نام آیت‌الله خمینی در کتاب درسی هند بین شرورترین انسان‌های تاریخ

در شبکه‌های اجتماعی ادعایی مطرح شده که در «کتاب‌های درسی هند» از آیت‌الله خمینی به‌عنوان شرور و پلید یاد شده‌است (لینک۱، لینک۲). در این ادعاها که در بعضی رسانه‌ها هم تکرار شده‌اند آمده (ایندیپندنت فارسی، ایران اینترنشنال):

یک ناشر هندی در ایالت اوتار پرادش در شمال هند نام روح‌الله خمینی، رهبر پیشین جمهوری اسلامی را به عنوان نفر شماره یک فهرست «شرورترین انسان‌های تاریخ» در کتاب درسی پایه ششم به چاپ رساند.

آنچه در تصویر دیده می‌شود صفحه‌ای از کتابی است که شرح حال چهار نفر به همراه تصویر آنها دیده می‌شود. عنوان صفحه «شرورترین انسان‌های دنیا» است و از خواننده (احتمالا دانش آموز) می‌خواهد پس از خواندن شرح تصویر، نام فرد را حدس بزند و در جای خالی بنویسد. تصاویر آیت‌الله روح‌الله خمینی، کیم ایل سونگ (نخستین رهبر کره شمالی)، چنگیزخان مغول و امپراتور هیروهیتو (امپراتور ژاپن در زمان جنگ دوم جهانی) در این صفحه کتاب دیده می‌شوند. این موضوع اعتراضاتی را در بین شیعیان کشمیر در پی داشته‌است (بایگانی).

این ادعا پس از آن مطرح شد که در نخستین هفته اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳، پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی منسوب به شیعیان منطقه «جامو و کشمیر» منتشر شد که این ادعا در آنها عینا مطرح شده بود (لینک۱ و لینک۲). حتی در مواردی، حساب‌های کاربری منسوب به نهادهای شیعیان در جامو و کشمیر مدعی شدند، «شورای ملی تحقیقات آموزشی» این محتوا را در کتب درسی گنجانده‌است.

شورای ملی تحقیقات آموزشی (NCERT) یک سازمان مستقل است که دولت هند برای کمک و مشاوره به دولت های مرکزی و ایالتی در مورد سیاست‌ها و برنامه‌های بهبود کیفی در آموزش مدارس راه‌اندازی کرده و «تهیه و انتشار نمونه کتاب‌های درسی، مطالب تکمیلی، خبرنامه‌ها، مجلات و توسعه کیت‌های آموزشی، محتوای دیجیتال چندرسانه‌ای، و غیره» را برعهده دارد.

با این حال اداره «هیات امنای آموزش مدارس جامو و کشمیر» (JKBOSE) اعلام کرده که در هیچ کتاب درسی این ایالت، چنین محتوایی وجود ندارد. حساب کاربری «مرکز ضد اطلاعات نادرست» (Counter Disinformation Center) که در جامو و کشمیر فعالیت‌ راستی‌آزمایی می‌کند هم در فیس‌بوک و اکس نوشت که چنین محتوایی در هیچ کتاب درسی در جامو و کشمیر منتشر نشده و هیچ کتابی تحت نظر NCERT با این محتوا منتشر نشده‌است.

نسخه‌های دیجیتال کتاب‌های درسی پایه ششم بخش‌های مختلف هند را می‌توان در وب‌سایت NCERT بررسی کرد. در این کتاب‌های درسی هم چنین محتوایی وجود ندارد. 

موسسه «مرکز ضد اطلاعات نادرست» جامو و کشمیر، در ادامه پستی که منتشر کرده، اشاره کرده که این کتاب در مجموعه «Q Connect Books» چاپ شده و تصویر یک نامه عذرخواهی از سوی بنگاه انتشاراتی Acuber Books International را منتشر کرده‌است.

این متن که ترجمه فارسی آن در اخبار تسنیم، جماران و … هم منتشر شده، بابت توهین به آیت‌الله  خمینی در کتاب مذکور عذرخواهی کرده است. 

