شبکه‌های اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
ایران رتبه اول پذیرش پناهنده در سال۲۰۲۳ است. فقط در یک سال معادل ۵درصد جمعیت کشور، پناهنده وارد شده.
نادرست
آمارهای سال ۲۰۲۳ پذیرش پناهنده از سوی جمهوری اسلامی ایران
اگر وقت ندارید …
- در شبکه‌های اجتماعی، تصویری از یک نمودار منتشر و گفته شده «ایران رتبه اول پذیرش پناهنده در سال۲۰۲۳ است. فقط در یک سال معادل ۵درصد جمعیت کشور، پناهنده وارد شده است.»
- این‌طور نیست. جمعیت پناهندگان ساکن ایران در سال ۲۰۲۳ میلادی به نسبت سال قبل تنها حدود ۱۸ هزار نفر افزایش پیدا کرده، نه بیش از ۳ میلیون نفر.
- آنچه در نمودار آمده جمعیت پناهندگان ثبت شده کمیساریای سازمان ملل متحد در امور پناهندگان است.
- بر اساس این آمار جمعیت کل پناهندگان ایران در سال گذشته میلادی بیش از ۳ میلیون و ۴۴۳ هزار نفر است که ۹۹/۷ درصد آنها از افغانستان به ایران آمده‌اند.
- مقایسه آمار ۲ سال گذشته نشان از یک جهش چشمگیر در جمعیت پناهندگان خارجی دارد، اما هنوز جمعیت پناهندگان خارجی در ایران به رکورد سال‌های میانی دهه ۱۳۶۰ نرسیده است.
در هفته‌های گذشته تصویری از یک گزارش سایت Statista با شرحی به این مضمون در شبکه‌های اجتماعی و برخی وب‌سایت‌ها دست به دست شده است:
«خب الحمدلله تو این زمینه اول شدیم! بس که مهمون‌نوازیم! رتبه اول پذیرش پناهنده رو در سال۲۰۲۳ کسب کردیم. یعنی فقط در یک سال معادل ۵درصد از جمعیت کشور، پناهنده وارد کشور شده!»
جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد این متن را اولین بار، روز ۱۲ خرداد ۱۴۰۳ در حساب‌های کاربری مجید میرزایی «حواس‌پرت» در شبکه‌های اجتماعی (X و تلگرام) منتشر شده است.
آقای میرزایی بعدا در پی‌نوشتی این توضیح را هم اضافه کرده که آمارها ورودی یک سال پناهجویان به ایران نیست، بلکه جمعیت کل پناهندگان خارجی در ایران است.
این آمار از کجا آمده و چقدر معتبر است؟
منبع این تصویر گزارشی است که سایت Statista در تاریخ ۱۷ مه ۲۰۲۴ (۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۳) منتشر کرده است. این سایت چند ماه پیش از این هم نموداری بر اساس همین داده‌ها منتشر کرده بود.
منبع اصلی این نمودار داده‌های کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان است. طبق آخرین داده‌های موجود در مرکز داده‌های این سازمان، جمعیت پناهندگان (Refugees) ساکن ایران ۳,۴۴۳,۵۲۲ نفر است و از این حیث ایران در صدر کشورهای جهان با بالاترین جمعیت پناهندگان قرار دارد.
طبق آمار رسمی کمیساریای عالی، کشور مبداء ۹۹/۷ درصد پناهندگان داخل ایران، افغانستان است. از مجموع کل ۳,۴۴۳,۵۲۲ پناهنده ساکن ایران در سال ۲۰۲۳، ۳,۴۳۱,۶۸۰ نفر از افغانستان، ۱۱,۸۱۷ نفر از عراق، ۸ نفر از کویت و ۷ نفر از ازبکستان به ایران آمده‌اند.
منبع نمودار: مرکز داده‌های کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان
بعد از ایران کشور ترکیه با جمعیت ۳,۳۶۸,۹۷۶ پناهنده در مقام دوم قرار دارد. البته باید توجه داشت اگر جمعیت ۲۶۰ هزار نفری پرونده‌های باز پناهجویان در ترکیه را هم حساب کنیم از این جهت ترکیه بالاتر از ایران قرار می‌گیرد.
