از ارز واحد بریکس چه می‌دانیم؟

شماری از رسانه‌های ایران با انتشار تصاویری از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در نشست سران کشورهای عضو «پیمان اقتصادهای نوظهور» معروف به بریکس از رونمایی اسکناس ارز واحد کشورهای عضو این پیمان خبر دادند. این خبر در شبکه های مجازی نیز بازتاب گسترده‌ای داشت.

شماری از کاربران عمدتا وابسته به جریان سیاسی اصولگرا طوری وانمود کرده‌اند که گویی کار معرفی و سازوکار ارز واحد کشورهای عضو بریکس نهایی شده و حتی کار تا چاپ اسکناس‌های این ارز نیز پیش رفته است.

از جمله علی‌اکبر رائفی‌پور، سخنران و مدیر موسسه مصاف در شبکه اجتماعی ایکس با انتشار تصویری از این اسکناس، نوشت: «آمریکا تمام شد.» او همچنین در پست دیگری در شبکه ایکس پیش‌بینی کرده است که «آمریکا به هیچ وجه رونمایی از ارز بریکس را تحمل نخواهد کرد» و باید «منتظر آشوب در کشورها و یا منافع اعضای بریکس» بود.

هر بریکس برابر با ۲۰ دلار؛ یک ادعای نادرست

رائفی‌پور، همچنین پست کاربر دیگری در شبکه اجتماعی ایکس به نام محمد محمدی‌تبار را نیز بازنشر کرده که مدعی شده ارزش هر یک بریکس برابر با ۲۰ دلار آمریکاست.

این ادعا هم نادرست است و این تنها یک تشابه اسمی است. تصویری که این کاربر منتشر کرده با برنامه کشورهای عضو بریکس برای راه اندازی یک ارز واحد و خبرهای پیرامون آن ارتباطی ندارد و صرفا ارزش برابری یک رمز ارز از رمز ارزهای پرشمار به نام بریکس چین به دلار آمریکاست. 

خبری مربوط به سال گذشته

اگرچه در دست گرفتن یک قطعه اسکناس نمادین ارز کشورهای عضو بریکس از سوی ولادیمیر پوتین، با استقبال رسانه‌ها روبرو شد، اما این نخستین بار نیست که تصویری نمادین از اسکناس ارز واحد کشورهای عضو بریکس منتشر می‌شود.

سال گذشته در شهریورماه ۱۴۰۲، خبرگزاری ایرنا در خبری با انتشار تصویری مشابه با آنچه در خبرهای اخیر آمده، نوشت: «سفیر روسیه در آفریقای جنوبی در میهمانی سفارت امارات در پرتوریا، در اقدامی سمبلیک از یک قطعه اسکناس ۱۰۰ بریکسی رونمایی و آن را به سفیر امارت هدیه کرد.»

خبرگزاری ایرنا، در عنوان و متن خبر خود، این اقدام را «سمبلیک» توصیف کرده بود.

همان زمان برخی صفحات غیر فارسی زبان در شبکه‌های اجتماعی نیز تصاویر مشابهی از همین اسکناس را منتشر کردند.

چند نکته درباره طرح اسکناس بریکس

در عکس منتشر شده اخیر از ولادیمیر پوتین، جزییات قطعه اسکناسی که رئیس‌جمهوری روسیه در دست گرفته، مشخص نیست.

اما این خبر در برخی رسانه‌ها با همان تصاویر قدیمی از پشت و روی این اسکناس منتشر شده‌اند، نکته قابل توجه در این تصاویر، ترکیب اسامی و نقش پرچم کشورهایی است که روی این اسکناس نقش بسته است.

در یک سمت اسکناس پرچم ۵ کشور بنیانگذار بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای‌جنوبی ) همراه با تصویری از یکی از بناهای تاریخی و ماندگار این کشورها نقش بسته است.

در سوی دیگر این اسکناس تصاویری از پرچم ۱۴ کشور چاپ شده است، اما پرچم‌ کشورهای عربستان سعودی، امارات و اتیوپی از اعضای اصلی بریکس در بین این پرچم‌ها نیست. نوشته‌های اسامی کشورها در وسط اسکناس هم دقیقا با تصاویر پرچم‌های نقش بسته یکسان نیستند.

نکته قابل توجه دیگر، استفاده از پرچم پیشین کشور بنگلادش در پشت این اسکناس است، این پرچمی است که تا پیش از سال ۱۹۷۲ میلادی و در دوران جنگ‌های استقلال بنگلادش استفاده می‌شد و پس از آن با پرچم کنونی بنگلادش جایگزین شد.

همچنین پشت اسکناس، پرچم «جمهوری اسلامی افغانستان» ولی اسم «امارت اسلامی افغانستان» که پرچم دیگری دارد درج شده‌است. 

اختلاف‌نظرها در بریکس

ایده یافتن سازوکاری برای راه‌اندازی، انتشار و استفاده از یک ارز واحد در میان کشورهای عضو پیمان اقتصادهای نوظهور، بریکس در سال ۲۰۱۸ مطرح شد، در ایده اولیه این ارز ترکیبی از ارزهای پنج کشور بنیانگذار بریکس بود.

ایده راه‌اندازی ارز واحد بریکس در سال ۲۰۲۳ میلادی و به دنبال تحریم روسیه از سوی غرب به دلیل حمله به آمریکا جدی‌تر شد.

