ادعای گمراه‌کننده درباره زمانی که همه ژاپنی‌ها فقط یک نام خانوادگی خواهند داشت

در برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی (اینجا و اینجا) خبری با تیتر «مردم ژاپن تا سال ۲۵۳۱ همگی نام خانوادگی یکسانی خواهند داشت»، منتشر شده است:

«شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهد همه افراد در ژاپن تا سال ۲۵۳۱ نام خانوادگی یکسانی خواهند داشت، تصور کنید فریاد بزنید: هی ساتو! و همه سرشان را به سمت شما برگردانند. کشور ژاپن زوجین را ملزم می‌کند هنگام ازدواج یکی از نام‌های خانوادگی خود را انتخاب کنند و در ۹۶ درصد موارد، زنان نام خانوادگی مرد را انتخاب می‌کنند. از سال ۲۰۲۳، ساتو محبوب‌ترین نام خانوادگی در ژاپن بود و ۱٫۵۲۹ درصد از جمعیت همین نام خانوادگی را داشتند.» (لینک بایگانی)

در متن این خبر پروفسور هیروشی یوشیدا از مرکز تحقیقات اقتصاد و جامعه پیری دانشگاه توهوکو به عنوان مسئول این پروژه‌ که «Think Name» نام دارد، عنوان شده.

شبیه‌سازی «Think Name» چیست؟

مبنای این ادعا یک شبیه‌سازی یا مدل‌سازی ریاضی است که هیروشی یوشیدا، استاد اقتصاد دانشگاهی در توکیو طراحی کرده است. او نتایج این مدل‌سازی را در پروژه‌‌ای به عنوان Think Name منتشر کرده و به دنبال تغییر قانون و فرهنگ در انتخاب نام‌های خانوادگی جداگانه برای زوج‌ها است.

در صفحه اول وب‌سایت پروژه «Think Name» نوشته شده:

«می‌دانید ژاپن تنها کشوری در جهان است که زن و شوهر باید نام خانوادگی یکسانی داشته باشند و ۹۵ درصد افرادی که نام خود را تغییر می دهند به سمت زنان گرایش دارند؟ اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، در سال ۲۵۳۱ نام خانوادگی همه ساتو خواهد بود.»

در وب‌سایت این پروژه مطالعات یک شبیه‌سازی «از افزایش نام خانوادگی ساتو در ژاپن» از سوی «هیروشی یوشیدا» استاد اقتصاد دانشگاه توکیو هم منتشر شده که در روزهای گذشته مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها (اینجا، اینجا و اینجا) هم قرار گرفته است.

در این شبیه‌سازی آماری، این محقق با توجه به افزایش ۱/۰۰۸۳ برابری نام خانوادگی ساتو بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ و با فرض تداوم شرایط موجود به این نتیجه رسیده است که اگر تا سال ۲۵۳۱ قانون تغییر نکند، تا آن زمان نام خانوادگی همه مردم ژاپن ساتو می‌شود و حتی اگر قانون تغییر کند اما میل مردم به انتخاب یک نام خانوادگی همانند سال ۲۰۲۲ که ۳۹ درصد است ثابت بماند، باز هم در سال ۳۳۱۰ نام خانوادگی همه مردم ژاپن ساتو می‌شود.

به گفته این محقق همه اینها در شرایطی است که نرخ ازدواج در ژاپن همچنان رو به کاهش بماند. تعداد ازدواج‌ها در ژاپن در سال ۲۰۲۳ تقریباً ۶ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت و برای اولین بار در ۹۰ سال گذشته به زیر ۵۰۰هزار نفر رسید، در حالی که طبق آمار رسمی، طلاق ها در سال گذشته ۲.۶ درصد افزایش یافت.

چرا استناد به شبیه‌سازی می‌تواند گمراه‌کننده باشد؟

شبیه‌سازی یا مدل‌‌سازی‌های ریاضی می‌توانند بسیار قابل اعتماد باشند، اما میزان اطمینان به نتایج آنها به عوامل کلیدی مختلفی بستگی دارد. قابلیت اطمینان یک مدل در کل به این بستگی دارد که چگونه می‌تواند پدیده‌هایی را که برای رسیدگی به آن طراحی شده است، پیش‌بینی کند یا توضیح دهد. در چنین شرایطی دقت مفروضات تعیین‌کننده خواهد بود به گونه‌ای که مفروضات بنیادی یک مدل باید به طور دقیق منعکس‌کننده فرآیندهای دنیای واقعی باشد و مدل‌های مبتنی بر فرضیات نادرست یا بیش از حد ساده می‌تواند به نتایج غیر قابل اعتماد منجر شود.

