ویدیوی بازی کودک با خرس ربطی به بلوچستان ایران ندارد

در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی با عنوان «بازی کودک بلوچی با خرس سیاه بلوچی» منتشر شده که در آن یک کودک ظاهرا در حال بازی کردن با یک خرس است. ادعا شده که این ویدیو در بلوچستان ایران ثبت شده و این کودک هم در حال بازی با این حیوان است. حساب کاربری روزنامه همشهری در X نیز این ویدئو را با توضیح «خرس سیاه بلوچی که به گویش محلی به آن مم گفته می شود دومین گونه جانوری ارزشمند در معرض انقراض کشور محسوب می شود که بومی جنوب استان سیستان و بلوچستان است» منتشر کرده است.

اما آیا این ادعا صحیح و این ویدیو مربوط به ایران است؟

جستجو‌های ما نشان می‌دهد که نسخه کامل این ویدیو پیش از این در تابستان سال ۱۴۰۰ از سوی یک کاربر پاکستانی به نام Punjab Vlog Zaheer در یوتیوب بارگذاری شده است.

این کاربر در واکنش به اعتراضات برخی کاربران در مورد شرایط نگهداری این خرس در شرح ویدیو خود نوشته است:

«هدف از این ویدیو فقط نشان دادن آموزش یک حیوان است. صاحب خرس می‌گوید که از این خرس به خوبی مراقبت و او را تربیت می‌کند».

افراد حاضر در این ویدیو نیز به زبان و لهجه پنجابی حرف می‌زنند.

آیا این خرس در حال رقصیدن یا بازی کردن است؟

«خرس رقصانی»، سنتی در هند و پاكستان است که به يكی از اصلی‌ترين تهديدات خرس سياه آسيايی تبديل شده و مشابه چنین ویدیو‌هایی از مواجهه افراد با خرس‌های دست‌آموز در شبکه‌های اجتماعی کم نیست. اینجا و اینجا و اینجا

بسیاری از فعالان حقوق حیوانات معتقدند آموزش خرس‌ها برای انجام حرکاتی مانند رقص، فرآیندی غیراخلاقی و دردناک است که با وارد کردن فشار جسمی و روانی به حیوان همراه است.

این فرایند معمولا با شکار توله‌ها از طبیعت آغاز می‌شود. توله‌ها در سنین بسیار پایین از مادرشان جدا می‌شوند که معمولا با کشتن مادر همراه است. سپس، توله‌ها برای آموزش آماده می‌شوند؛ ناخن‌ها و دندان‌های آن‌ها کوتاه یا به‌طور کامل کشیده می‌شود تا خطر کمتری برای مربیان ایجاد کرده و توانایی دفاع از خود را از دست بدهند.

برای کنترل بیشتر، یک حلقه فلزی دردناک به بینی خرس وارد می‌شود و معمولا پوزه‌بندی نیز بر روی دهان آن‌ها قرار می‌گیرد. در طول آموزش، از طناب یا چوبی متصل به حلقه بینی برای هدایت حرکات خرس استفاده می‌شود.

یکی از روش‌های معمول برای آموزش «رقص» به خرس‌ها، قراردادن آن‌ها روی سطوح فلزی داغ است که روی شعله‌های آتش قرار دارند. با داغ شدن سطح فلزی، خرس‌ها مجبور می‌شوند برای کاهش درد و سوزش، به‌طور غریزی روی پاهای عقب خود بلند شوند و پاهایشان را به‌نوبت جابه‌جا کنند تا از تماس طولانی با سطح داغ جلوگیری کنند.

در این حالت، با استفاده از چوب و حلقه بینی، حرکات آن‌ها کنترل می‌شود و آن‌ها به‌طور غریزی شروع به جابه‌جا کردن پاهایشان می‌کنند تا از گرمای سوزان سکوی فلزی فرار کنند. در همین حال، برای خرس، صدای طبل یا موسیقی پخش می‌شود تا پس از مدتی، این صدا برایش تداعی کننده درد و سوختگی پاهایش شود.

در نهایت، هر زمان که خرس‌ها صدای طبل یا موسیقی را بشنوند، بدون نیاز به گرما، شروع به «رقص» می‌کنند.

این شیوه‌ها باعث آسیب‌های جسمی مانند زخم، عفونت، و ناتوانی جسمانی در خرس‌ها می‌شوند و تاثیرات روانی شدیدی همچون ترس مزمن و استرس دائمی بر آن‌ها می‌گذارند. سال‌هاست که این کار از سوی سازمان‌های مدافع حقوق حیوانات محکوم شده و تلاش‌هایی برای ممنوعیت آن‌ها در سطح جهانی در جریان است.

