اطلاعات نادرست درباره افتتاح دوباره سد قیز قلعه‌سی

در شبکه‌ها اجتماعی اخباری شایع‌شده مبنی بر اینکه سد قیز قلعه‌سی که ابراهیم رئیسی برای افتتاح آن به مرز ایران و آذربایجان رفته‌بود، قبلا یک بار در دولت قبلی افتتاح شده‌‌بود. برای نمونه در این پست نوشته‌شده:

سدی که دوبار افتتاح شد!
بعید است سفارت ایران در باکو فراموش کرده باشد که همین سدی که هفته پیش اصرار داشت رئیس جمهور در افتتاحیه آن حاضر شود، قبلا در خرداد ۱۴٠٠ با حضور وزیر نیرو و در دوران سفارت عباس موسوی افتتاح شده بود.
پی نوشت: سد قیزقلعه سی یک سازه بسیار کوچک و کم اهمیت بود که قرارداد آن در ۱۳۷۶ بسته شد و در دوران روحانی عملیات عمرانی آن به اتمام رسید و در ماههای پایانی ریاست جمهوری او افتتاح شد.

این ادعا بالا گرفت طوری که افرادی نظیر رحمت‌الله بیگدلی، فعال رسانه‌ای اصلاح‌طلب، هم آن را تکرار کردند.

در ادامه افرادی هم بودند که از این ادعا، برای ترویج تئوری‌های توطئه مبنی بر برنامه‌ریزی برای قتل ابراهیم رئیسی استفاده کردند (نمونه۱، نمونه۲).

یکی از افرادی که این ادعا را منتشر کرد فردی به‌نام حسین سیف‌الدینی است که در شبکه‌های اجتماعی با نام سالار سیف فعالیت می‌کند و خود را «کارشناس حوزه قومیت و هویت، ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی، مطالعات قفقاز جنوبی، ترکیه، سیاستگذاری هویتی» می‌نامند و مقالاتی برای روزنامه شرق و رسانه‌های تخصصی درباره روابط ایران و آذربایجان نوشته‌است. هرچند مدعی است دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه تربیت مدرس دارد اما با این‌حال در نوشته‌های خود از عنوان «جمهوری باکو» برای کشور آذربایجان استفاده می‌کند. او کسی بود که این متن و تصاویر را در توییتر قرار داده‌بود:

ساعاتی پس از انتشار این خبر، سایت انتخاب نیز آن را بازنشر کرد.

سپس در مقابل، وزارت نیرو بیانیه‌ای به این مضمون منتشر کرد:

پیشرفت پروژه سد قیزقلعه‌سی از سال ۱۳۸۵ تا پایان دولت دوازدهم کمتر از ۸۰ درصد بود به نحوی‌که قابلیت بهره‌برداری به هیچ وجه امکان‌پذیر نبود و امکان تنظیم آب از سد برای شبکه‌های آبیاری و زهکشی پایین دست وجود نداشت.
با توجه به اهمیت سد و شبکه‌های آبیاری قیزقلعه‌سی برای توسعه شمال غرب کشور و برنامه قوه مجریه به منظور تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام، این پروژه در فهرست طرح‌های اولویت‌دار دولت سیزدهم قرار گرفت.
در این راستا، طی کمتر از ۳ سال فعالیت دولت سیزدهم اقداماتی نظیر تکمیل سازه بدنه سد (بتن‌ریزی و خاک‌ریزی)، نصب تجهیزات هیدرومکانیکال و ابزار دقیق، حفاری و تزریق پرده آب‌بند، جاده و تونل‌های دسترسی، ساخت ساختمان‌های بهره‌برداری، تکمیل پانل‌های بتنی و تکمیل تاج سد و محوطه‌سازی تا پیشرفت ۱۰۰ درصد و تکمیل عملیات اجرایی به پیش رفت و پروژه در اردیبهشت ۱۴۰۳ مهیا بهره‌برداری و تزریق آب به شبکه‌های آبیاری و زهکشی پایین دست شد.
با توجه به اهمیت تکمیل این پروژه، اعتبارات تامین شده برای ساخت سد و شبکه‌های آبیاری قیزقلعه‌سی در دولت سیزدهم بیش از ۲ برابر کل اعتبار تخصیص یافته در ۱۵ سال قبل بود.
لازم به ذکر است، جزئیات عملیات اجرایی و سابقه سد قیزقلعه‌سی یک هفته پیش از افتتاح در یک گزارش خبری توسط مدیران سد و آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی به طور رسمی منتشر شد.

