ادعای گمراه‌کننده امام جمعه تهران درباره رشد اقتصاد ایران در دوران تحریم

محمدحسن ابوترابی‌فرد، امام‌جمعه موقت تهران، در خطبه‌های نماز جمعه ۲۱ دی‌ماه ۱۴۰۳ تهران گفت: « ایران در بین ۱۹۳ کشور با توجه به تحریم های شدید در جایگاه ۲۲ قرار گرفته است… تولید ناخالص داخلی ایران بعد از سال‌ها تحریم بر اساس شاخص برابری خرید به ۱۵۹۶ میلیارد دلار رسیده است.»

آقای ابوترابی‌فرد این آمار را نشانه موفقیت ایران در وضعیت تحریم می‌داند و می‌گوید:

«تردید نکنید هر کشوری با هر اندازه ظرفیت اقتصادی با این حجم تحریم ها روبرو می شد تحریم های شکننده آن را از پای در می آورد، اما امروز پس از چهار دهه بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول در سال ۲۰۲۲ اقتصاد ایران در بین ۱۹۳ کشور با توجه به تحریم های شدید در جایگاه ۲۲ قرار گرفته است.»

بررسی آخرین برآوردهای صندوق بین‌المللی پول از اقتصاد ایران نشان می‌دهد این نهاد بین‌المللی تولید ناخالص داخلی ایران بر اساس برابری قدرت خرید به دلار جاری بین‌المللی را در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۱/۶ هزار میلیارد دلار ارزیابی کرده است و از این جهت ایران در میان ۱۹۳ کشوری که داده‌های آنها در دسترس است، در رتبه ۲۳ قرار دارد. پیش از آغاز تحریم‌ها در سال ۲۰۱۱ میلادی ایران با حدود ۱/۱ میلیارد دلار در میان ۱۰۵ کشور در رتبه هجدهم قرار داشت.

اگر برابری قدرت خرید را در نظر نگیریم ایران در سال ۲۰۱۱ میلادی با ۶۲۵ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی بیست و یکمین اقتصاد بزرگ جهان بود، اما در سال ۲۰۲۳ با رکورد ۳۷۳ میلیارد دلار در رتبه ۲۱ قرار گرفته است. به عبارتی در این مدت جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورها بیش از ۲۰ پله سقوط کرده است.

رشد اقتصادی ایران در دوران تحریم

داده‌های مرکز آمار ایران از نرخ رشد اقتصادی ایران از ابتدای دهه ۹۰ تا سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در هفت سال از این ۱۲ سال، رشدهای منفی را تجربه کرده است که عمدتا با دوره تشدید تحریم‌های بین‌اللمللی و همچنین خروج آمریکا از توافق برجام و اعمال سیاست‌های موسوم به فشار حداکثری دولت ایالات متحده، مصادف و هم‌دوره‌ است.

دو سال ۹۵ و ۹۶ که اقتصاد ایران رفتاری متفاوت داشته و نرخ رشد اقتصادی به اعداد و ارقام قابل توجهی دست یافته، همان سال‌های فاصله امضای برجام تا خروج آمریکا از این توافق است.

این نرخ‌های رشد اقتصادی در حالی به دست آمده‌اند که میانگین نرخ رشد هدف بر اساس اسناد بالادستی، ۸ درصد بود.

میانگین ساده نرخ رشد اقتصادی در این دوره زمانی ۱۲ ساله، کمتر از یک درصد است.

تردیدی نیست که تحریم‌ها آثار جبران‌ناپذیری بر اقتصاد ایران به جا گذاشته‌اند و رشد‌های اقتصادی منفی و ناچیز این سال‌ها یکی از این پیامدهاست.

در واقع آنچه می‌تواند پرسش درستی تلقی شود، این است که بدون تحریم‌ها ارزش تولید ناخالص داخلی ایران چقدر می‌توانست باشد؟

محاسبه داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد، از زمان آغاز تحریم‌ها از سال ۲۰۱۱ میلادی تا سال ۲۰۲۱ رشد اقتصادی تجمیعی ایران ۲۶ درصد بوده است، این در حالی است که در همین مدت اقتصاد ترکیه و عربستان بدون تحریم به ترتیب ۱۰۴ و ۵۱ درصد رشد داشته‌اند،‌ یا به عبارت ساده بیش از دو و یک و نیم برابر شده‌اند.

در همین مدت رشد اقتصاد جهان هم یک و نیم برابر بوده است و اقتصاد خاورمیانه نیز بیش از ۴۱ درصد بزرگ‌تر شده است.

اگر ایران وضعیتی مانند متوسط جهانی یا شرایط کشورهای همسایه را تجربه می‌کرد، ابعاد اقتصاد ایران امروز حدود کم یک و نیم برابر وضعیت کنونی بود. با این حساب اثر بحران اقتصادی که از زمان تحریم‌ها در ایران آغاز شده غیر قابل انکار است و با استناد به یک شاخص خاص نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

حسن ابوترابی‌فرد، امام‌جمعه موقت تهران می‌گوید با وجود تحریم ایران همچنان از نظر تولید ناخالص داخلی بر اساس برابری قدرت خرید در رتبه بیست و دوم جهان قرار دارد.
بله، بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول ایران در سال ۲۰۲۳ میلادی از نظر تولید ناخالص داخلی بر اساس برابری قدرت خرید در رتبه ۲۳ قرار دارد، اما این همه ماجرا نیست.
اگر برابری قدرت خرید را از محاسبات حذف کنیم مشخص می‌شود رتبه ایران در تولید ناخالص داخلی ۲۰ پله سقوط کرده است. ایران در سال ۲۰۱۱ میلادی بیست و یکمین اقتصاد بزرگ جهان بود، اما در سال ۲۰۲۳ در رتبه ۲۱ قرار گرفته است.
شاخص‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد اقتصاد ایران در ۱۳ سال گذشته در مقایسه با کشورهای دیگر عقب افتاده است.
از ابتدای سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۳ میلادی اقتصاد ایران سرجمع ۲۶ درصد رشد کرده است، در حالی که در همین مدت اقتصاد ترکیه بیش از دو برابر و اقتصاد عربستان سعودی بیش از یک و نیم برابر شده است. در این مدت نرخ رشد تجمیعی اقتصاد جهان ۵۱ درصد و نرخ رشد تجمیعی کشورهای خاورمیانه بیش از ۴۱ درصد بوده است.
با این حساب فکت‌نامه به این گفته امام جمعه تهران که «با وجود تحریم ایران همچنان از نظر تولید ناخالص داخلی بر اساس برابری قدرت خرید در رتبه بیست و دوم جهان قرار دارد» نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.