درباره این کتاب چه می‌دانیم؟

با جستجوی عنوان ناشر و مجموعه کتاب، به پستی از یک نهاد شیعه در جامو و کشمیر در شبکه اکس می‌رسیم که ویدیویی از این کتاب را به همراه تصویری از صفحه نخست آن منتشر کرده‌است. این کتاب با عنوان That's Right، مجموعه اطلاعات عمومی برای کودکان و نوجوان است. عدد ۶ روی جلد درج شده که به نظر می‌رسد جلد ششم این مجموعه است. 

این پست اشاره‌ای که اینکه این کتاب، درسی است نکرده‌است. اما با مراجعه به ویدیویی که ضمیمه شده می‌تواند ساختار و ظاهر کتاب را دید. مشخص است که مجموعه‌ای «کمک درسی» با عنوان QConnect است. پشت جلد، برای معلمان راهنمای استفاده از ابزارهای آموزش الکترونیکی دارد. همچنین در صفحه ۴۰، قسمتی که متن و تصویر آیت‌الله خمینی درج شده، به‌صورت پرسش‌ و پاسخ آمده که همه اینها نشان می‌دهد این کتاب برای «آموزش کودکان و نوجوانان» طراحی شده‌است.

در زیر پست این نهاد شیعه در جامو و کشمیر، یک Community Note قرار داده شده که دو لینک دارد یکی به یک موسسه راستی‌آزمایی هندی (D-Intent Data) مربوط است که همین موضوع را راستی‌آزمایی کرده‌است. اما لینک دوم، به یک حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی به‌نام Acuber Books (نام ناشر) می‌رسد که همان روز شکل‌گیری شایعه (۷ اردیبهشت ۱۴۰۳) ایجاد شده و تنها یک پست منتشر کرده و آن تصویر نامه عذرخواهی ناشر است. معلوم نیست منبع اصلی انتشار این تصویر کجاست.

در شبکه‌های اجتماعی ادعایی مطرح شده که در «کتاب‌های درسی هند» از آیت‌الله خمینی به‌عنوان شرور و پلید یاد شده‌است. در این ادعاها که در بعضی رسانه‌ها هم تکرار شده‌اند آمده: «یک ناشر هندی در ایالت اوتار پرادش در شمال هند نام روح‌الله خمینی، رهبر پیشین جمهوری اسلامی را به عنوان نفر شماره یک فهرست «شرورترین انسان‌های تاریخ» در کتاب درسی پایه ششم به چاپ رساند.»

حتی در مواردی، حساب‌های کاربری منسوب به نهادهای شیعیان در جامو و کشمیر مدعی شدند، «شورای ملی تحقیقات آموزشی» (NCERT) این محتوا را در کتب درسی گنجانده‌است.NCERT مسئول تهیه کتب درسی در هند است.

اداره «هیات امنای آموزش مدارس جامو و کشمیر» (JKBOSE) اعلام کرده که در هیچ کتاب درسی این ایالت، چنین محتوایی وجود ندارد و نسخه‌های دیجیتال کتاب‌های درسی پایه ششم بخش‌های مختلف هند را می‌توان در وب‌سایت NCERT بررسی کرد. در این کتاب‌های درسی هم چنین محتوایی وجود ندارد. 

این مطلب در جلد ششم مجموعه کتاب‌های That's Right که اطلاعات عمومی برای کودکان و نوجوان است، منتشر شده است و نه در یک کتاب درسی رسمی کشور هند یا یک ایالت هند.

ساختار و ظاهر کتاب مشخص است که مجموعه‌ای «کمک درسی» با عنوان QConnect است. پشت جلد، برای معلمان راهنمای استفاده از ابزارهای آموزش الکترونیکی دارد و قسمتی که متن و تصویر آیت‌الله خمینی درج شده، به‌صورت پرسش‌ و پاسخ آمده که همه اینها نشان می‌دهد این کتاب برای «آموزش کودکان و نوجوانان» طراحی شده‌است.

ناشر این مجموعه، Acuber Books با انتشار بیانیه‌ای از مخاطبان به‌خاطر «توهین» به آیت‌الله خمینی عذرخواهی کرده‌است. ترجمه فارسی این متن در اخبار تسنیم، جماران و … هم منتشر شده است. 

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا مطبوعات و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که «در کتاب دانش عمومی کلاس ششم مدارس هند، نام آیت‌الله خمینی در بین شرورترین انسان‌های تاریخ آمده» نشان نیمه درست می‌دهد.