ضمن آنکه از سخنان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه و همچنین لولا داسیلوا رئیس‌جمهوری برزیل چنین برمی‌آید که آنها برای ایجاد چنین ارزی، بازگشت به سیستم پشتوانه طلا یا نفت را در سر می‌پرورانند.

اما این ایده تا اجرای نهایی فاصله بسیاری دارد حتی در میان اعضای بریکس نیز بر سر تحقق این ایده و راه‌اندازی ارزی جدید توافق وجود ندارد، هند و آفریقای جنوبی با این ایده موافق نیستند و آن را ایده‌ای سیاسی می‌پندارند، اگرچه رهبران روسیه و برزیل از مدافعان راه‌اندازی چنین ارزی هستند.

تجربه ایجاد ارز واحد اروپایی یورو، نشان می‌دهد، در حالی که اساسا راه‌اندازی یک ارز واحد در بین کشورهای یک اتحادیه یا توافق و پیمان اقتصادی ناممکن نیست اما نیازمند سال‌ها آماده‌سازی، تاسیس یک بانک‌مرکزی جدید و توافق‌های پولی بین کشورهای عضو آن پیمان است. ضمن آنکه همسان نبودن توان اقتصادی کشورهای عضو نیز از جمله مشکلات راه‌اندازی چنین ارزی است.

با این حال راه‌اندازی یک سیستم مستقل و غیرمتمرکز پیام‌رسان پرداخت مالی به نام بریکس پی (Brics pay) با جدیت بیشتری در حال پیگیری است.

ارز جدیدی برای استفاده بین کشورهای عضو بریکس ایجاد نشده و حتی چشم‌انداز کوتاه‌مدتی برای راه‌اندازی چنین ارزی وجود ندارد، آنچه ولادیمیر پوتین در دست گرفته، برگه‌ای نمادین از اسکناس ارزی است که به عنوان یک ایده در میان شماری از کشورهای بنیانگذار و اعضای بریکس دنبال می‌شود و پیشتر نیز تصاویری از این اسکناس نمادین منتشر شده بود.

شماری از رسانه‌های ایران با انتشار تصاویری از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در نشست سران کشورهای عضو پیمان اقتصادهای نوظهور معروف به بریکس از رونمایی اسکناس ارز واحد کشورهای عضو این پیمان خبر دادند، این خبر در شبکه های مجازی نیز بازتاب گسترده‌ای داشت.

برخی از کاربران عمدتا وابسته به جریان سیاسی اصولگرا طوری وانمود کرده‌اند که گویی کار معرفی و سازوکار ارز واحد کشورهای عضو بریکس نهایی شده و حتی کار تا چاپ اسکناس‌های این ارز نیز پیش رفته است.

از جمله علی‌اکبر رائفی‌پور، سخنران و مدیر موسسه مصاف در شبکه اجتماعی ایکس با انتشار تصویری از این اسکناس، نوشت: «آمریکا تمام شد.» او همچنین در پست دیگری در شبکه ایکس پیش‌بینی کرده است که «آمریکا به هیچ وجه رونمایی از ارز بریکس را تحمل نخواهد کرد» و باید «منتظر آشوب در کشورها و یا منافع اعضای بریکس» بود.

رائفی‌پور، همچنین پست کاربر دیگری در شبکه اجتماعی ایکس به نام محمد محمدی‌تبار را نیز بازنشر کرده که مدعی شده ارزش هر یک بریکس برابر با ۲۰ دلار آمریکاست. این ادعا هم نادرست است و این تنها یک تشابه اسمی است. تصویر، ارزش برابری یک رمز ارز از رمز ارزهای پرشمار به نام بریکس چین به دلار آمریکا را نشان می‌دهد. 

عکسی که از پشت و روی اسکناس ارز بریکس همراه با تصویر ولادیمیر پوتین منتشرشده، عکس جدیدی نیست. سال گذشته در شهریورماه ۱۴۰۲، ایرنا، در عنوان و متن خبر خود، این اقدام را «سمبلیک» توصیف کرده بود.

تصاویر منتشرشده از پشت و روی این اسکناس نکات قابل توجهی دارند، در یک سوی این اسکناس که پشت آن تصور شده، تصاویری از پرچم ۱۴ کشور چاپ شده است، اما پرچم‌ کشورهای عربستان سعودی، امارات و اتیوپی از اعضای اصلی بریکس در بین این پرچم‌ها نیست. پرچم و عنوان چند کشور هم ایرادهایی دارد؛ نوشته‌های اسامی کشورها در وسط اسکناس هم دقیقا با تصاویر پرچم‌های نقش بسته یکسان نیستند.

این ایده تا اجرای نهایی فاصله بسیاری دارد حتی در میان اعضای بریکس نیز بر سر تحقق این ایده و راه‌اندازی ارزی جدید توافق وجود ندارد، هند و آفریقای جنوبی با این ایده موافق نیستند و آن را ایده‌ای سیاسی می‌پندارند.

ارز جدیدی برای استفاده بین کشورهای عضو بریکس ایجاد نشده و حتی چشم‌انداز کوتاه‌مدتی برای راه‌اندازی چنین ارزی وجود ندارد، آنچه ولادیمیر پوتین در دست گرفته، برگه‌ای نمادین از اسکناس ارزی است که به عنوان یک ایده در میان شماری از کشورهای بنیانگذار و اعضای بریکس دنبال می‌شود و پیشتر نیز تصاویری از این اسکناس نمادین منتشر شده بود.