گزارشی که وزارت نیرو به آن استناد کرده که یک هفته قبل منتشر شده به همراه دو ویدیو در گزارشی که خبرگزاری ایسنا منتشر کرده، دیده می‌شود (بایگانی).

بررسی فکت نامه نشان می‌دهد هرچند نمی‌توان اعداد و ارقام پیشرفت پروژه را به سادگی تایید یا رد کرد اما ادعای کلی وزارت نیرو به دو دلیل به واقعیت نزدیک‌تر است:

۱) اولا در رسانه‌ها در خرداد ۱۴۰۰ خبر از «آبگیری و بهره‌برداری» سد بوده نه افتتاح سد (بایگانی). وزیر وقت نیرو، در ۱۰ خرداد ۱۴۰۰۰ از لوح یادبودی پرده‌برداری کرده که در همین ویدیوها هم دیده می‌شود. اما در همین تصاویری که رسانه‌هایی به اشتباه با تیتر «افتتاح» در آن زمان منتشر کرده‌اند (بایگانی) دیده می‌شود که سازه سد تکمیل نشده‌است و خالی بودن آن واضح است:

با این حال این تصویر نیز قدیمی‌تر از روز ۱۰ خرداد ۱۴۰۰ است. سازه سد در ویدیویی که در سایت خبرگزاری مهر منتشر شده دیده می‌شود و ساختمان کلی آن در خرداد ۱۴۰۰ تکمیل شده‌است (بایگانی). هرچند وضعیت محل نشان می‌دهد در آن تاریخ بخش اصلی مجموعه تمام شده که با ادعای وزارت نیرو درباره «پیشرفت ۸۰ درصدی» در دولت قبل به احتمال زیاد هم‌خوانی دارد.

۲) ثانیا تصاویر ماهواره‌ای هم نشان می‌دهد ساخت‌وسازهای تکمیلی در دولت ابراهیم رئیسی رخ‌داده‌است (نقشه گوگل). هرچند دیده می‌شود که بخش اصلی ساختمان شد بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ انجام شده‌است، اما وضعیت فیزیکی محل نشان‌دهنده تغییراتی در ظاهر آن نقطه، پس از روی کار آمدن دولت رئیسی است.

فکت‌نامه مستقلا با استفاده از تصاویر ماهواره سنتینل، آب پشت سد را بررسی کرده‌است که نشان می‌دهد ادعای وزارت نیرو درباره اینکه بهره‌برداری از سد در دولت رئیسی آغاز شده، صحیح است:

سالار سیف بیانیه وزارت نیرو را به‌صورت کوت توییت قبلی خود منتشر کرد اما تا زمان انتشار این گزارش، نه آن را پاک کرده، نه به دنبال‌کنندگانش بابت انتشار اطلاعات نادرست (آن هم در حوزه تخصصی‌اش) توضیحی ارائه کرده و نه حتی کوت توییت خود مبنی بر تکذیبیه وزارت نیرو را زیر توییت اول و شایعه قرار داده‌است.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی براساس گفته «سالار سیف» نویسنده روزنامه شرق و پژوهشگر دانشگاه تربیت مدرس که «سد قیز قلعه‌سی دو بار افتتاح شد» نشان نادرست می‌دهد.