موسسه ریاضی دانشگاه آکسفورد در توضیح خطاهایی که یک مدل سازی ریاضی می‌تواند به همراه داشته باشد، در مقاله‌ای با عنوان «زمانی که مدل‌ها اشتباه، اما مفید هستند» نوشته:

«دو هشدار مهم را باید در نظر بگیریم. نخست اینکه برای هر یک از پدیده‌های علمی، به تعداد دانشمندان، (یا شاید بیشتر) مدل می‌تواند وجود داشته باشد. بنابراین، کدام را باید انتخاب کرد؟ دوم این که «همه مدل‌ها اشتباه‌اند، اما برخی مفید هستند.» اغلب، آن‌هایی که جزئیات بیشتری دارند و پتانسیل پیش‌بینی‌های کمّی دقیقی دارند، پیچیده‌تر از آنند که برای یک شبیه‌سازی کارآمد یا تجزیه و تحلیل ریاضیدانان بکار روند. از سوی دیگر، مدل‌های ساده معمولا قابل تحلیل هستند، اما ممکن است شامل همه سازوکارهای مهم نباشند و بنابراین نمی‌توانند پیش‌بینی‌های دقیقی انجام دهند.»

در شبیه‌سازی هیروشی یوشیدا هم فرض اصلی تداوم نرخ رشد فعلی جمعیت در ژاپن و شرایط موجود در ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ سال آینده است. چنین فرضی نه محال اما بسیار دور از ذهن است چرا که در این مدل، اگر در سال ۲۵۳۱ همه جمعیت ژاپن نام خانوادگی ساتو داشته باشند آن زمان این کشور باید ۲۸۲ هزار نفر جمعیت داشته باشد و اگر در سال ۳۳۱۰ نام خانوادگی همه مردم ژاپن ساتو شود، آن زمان این کشور باید تنها ۲۲ شهروند داشته باشد، در چنین وضعیتی ریسک بزرگتر اساسا از بین رفتن کل کشور ژاپن بر اثر کاهش زادوولد است.

دروغ اول آوریل؟

در همین ارتباط روزنامه گاردین از برداشت اشتباه برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی از این مطالعه خبرداده و گفته عده‌ای تصویر کرده بودند این خبر دروغ اول آوریل است. این رسانه به نقل از هیروشی یوشیدا نوشته که او می‌خواهد این مطالعه باعث شود مردم به فکر فرو بروند:

«یک ملت ساتو نه تنها ناخوشایند خواهد بود، بلکه شأن فردی را نیز تضعیف خواهد کرد این روند همچنین منجر به از دست دادن میراث خانوادگی و منطقه‌ای خواهد شد.»

در برخی رسانه و شبکه‌های مجازی خبری با تیتر «مردم ژاپن تا سال ۲۵۳۱ همگی نام خانوادگی یکسانی خواهند داشت» منتشر شده است.

مبنای این ادعا یک شبیه‌سازی یا مدل‌سازی ریاضی است که هیروشی یوشیدا، استاد اقتصاد دانشگاهی در توکیو طراحی کرده است. او نتایج این مدل‌سازی را در پروژه‌‌ای به عنوان Think Name منتشر کرده و به دنبال تغییر قانون و فرهنگ در جهت انتخاب نام‌های خانوادگی جداگانه برای زوج‌ها است.

در ژاپن زن و شوهر باید در هنگام ازدواج نام خانوادگی یکسانی انتخاب کنند و در اکثر موارد زنان، نام خانوادگی شوهر خود را انتخاب می‌کنند.

این شبیه‌سازی با در نظر گرفتن نرخ رشد ۱/۰۰۸۳ برابری نام خانوادگی ساتو در سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ و فرض عدم تغییر شرایط جمعیتی در ژاپن و همچنین عدم تغییر در قوانین مدنی این کشور طراحی شده است.

با این پیش‌فرض‌ها در سال ۲۵۳۱ زمانی که جمعیت ژاپن به ۲۸۲ هزار نفر برسد، نام خانوادگی همه مردم کشور ساتو خواهد بود. او همچنین این فرض را در نظر گرفته که اگر قانون در ژاپن تغییر کند اما میل زوجین به استفاده از نام شوهر، مانند سال ۲۰۲۲ که ۳۹ درصد بود، در ۱۰۰۰ سال آینده ثابت بماند، در سال ۳۳۱۰ و زمانی که جمعیت ژاپن ۲۲ نفر است،‌ نام خانوادگی همه ژاپنی‌ها ساتو خواهد بود. در چنین وضعیتی قطعا نگرانی بزرگتر اساسا از بین رفتن کل کشور ژاپن بر اثر کاهش زادوولد است.

به عبارتی برای تحقق شبیه‌سازی مورد نظر در ۵۰۰ سال آینده باید پیش‌فرض‌های اساسی همچون نرخ رشد جمعیت در ژاپن و نرخ تمایل مردم به استفاده از نام خانوادگی همسر هیچ تغییری نکند. در مدل‌سازی‌ ریاضی ممکن است پیش فرض‌ها شامل همه مکانیسم‌های مهم و اساسی نباشند از این رو عدم اشاره به مفروضات چنین مدل‌سازی‌هایی عموما باعث گمراهی مخاطب می‌شود.

بنابراین ما در فکت‌نامه به تیتر «مردم ژاپن تا سال ۲۵۳۱ همگی نام خانوادگی یکسانی خواهند داشت» نشان گمراه‌کننده می‌دهیم.