استفاده گمراه‌کننده از یک نظرسنجی قدیمی درباره جنگ غزه

خبرگزاری فارس روز ۱۰ مهر ماه ۱۴۰۳ به نقل از وب‌سایت آمارفکت، نتایج یک نظر‌سنجی را منتشر کرده (لینک بایگانی) که بر اساس توضیحات این رسانه نشان می‌دهد: «اکثریت قاطع مردم خاورمیانه، فلسطین را برندۀ جنگ غزه می‌دانند».

اینفوگرافیک این نظرسنجی روز ۹ مهر ۱۴۰۳ در کانال تلگرام وب‌سایت آمارفکت هم منتشر شده است (لینک بایگانی) با این توضیح که:

«مؤسسه واشنگتن که ماموریت ترویج سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه را دارد، بعد از عملیات حماس در سال گذشته از مردم کشورهای عربی این نظرسنجی را پرسیده است.

علیرغم کشته شدن بیش از ۴۵ هزار غیرنظامی در غزه، به دلیل عملیات غافلگیرانه حماس در ۷ اکتبر و حجم گسترده تهدیدات و موشک‌هایی که از طرف حماس، لبنان، عراق و یمن به شهرهای اسرائیل اصابت کرد، تصویر شکست‌ناپذیری اسرائیل در اذهان عمومی جهان شکسته شده است.

این حملات سنگین، تاثیر زیادی بر دیدگاه عمومی نسبت به قدرت اسرائیل داشته و اذهان عمومی دیگر اسرائیل را به عنوان یک قدرت شکست‌ناپذیر نمی‌بینند.

تغییر این ذهنیت جهانی به شرایط قبل از ۷ اکتبر تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد.»

نظرسنجی موسسه واشنگتن

موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، (The Washington Institute for Near East Policy) که با نام «مؤسسه واشنگتن» نیز شناخته می‌شود، یک اندیشکده آمریکایی مستقر در واشنگتن دی‌سی است و بر سیاست خارجی ایالات متحده بر خاور نزدیک، خاورمیانه و اسرائیل متمرکز است.

نظرسنجی مورد اشاره در فارس و آمارفکت در موسسه واشنگتن انجام شده، اما این نظرسنجی قدیمی و مربوط به نوامبر و دسامبر سال ۲۰۲۳ (آبان و آذر ۱۴۰۲) بود؛ یعنی حدود یک تا دو ماه بعد از حمله ۷ اکتبر حماس.

موسسه واشنگتن در بازه زمانی ۱۴نوامبر تا ۶دسامبر ۲۰۲۳ (۲۳ آبان تا ۱۵ آذر ۱۴۰۲) نگرش لبنانی‌ها نسبت به جنگ اسرائیل و حماس و نقش حزب‌الله را بررسی کرده و در بخشی از این نظرسنجی که خروجی آن، اینفوگرافیک مورد اشاره است، دیدگاه شیعیان، سنی‌ها و مسیحیان لبنان را با سایر کشورهای عربی، مانند قطر، کویت، مصر و … مقایسه کرده است. نتایج این نظرسنجی در ۸ ژانویه ۲۰۲۴، ۱۸ دی ۱۴۰۲ منتشر شد.

اکثریت قطعی ساکنان کشورهای عربی که از آنها سوال شده: «آیا با وجود تلفات جانی و ویرانی‌ها در غزه، این جنگ یک پیروزی برای فلسطینی‌ها، اعراب و مسلمانان محسوب می‌شود؟» پاسخ مثبت دادند. از نظر آنان این جنگ در نوامبر و دسامبر ۲۰۲۳، یعنی به فاصله کمی بعد از حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل یک پیروزی برای «فلسطینی‌ها، اعراب و مسلمانان» بود.

با وجود این، برخلاف بیشتر کشورهای عربی که در نظرسنجی شرکت کرده‌اند، میان جمعیت‌های مختلف لبنانی تفاوت‌های چشمگیری در پاسخ به این سوال وجود دارد. درصد مسیحیان لبنانی که پیروز قطعی این جنگ را فلسطینیان و متحدان آنان می‌دانستند ۴۵ درصد بود، در حالی که در میان شیعیان این رقم به ۹۲ درصد و در میان سنی‌های لبنان به ۷۳ درصد می‌رسید.

در روش‌شناسی این نظرسنجی توضیح داده شده که در نمونه لبنانی که محور این نظرسنجی بوده، از روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای در سطح خانوار استفاده شده و بر اساس یک نمونه ملی از ۱۰۰۰ شهروند لبنانی انجام شده است که شامل ۲۹۳ نفر سنی، ۲۷۱ نفر شیعه، ۳۶۶ نفر مسیحی و ۷۰ نفر دروزی لبنانی بوده است. حاشیه خطا برای کل نمونه لبنانی ۳ درصد و برای زیرمجموعه‌های سنی و شیعه ۶ درصد و برای مسیحیان ۵ درصد است. به دلیل تعداد کم پاسخ‌دهندگان دروزی، این گروه در تفکیک بر اساس فرقه‌ها گنجانده نشده است.

در این نظرسنجی گزاره‌های دیگری مانند: «صرف نظر از اینکه چه چیزی درست است، هیچ راه حل نظامی برای درگیری با اسرائیل وجود ندارد، بنابراین روزی باید مذاکرات سیاسی برای توافق فلسطین و اسرائیل انجام شود»، و «نگرش لبنان نسبت به حماس، حزب‌الله و ایران» هم سنجیده شد.

تنظیم گمراه‌کننده خبر یک درستی‌سنجی

در تنظیم خبر این درستی‌سنجی در فارس و موسسه آمارفکت، هر چند اشاره شده که نظرسنجی «بعد از عملیات حماس در سال گذشته» انجام شده، اما آمار در آن به شکل گمراه‌کننده‌ای ارائه شده است. در متن این خبر با اتکا به این نظرسنجی آمده:

«علیرغم کشته شدن بیش از ۴۵ هزار غیرنظامی در غزه، به دلیل عملیات غافلگیرانه حماس در ۷ اکتبر و حجم گسترده تهدیدات و موشک‌هایی که از طرف حماس، لبنان، عراق و یمن به شهرهای اسرائیل اصابت کرد، تصویر شکست‌ناپذیری اسرائیل در اذهان عمومی جهان شکسته شده است.»

فارغ از اینکه ادعای «شکسته شدن تصویر شکست‌ناپذیری اسرائیل»، تفسیر است و قابل درستی‌سنجی نیست، باید به این نکته مهم توجه کنیم که در زمان انجام این نظرسنجی بر اساس اعلام منابع رسمی تعداد کشته‌شدگان فلسطینی در این جنگ حدود ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر بود و نه بیش از ۴۵ هزار نفر. همچنین در آن زمان درگیری‌های گسترده اسرائیل و حزب‌الله، کشته شدن سران حزب‌الله از جمله سیدحسن نصرالله به دست اسرائیل و بسیاری از اتفاقات مهم و تعیین‌کننده‌ای که در این ۱۱ ماه اتفاق افتاد، روی نداده بود. از این رو انتشار نظرسنجی ۱۱ ماه پیش در شرایط کاملا متفاوت با امروز، بدون اشاره به تاریخ دقیق انجام نظرسنجی که در ترجمه اینفوگرافیک از بالای آن حذف شده و با ارائه آمار قربانیان فعلی این جنگ و بدون در نظر گرفتن اتفاقات تعیین‌کننده‌ای که طی این مدت رخ داد، گمراه‌کننده است.