ادعای شاخ‌دار همای سعادت غول‌پیکر روی دوش محیط‌بان ایرانی

درشبکه‌های اجتماعی (توییتر، تلگرام، اینستاگرام) و مطبوعات و رسانه‌های خبری (جام‌جم، خبرآنلاین، تابناک، رکنا) ویدیویی منتشر شده که مدعیست «همای سعادت غول‌پیکر روی دوش محیط‌بان ایرانی» است.

در این تصویر، فردی با یونیفرمی شبیه نیروهای محیط‌بانی (با بج محیط‌بانی سازمان حفاظت محیط‌زیست) دیده می‌شود، روی دوش او یک پرنده غول‌پیکر شبیه هما نشسته و آن فرد یک بچه آهو در دست دارد. در شرح تصویر نوشته شده:

فیلم کم نظیر از همای سعادت غول پیکر بر روی دوش محیط بان ایرانی. بچه آهو هم در آغوشش هست.
هما، این پرنده اسطوره‌ای و شکاری زیبا، در فرهنگ ایرانی نمادی از شانس و خوشبختی است.

این ویدیو «جعل عمیق» (تصویرسازی با هوش مصنوعی - Deepfake) است و این ادعا شاخ‌دار است.

شواهد ساختگی‌بودن ویدیو

روی ویدیو، واترمارک حساب کاربری (velvety_ai) خورده که وقتی وارد فید Reels این کاربر شوید، این ویدیو (منتشرشده در روز ۸ آذر ۱۴۰۳) دیده می‌شود. در شرح آن نوشته: «⚠️This video made by ai and it's not real⚠️» و در ادامه از دو هشتگ استیبل دیفیوژن و هوش مصنوعی استفاده کرده‌است. استیبل دیفیوژن (Stable Diffusion) یک مدل یادگیری ماشین برای تولید تصاویر از توصیفات به زبان طبیعی است.

با مقایسه سایه‌ها نیز ساختگی‌بودن تصویر مشخص می‌شود. سایه آهو روی لباس محیط‌بان نشان می‌دهد منبع نوری (خورشید) در سمت راست (شما) است. اما سایه هما روی سر محیط‌بان نشان می‌دهد منبع نور در سمت چپ است. سایه یقه محیط‌بان و سایه آهو روی بدن محیط‌بان نیز از نظر شدت، با یکدیگر متفاوت به نظر می‌رسد.

در پست اصلی در اینستاگرام، حساب کاربری «محیط بان» مخاطب قرار گرفته (منشن شده) که به نظر می‌رسد تصویر محیط‌بان از آنجا برداشته شده‌‌است. اتفاقا در یکی از تصاویر پست‌های این حساب کاربری، دیوار آجری و تابلو کاملی را که بخشی از آن در ویدیوی ساختگی دیده می‌شود، می‌توان پیدا کرد.

تصویر نشان می‌دهد که این مکان «منطقه حفاظت‌شده سربیشه و درمیان» در استان خراسان جنوبی است (محل سرمحیط‌بانی گدار سربیشه). همچنین محیط‌بان مشاهده‌شده در تصویر آقای نصرالله گرگانی است که قبلا با خبرگزاری مهر گفتگو کرده‌است (صاحب حساب کاربری محیط‌بان).

در زیر یکی از پست‌هایی که مدعی شده این تصویر یک همای سعادت غول‌پیکر است، حساب کاربری دیگری، با نام «سعید کاملی» مدعی شده، تصویر هما، برگرفته از تصاویری است که او عکاسی کرده و سپس با هوش مصنوعی به آنها حرکت داده‌اند. در این حساب کاربری، چنین تصاویری دیده می‌شود (نمونه۱، نمونه۲، نمونه۳).

علاوه بر همه اینها، آنچه در تصویر دیده می‌شود، از دو جنبه با طبیعت و عقل سلیم هم‌خوانی ندارد: یکی از نظر نسبت جثه هما به انسان (مثلا چنگال‌های هما) و دیگری از نظر توانایی بدن انسان برای تحمل وزن احتمالی چنین پرنده عظیمی روی شانه‌ها. 

بنابراین در مجموع فکت‌نامه به ویدیو منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها که مدعیست «فیلم کم‌نظیر از همای سعادت غول‌پیکر بر روی دوش محیط بان ایرانی، بچه آهو هم در آغوشش هست» نشان شاخ‌دار می‌دهد.