کانادا دانشگاه‌های صنعتی شریف، شهید بهشتی و ۱۰ دانشگاه دیگر را تحریم نکرده‌است

روز ۲۷ دی ۱۴۰۲، در شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان شایع شد که «کانادا، دانشگاه‌های صنعتی شریف، شهید بهشتی، انستیتو پاستور و نه موسسه تحقیقاتی و دانشگاه ایرانی دیگر را تحریم کرد» (نمونه ۱، نمونه ۲). این خبر در رسانه‌های فارسی زبان داخل و خارج ایران هم با ادبیاتی کم و بیش مشابه، پوشش داده‌شد (شرق، دیدبان ایران، یورونیوز).

اما خبری که منتشر شده چیز دیگریست:

«دولت کانادا به محققانی که در حوزه‌های تحقیقاتی «فناوری‌های حساس» کار می‌کنند اعلام کرده که اگر در تیم تحقیقاتی‌شان با پژوهشگری از تعدادی مرکز تحقیقاتی که برای «امنیت ملی کانادا» خطرناک هستند کار می‌کنند، نمی‌توانند از بودجه‌های پژوهشی و دانشگاهی دولتی، شامل «موسسه تحقیقات سلامت کانادا»، «شورای کانادایی علوم طبیعی و مهندسی» و «شورای علوم اجتماعی و انسانی کانادا» و همین‌طور «بنیاد نوآوری کانادا» بهره‌مند شوند.

دولت کانادا در ادامه فهرست حوزه‌های تحقیقاتی حساس و موسسات تحقیقاتی خطرناک برای امنیت ملی این کشور را منتشر کرده‌است:

لیست حوزه‌های تحقیقاتی فناوری‌های حساس کانادا

دولت کانادا یازده رشته کلی را به عنوان «حوزه‌های تحقیقاتی فناوری‌های حساس» (Sensitive Technology Research Area) معرفی کرده‌است که هر کدام زیرشاخه‌های مفصلی دارند و با جزییات، مصادیق این حوزه‌های علمی و پژوهشی را مشخص کرده‌است. از جمله رشته‌های تحقیقاتی مرتبط با فهرست اول، عبارتند از:

شاخه‌های نظامی و فناوری‌های موشکی و تسلیحات کشتار جمعی مانند بمب اتمی، تسلیحات میکروبی و شیمیایی یا فناوری‌هایی مانند توسعه هوش مصنوعی برای کنترل و نظارت شهروندان یا سیساتم‌های سانسور و شنود شهروندان و …

لیست موسسات تحقیقاتی خطرناک برای امنیت ملی کانادا

دولت کانادا لیستی از بیش از ۱۰۰ موسسه تحقیقاتی و دانشگاه از کشورهای چین (۸۵ موسسه)، ایران (۱۲ موسسه) و روسیه (۶ موسسه) را اعلام کرده که «به دلیل ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با نهادهای نظامی، دفاعی و امنیت دولتی [مطبوع‌شان یعنی چین و روسیه و ایران]، بیشترین خطر را برای امنیت ملی کانادا ایجاد می‌کنند.» دولت کانادا ذکر کرده که این فهرست اولیه است و به‌روز خواهد شد. دوازده موسسه ایرانی نسخه اول این فهرست عبارتند از:

پژوهشگاه هوافضا، دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله سپاه، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاع (وزارت دفاع)، مرکز تحقیقات ضربه و انفجار (متفاز)، دانشگاه امام حسین سپاه، موسسه فیزیک کاربردی، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، انستیتو پاستور ایران، مرکز تحقیقات فیزیک، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری و دانشگاه صنعتی شریف

در توضیحاتی که دولت کانادا منتشر کرده، آمده که از این به بعد هر محقق کانادایی که می‌خواهد برای بودجه‌های ملی، پروپوزال بنویسد باید وابستگی (Affiliation) محققان همکار خود را بررسی کند. در این متن، تعاریف مشخص شده و به هیچ نوع تحریمی اشاره نشده‌است.

اما هنوز به طور قطعی معلوم نیست که تبعات غیرمستقیم این قانون جدید می‌تواند چه تاثیری بر همکاری‌های علمی بین این موسسات تحقیقاتی و نهادهای پژوهشی کانادایی بگذارد اما آنچه مشخص است، به وجود آمدن محدودیت‌هایی برای محققان کانادایی در اعطای کمک‌های دولتی است.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا در شبکه‌های اجتماعی که «دولت کانادا، دانشگاه‌های صنعتی شریف، شهید بهشتی، انستیتو پاستور و ۹ موسسه علمی و تحقیقاتی دیگر ایرانی را تحریم کرده‌است» نشان نادرست می‌دهد.