عکس ساختگی منتسب به زمانی که آمریکایی‌ها ویتنام را ترک کردند

سال‌هاست در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فارسی و غیرفارسی عکسی دست به دست شده و در توضیح آن می‌آید که این عکس پشت بام سفارت امریکا در ویتنام در پایان جنگ این دو کشور را نشان می‌دهد. گفته شده بعد از «شکست آمریکا» در ویتنام، علاوه بر خود آمریکایی‌ها، «جاسوسان و وطن فروشان ویتنامی» هم قصد فرار دارند اما «وقتی آخرین آمریکایی از نردبان بالا رفت هنوز اولین وطن فروش ویتنامی پایش را روی بام نگذاشته بود که آمریکایی‌ها نردبان را هل دادند تا این خیانتکارها به دست مردم خودشان تکه پاره شوند». (لینک۱، لینک۲)

این عکس با ادعای کمابیش مشابه، نه فقط در ایران که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی کشورهای مختلف منتشر شد. (لینک۱، لینک۲) این عکس حتی وارد کتاب‌ عکس « ۱۵۰ سال سایه‌روشن سایگون» در خود ویتنام شد.

اما آیا این عکس صحت دارد؟ آیا بر اساس این عکس آخرین بازماندگان نیروهای آمریکایی مانع سوار شدن ویتنامی‌ها به هلی‌کوپتر شدند؟

جواب کوتاه به این سوال خیر است. این عکس ساختگی است و فردی با دستکاری عکس اصلی با نرم‌افزار فتوشاپ آن را ساخته است. در ادامه نسخه اصلی عکس را می‌بینید:

این عکس، تصویر مشهوری است و به نام «سقوط سایگون» شناخته می‌شود. سایگون، پایتخت ویتنام جنوبی بود که در ۳۰ آوریل ۱۹۷۵ به دست ویتنام شمالی تسخیر شد. این رویداد منجر به فروپاشی دولت ویتنام جنوبی و در نتیجه تخلیه هزاران نفر از نیروهای آمریکایی و غیرنظامیان ویتنام جنوبی از این منطقه شد و در نهایت پایان جنگ ویتنام را رقم زد. پس از جنگ، نام سایگون به هوشی‌مین تغییر کرد.

داستان یک عکس

موضوع از این قرار است که زمانی که در ظهر ۲۹ آوریل ۱۹۷۵ نیروهای آمریکایی و غیرنظامیان ویتنام جنوبی در حال تخلیه سایگون بودند، عکاس خبری هلندی خبرگزاری UPI هوبرت ون اس (Hubert Van Es) عکس‌هایی از این صحنه ثبت کرد. این عکس‌ها در خیابان Gia Long شماره ۲۲ (اکنون خیابان Ly Tu Trong)، ثبت شده که کارمندان ارشد آژانس اطلاعات مرکزی در آن مستقر بودند.

ون اس می‌گوید آنها مترصد کد «محرمانه‌ای» بودند که آغاز عملیات تخلیه را اعلام می‌کرد، کد اعلام شد:

«… دوربینم را برداشتم… و به سمت بالکن دویدم. وقتی به آپارتمان‌های پیتمن نگاه کردم، ۲۰ تا ۳۰ نفر را روی پشت‌بام دیدم که از نردبان بالا می‌رفتند تا سوار یک هلیکوپتر هیوی Air America شوند. در بالای نردبان، یک آمریکایی با لباس غیر نظامی ایستاده بود که مردم را بالا می‌کشید و به داخل هلیکوپتر می‌برد.

البته، امکان نداشت که همه افراد روی پشت‌بام بتوانند سوار هلیکوپتر شوند، و آن هلیکوپتر با ۱۲ یا ۱۴ سرنشین از زمین بلند شد. (حداکثر ظرفیت توصیه‌شده برای آن مدل، هشت نفر بود.) افرادی که روی پشت‌بام باقی مانده بودند، ساعت‌ها منتظر ماندند به امید اینکه هلیکوپترهای بیشتری برسند، اما چنین نشد.

پس از گرفتن حدود ۱۰ فریم عکس، به تاریکخانه برگشتم تا فیلم را ظاهر کنم و نسخه‌ای از آن را برای ارسال منظم ساعت ۵ بعدازظهر به دفتر تلگراف سایگون جهت انتقال به توکیو آماده کنم».

بعضی از فریم‌های دیگری که او در آن روز ثبت کرد:

منبع عکس دستکاری‌شده

در کتاب‌ عکس « ۱۵۰ سال سایه‌روشن سایگون» که این عکس دستکاری‌شده در آن چاپ شده، در پایین صفحه‌ی مربوطه و زیر عکس اصلی، تصویر شماره ۵۱۵ دیده می‌شود که در آن مردی پایش را به نردبان می‌کوبد و باعث سقوط چندین نفر می‌شود. در توضیح این عکس آمده:«اما وقتی [هلی‌کوپتر] بیش از حد پر شد، نردبان موقتی به بیرون پرتاب شد... در سال ۱۹۹۰، این خبرنگار به ویتنام بازگشت و گفت که هنوز نمی‌تواند آن لحظه را فراموش کند.»

تصویر صفحه ۲۶۸ کتاب « ۱۵۰ سال سایه‌روشن سایگون» که به اشتباه عکس فتوشاپی را چاپ کرد

این تصویر جعلی، در سال ۲۰۱۰ به دست یک طراح گرافیک ویتنامی به نام Truong Huyen Duc ساخته شده است. او در سال ۲۰۱۶ بعد از چاپ این کتاب در صفحه‌ی فیس‌بوک خود تأیید کرد که این تصویر فتوشاپ‌شده در واقع «اثر» خودش است که در سال ۲۰۱۰ در یک گروه دوستانه و به قصد شوخی ساخته‌است. او نوشت که هرگز تصور نمی‌کرد روزی «اثر ساخته‌شده»اش به‌عنوان یک عکس تاریخی چاپ شود و نوشت: «حالا نمی‌دانم آیا جرأت کنم و درخواست حق تألیف بدهم یا نه؟»

همان وقت انتشار کتاب، تا زمان بررسی و تایید محتوای آن به‌طور موقت متوقف شد.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که عکس منتشر شده نشان می‌دهد آمریکایی‌ها در حال فرار از ویتنام نردبان را هل می‌دهند تا «جاسوسان و وطن فروشان ویتنامی» سوار هلی‌کوپتر نشوند، نشان نادرست می‌دهد.