیگری بازنشر شده است. (لینک۱، لینک۲، لینک۳)
هیچکدام از این ادعاها صحت ندارد و ویدیوهایی که به این ادعاها مرتبط شده‌اند نیز همگی ساختگی‌اند.
روایت‌ها از موجود افسانه‌ای «مردآزما»
اشاره این ویدیوها و ادعاها، دیده شدن موجودی افسانه‌ای است که از آن با عنوان «مردآزما» یا «مردزما» یاد می‌شود.
غیر از غلط املایی این پست‌ها که نام این موجود را «معدضما» نوشته‌اند، ادعای آنها درباره موجودی است که اساسا خیالی است و هیچ نشانهای از حقیقی بودن آن وجود ندارد و در ردیف جانداران افسانه‌ای دیگری همچون «دیو»، «لولوخورخوره» و «شیردال» قرار می‌گیرد.
در داستان‌های اساطیری و تخیلی، روایت‌های مختلفی از مواجهه با این موجود مطرح می‌شود. گاه آن را موجودی شبیه «جن» برای آزمودن میزان شجاعت مردان معرفی می‌کنند و گاه گفته شده «محکم گرفتن بند شلوار یا کمربند موجب ناپدید شدن مردآزما می‌شود.»
در بین اقوام و مناطق مختلف ایران، داستان‌های متنوعی درباره این موجود نقل می‌شود. از سیستان و بلوچستان و خراسان گرفته تا کرمان و مناطق لرنشین و مناطق کردنشین، هرکدام جزئیاتی متفاوت درباره آن نقل می‌کنند. یکی آن را «کوتاه و زشت» همچون یک «جن» می‌داند و دیگری آن را «بزرگ و ترسناک» مثل یک «غول» می‌خوانند. پرواضح است که تمام این توضیف‌ها، صرفا بر اساس داستان‌های محلی و قصه‌های اسطوره‌ای و خیالی است که ریشه در واقعیت ندارند، اما سوژه خوبی برای تولید محتواهای ساختگی محسوب می‌شوند.
ویدیوی ساختگی؛ طنز یا خرافه؟
در کنار بی‌اساس بودن ادعاها درباره وجود چنین موجود یا موجوداتی، واضح‌ترین نشانه نادرست بودن این ادعا در ویدیوهای اخیر، ساختگی بودن آنهاست. ویدیویی که در روزهای اخیر به شدت پربازدید شده، با کمک ابزارهای هوش مصنوعی دستکاری شده و اصل ویدیو مربوط به یک «خرگوش کوهی» است. جستجوها نشان می‌دهد دست‌کم پنج ماه قبل نیز ویدیوی اصلی این حیوان در برخی سایت‌ها و اکانت‌های غیرفارسی منتشر شده بود و در هفته‌های اخیر نیز بارها در یوتیوب، اینستاگرام و تیک‌تاک نیز بازنشر شده است.
منشاء ابتدایی، یعنی اولین کسی که ویدیوی ساختگی را با کمک AI تولید کرده، اکانتی غیرفارسی است که در اینستاگرام و تیک‌تاک و یوتیوب انبوهی از ویدیوهای ساختگی مربوط به موجودات عجیب را با کمک هوش مصنوعی تولید می‌کند و البته در معرفی خود نیز از عبارت «سازنده آثار دیجیتالی» (Digital Creator) استفاده کرده است. او این ویدیو را روز ۶ مارس ۲۰۲۵ (۱۶ اسفند ۱۴۰۳) منتشر کرده بود که بعد از چند روز به زبان‌های مختلفی در حساب‌های کاربری مختلفی بازنشر شد (لینک۱، لینک۲، لینک۳) و بعد هم از اکانت‌های فارسی‌زبان سر درآورد؛ آن هم با ادعای کشف یک موجود افسانه‌ای.
حساب اصلی منتشرکننده این ادعا در اینستاگرام فارسی، در توضیحات صفحه خود به وضوح اشاره کرده که پست‌هایش جنبه طنز دارند و همچنین نوشته است: «تولیدکننده محتوای زرد»؛ با این حال، کمی بعد، ویدیوی دیگری منتشر کرد که در آن به ساختگی بودن ویدیوی قبلی‌اش اذعان می‌کند اما همچنان می‌گوید «معدضما (مردزما) در واقعیت وجود دارد» اما او این کلیپ را با هوش مصنوعی صرفا به موضوع این جانور نسبت داده است. البته او در اینجا خود را «سازنده ویدیو» معرفی می‌کند که در سطور بالا توضیح دادیم که این ادعای او نیز درست نیست. به نظر می‌رسد بعد از بازدید بسیار بالای ویدیوی قبلی، او تصمیم گرفته به ساختگی بودن ویدیو اعتراف کند و بازی را صرفا در زمین ادعای واقعی بودن «مردآزما» ادامه دهد.
برخی حساب‌های کاربری فارسی‌زبان در اینستاگرام نیز طی روزهای اخیر به نوعی این ادعا و ویدیو را فکت‌چک کرده‌اند و درباره نادرست و ساختگی بودن آن توضیحاتی داده‌اند. (لینک۱، لینک۲)
در نهایت، با توجه به ساختگی بودن ویدیو و کاملا بی‌اساس بودن ادعای مطرح‌شده درباره یک موجود خیالی و افسانه‌ای، فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.
جمع‌بندی
[جمع‌بندی]
شاخ‌دار
گفته یا آمار، به قدری نادرست و مضحک است که حتی مرغ پخته هم به خنده می‌افتد!
درباره نشانهای میرزاروش کار ما