آیا خرسی که در تصویر دیده می‌شود خرس سیاه بلوچی است؟

خرس سیاه بلوچی یک نوار سفید رنگ به شکل هفت بر روی سینه دارد که آن را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند.

خرسی که در تصویر دیده می‌شود یک خرس سیاه بلوچی و یکی از زیرگونه‌های خرس سیاه آسیایی است که البته در اسارت زندگی می‌کند.

آیا این پستاندار بومی استان سیستان و بلوچستان ایران است؟

خیر. گونه بومی به گیاهان، حیوانات یا دیگر موجوداتی گفته می‌شود که به‌صورت طبیعی و بدون دخالت انسان در یک منطقه خاص زندگی می‌کنند یا رشد می‌کنند.

بر خلاف ادعایی که در توضیحات این ویدیو آمده این زیرگونه از خرس سیاه آسیایی، پستاندار بومی استان سیستان و بلوچستان نیست.

در تصویر زیر نقشه پراکندگی جمعیت خرس سیاه آسیایی از سوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت به نمایش درآمده است، مناطق قرمز نشان‌دهنده زیست‌گاه این پستان‌دار در گذشته بوده و نواحی کهربایی نشان دهنده زیستگاه فعلی خرس سیاه آسیایی و زیرگونه‌های آن است.

در ایران علاوه بر استان سیستان و بلوچستان در استان‌های هرمزگان و کرمان و همچنین در افغانستان و نواحی جنوبی کشور پاکستان و بخشی از کشور هند هم زندگی می‌کند.

بر اساس گزارش اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، جمعیت خرس سیاه آسیایی در ایران به دلیل کمبود زیستگاه مناسب، پراکنده و منفصل بوده و تنوع ژنتیکی کم و متمایز این جمعیت نشان می‌دهد که برای مدت طولانی در چنین شرایطی قرار داشته است.

آیا خرس سیاه بلوچی در معرض انقراض است؟

وضعیت حفاظتی گونه‌های جانوری از سوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به ۹ دسته تقسیم شده است:

۱-گونه‌های منقرض‌شده (Extinct - EX) که دیگر هیچ فرد زنده‌ای از آن‌ها در دنیا وجود ندارد.

۲-گونه‌های منقرض‌شده در طبیعت (Extinct in the Wild - EW) که تنها در محیط‌های کنترل‌شده (مانند باغ‌وحش‌ها یا مراکز حفاظتی) زنده هستند و در زیستگاه طبیعی‌شان وجود ندارند.

۳- گونه‌های در خطر بحرانی (Critically Endangered - CR) که با خطر بسیار جدی انقراض در آینده‌ای نزدیک مواجه هستند.

۴- گونه‌های در خطر انقراض (Endangered - EN) که با خطر بالای انقراض در آینده نزدیک مواجه هستند.

۵- گونه‌های آسیب‌پذیر (Vulnerable - VU) که با احتمال متوسط انقراض در آینده مواجه هستند.

۶- گونه‌های نزدیک به تهدید (Near Threatened - NT) که هنوز در وضعیت خطر نیستند اما ممکن است در آینده نزدیک در معرض تهدید قرار گیرند.

۷- گونه‌های با کمترین نگرانی (Least Concern - LC) که در حال حاضر خطر جدی آن‌ها را تهدید نمی‌کند و جمعیت پایداری دارند.

۸- گونه‌های فاقد داده کافی (Data Deficient - DD) که اطلاعات کافی برای ارزیابی وضعیت حفاظتی آن‌ها وجود ندارد.

۹- گونه‌های ارزیابی نشده (Not Evaluated - NE) که هنوز ارزیابی حفاظتی برای آن‌ها انجام نشده است.

خرس سیاه آسیایی در لیست جهانی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در رده آسیب‌پذیر طبقه‌بندی شده‌اند ولی زیر گونه این خرس در ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد.

مریم موسوی کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با تابناک دلیل تفاوت در نوع طبقه بدنی گونه‌های جانوری در ایران گفته است:

«ما گونه‌های در وضعیت بحرانی و در خطر انقراض را در یک طبقه قرار داده‌ایم چون اگر بخواهیم بر مبنای طبقه‌بندی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت عمل کنیم باید جزییات بیشتری مانند اندازه دقیق گستره جغرافیایی گونه‌ها و میزان دقیق جمعیت آن‌ها را داشته باشیم. ما چنین جزییاتی را برای گونه‌هایمان نداریم بنابراین گونه‌های در وضعیت بحرانی و در خطر انقراض را در یک طبقه و گونه‌های حمایت شده و حفاظت شده را در یک طبقه دیگر قرار داده‌ایم.»

از این رو فکت‌نامه به این ادعا که این ویدیو «بازی کودک بلوچی با خرس سیاه بلوچی» در ایران را نشان می‌دهد نشان نادرست می‌دهد.