آیا طی یک سال گذشته معادل ۵ درصد جمعیت ایران پناهنده وارد کشور شده است؟
خیر این طور نیست. نمودار بالا جمعیت پناهندگان است نه تعداد پناهجویان وارد شده به کشور در یک سال. اگر بخواهیم برآوردی از قدرمطلق ورودی پناهندگان داشته باشیم، باید آمار امسال را از سال قبل، یعنی سال ۲۰۲۲ کسر کنیم. با این حساب جمعیت پناهندگان ایران در سال ۲۰۲۳ به نسبت سال قبل حدود ۱۸ هزار نفر بیشتر شده. البته اگر بازه زمانی را بیشتر از یک سال در نظر بگیریم، خواهیم دید که در سال‌های اخیر جهش قابل ملاحظه‌ای در جمعیت پناهندگان ساکن ایران به وجود آمده است.
آیا تغییر محسوسی در جمعیت پناهندگان ساکن ایران رخ داده است؟
بله. بررسی آمارهای ۴۰ سال گذشته نشان می‌دهد، اگرچه در میانه دهه ۱۳۶۰ خورشیدی جمعیت پناهندگان ساکن ایران بیش از این بوده است، اما در دو سال گذشته، پس از بازگشت طالبان به افغانستان جمعیت پناهندگان ایران به نسبت ثبات دو دهه اخیر، افزایش ناگهانی پیدا کرده و سه برابر شده است.
میانگین تعداد پناهندگان ساکن ایران در ۴۰ سال گذشته ۱,۸۱۳,۴۶۹ نفر است. در ۲۰ سال گذشته این میانگین ۱,۲۰۱,۷۱۹ است.
منبع نمودار: مرکز داده‌های کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان
آیا جمعیت اتباع خارجی ساکن ایران محدود به پناهندگان رسمی است؟
خیر. گزارش‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد تعداد زیادی از افراد خارجی مقیم ایران را اتباع خارجی غیرمجاز تشکیل می‌دهند. در سال‌های گذشته اعداد و ارقام اغراق‌شده و بدون منبع از ۸ تا ۱۰ میلیون نفر درباره جمعیت اتباع افغانستانی در ایران منتشر شده. اما بر اساس برآوردهای کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، جمعیت اتباع خارجی مقیم ایران حدود ۴/۵ میلیون نفر است.
جمع‌بندی
در شبکه‌های اجتماعی، تصویری از یک نمودار سایت استاتیستا درباره جمعیت پناهندگان در سال ۲۰۲۳ با این توضیح منتشر شده که «رتبه اول پذیرش پناهنده رو در سال۲۰۲۳ کسب کردیم. یعنی فقط در یک سال معادل ۵درصد از جمعیت کشور، پناهنده وارد کشور شده».
این‌طور نیست. جمعیت پناهندگان ساکن ایران در سال ۲۰۲۳ میلادی به نسبت سال قبل تنها حدود ۱۸ هزار نفر افزایش پیدا کرده، نه بیش از ۳ میلیون نفر.
آنچه در نمودار آمده جمعیت پناهندگان ثبت شده کمیساریای سازمان ملل متحد در امور پناهندگان است. بر اساس این آمار جمعیت کل پناهندگان ایران در سال گذشته میلادی بیش از ۳ میلیون و ۴۴۳ هزار نفر است که ۹۹/۷ درصد آنها از افغانستان، حدود ۱۱ هزار و ۸۰۰ نفر از عراق و ۲۵ نفر از کشورهای کویت، پاکستان و ازبکستان به ایران آمده‌اند.
تردیدی در افزایش جمعیت پناهندگان و پناهجویان بعد از بازگشت طالبان نیست. مقایسه آمار دو سال گذشته با میانگین ۲۰ سال اخیر نشان می‌دهد جمعیت پناهندگان مقیم ایران از متوسط یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در دو دهه اخیر، به بیش از ۳ میلیون نفر افزایش پیدا کرده است.
این افزایش سه برابری نشان‌دهنده از یک جهش چشمگیر در جمعیت پناهندگان خارجی است، اما هنوز جمعیت پناهندگان خارجی در ایران به رکورد سال‌های میانی دهه ۱۳۶۰ نرسیده است.
با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «ایران رتبه اول پذیرش پناهنده در سال۲۰۲۳ است و فقط در یک سال معادل ۵درصد جمعیت کشور، پناهنده وارد شده» نشان نادرست می‌دهد.
