درستی‌سنجی یک ویدیوی جعلی و ماجرای عجیب حارث‌ السودانی و بمب‌گذاری‌های ساختگی در عراق

برخی کاربران ویدیویی از بمب گذاری در یک ماشین را برای ما فرستاده‌اند و از ما خواسته‌اند تا صحت و سقم آن را بررسی کنیم. این ویدیو در شبکه‌های اجتماعی (لینک بایگانی) هم با این ادعا که فلسطینی‌ها با انفجارهای ساختگی و متهم کردن اسرائیل قصد فریب افکار عمومی را دارند منتشر شده‌است. 

در ویدیو صدای فردی شنیده می‌شود که به زبان فارسی حماس را عامل این بمب‌گذاری ساختگی معرفی و وقایع فیلم را «گزارش و تفسیر»‌ می‌کند.

ابتدا تصویر فردی را می‌بینیم که درِ ماشینی که ظاهرا مدت‌هاست گوشه‌ای رها شده را بسته و از آن دور می‌شود. او بلافاصله سوار ماشین سفید رنگی می‌شود که در گوشه سمت راست تصویر منتظرش بوده و محل را ترک می‌کند. ۲۱ ثانیه بعد ماشین رها شده، منفجر می‌شود. ده ثانیه بعد از انفجار، ۱۶ نفر سراسیمه به صحنه وارد می‌شوند و برخی از آنها خود را به زمین می‌اندازند و تعدادی دیگر درخواست کمک می‌کنند. کمی بعدتر یک ون سفید رنگ که به ظاهر برای کمک آمده به تصویر اضافه می‌شود و در ادامه آن شاهد حضور افراد بیشتری در صحنه انفجار هستیم که تلاش می‌کنند به آنها که ظاهرا مصدوم شده‌اند کمک کنند. 

این فایل ۲ دقیقه و ۸ ثانیه‌ای حاصل تصویربرداری (احتمالا با موبایل) از صفحه نمایشگر (مانیتور) یک دوربین مدار بسته است. بر روی تصاویر دوربین مدار بسته تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۱۶ دیده می‌شود. 

در گوشه این ویدیو، یک لوگوی فیسبوک و عبارت‌ «دروغ فلسطینیان» به زبان‌های انگلیسی و عبری در یک کادر سیاه دیده می‌شود. 

چنین صفحه‌ای در حال حاضر در فیسبوک وجود ندارد، اما نمونه‌های مشابه این ویدئو سال‌ها است با شرح‌ها و عناوین گوناگون در شبکه‌های اجتماعی، از جمله شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان پخش و منتشر شده است. . 

به عنوان نمونه در سال ۱۴۰۰ کاربری این ویدیو (لینک بایگانی) را با صداگذاری فارسی در توییتر منتشر کرده است.

در یک نمونه دیگر در پاییز ۱۳۹۷ یک کاربر چینی با انتشار این ویدیو ادعای مشابهی (لینک بایگانی) را مطرح کرده بود:‌

«قانون تولید اخبار جعلی فلسطین:
۱) ابتدا مواد منفجره را روی خودرو قرار دهید
۲) ماشین را منفجر کنید
۳) مردم به خیابان ها می‌دوند، دراز می‌کشند و وانمود می‌کنند که مرده یا مجروح هستند
۴) ماشین می‌آید و آنها را می‌گیرد
۵) به CNN فروخته شد و به سازمان ملل ارسال شد.

اسفند ۱۳۹۶ کاربری در یوتیوب گزارشی را از سایت خبری راست‌گرای آمریکایی InfoWars که سابقه پخش کردن اطلاعات نادرست و تئوری توطئه دارد، با تفسیر مجریان این برنامه منتشر می‌کند. آنها تاکید می‌کنند که این بمب‌گذاری‌ها در سوریه و توسط گروه‌های مبارز علیه بشار اسد انجام می‌شود تا بتوانند حمایت و سلاح‌های بیشتر از آمریکایی‌ها دریافت کنند.

اما نمونه‌های قدیمی‌تری هم وجود دارد. مثلا در زمستان ۱۳۹۵ یک کاربر اسرائیلی در یوتیوب این ویدیو را با عنوان (البته با انگلیسی پر اشتباه) «فلسطینیان دروغ‌گو.....هر روز در حال دروغگویی هستند...به آن نگاه کنید» منتشر کرده بود.

وجه مشترک این موارد لوگوی فیسبوک و عبارت‌ مستطیل سیاه رنگی با عبارت «دروغ فلسطینیان» به زبان‌های انگلیسی و عبری است. 

اما جست‌وجوهای نسخه‌هایی دیگری هم بدون این نشان وجود دارد. به عنوان نمونه شبکه خبری اسپانیایی مالاگا در برنامه «اخبار ۲۴»، در فروردین ۱۳۹۶، این ویدیو را با عنوان «حمله کاذب در عراق» منتشر کرده است:

«این یک حمله ساختگی است بدون قربانیان واقعی: برای دستکاری افکار عمومی. در این ویدیو سکانس شبیه‌سازی را مشاهده می‌کنید که در در عراق اجرا می‌شود. مردی به خودرویی نزدیک می‌شود و بمبی را داخل آن قرار می‌دهد. سپس با وسیله نقلیه دیگری محل را ترک می‌کند. وقتی بمب منفجر می‌شود، خیابان کاملا خالی است. خون و قربانی وجود ندارد. اما اکنون نگاه کنید، پس از گذشت چند ثانیه از انفجار، منطقه مملو از عوامل اضافی است، بازیگرانی که لباس‌های پاره و قرمز پوشیده‌اند تا حمله‌ای را با تلفات متعدد شبیه‌سازی کنند.»

نسخه‌ای قدیمی‌تر از این ویدیو به تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۱۶ (۲۱ آبان ۱۳۹۵)با شرح «ویدیوی ساختگی مخالفان سوری برای بدنام کردن روسیه» در یک سایت روسی منتشر شده‌است (لینک بایگانی). 

اما این تنها روایت به زبان روسی نبود، یک هفته پیش از این پست یعنی در ۱۳ آبان ۱۳۹۵ وب‌سایت life.ru همین ویدئو را با عنوان افشای یک «حمله تروریستی» در منطقه «شیعه نشین حوریه» بغداد منتشر کرده بود.

افشای یک عملیات فریب اسطوره سازمان اطلاعات عراق

اما در میان منابع مختلفی که تصاویر این ویدیو را به اشتراک‌گذاشته بودند گزارشی که روزنامه بریتانیایی دیلی‌میل در تاریخ  ۲۷ اوت ۲۰۱۸ (۵ شهریور ۱۳۹۷) منتشر کرده (لینک بایگانی) و نیویورک پست نیز یک روز بعد آن را بازنشر داده (لینک بایگانی)، مدعیست آنچه در ویدیو دیده می‌شود، داستان «سروان حارث السودانی» قهرمان عراقی و مامور مخفی سازمان اطلاعات این کشور است که توانسته بود با ترتیب دادن انفجارهای ساختگی اعتماد رهبران داعش را جلب و به رده‌های بالای خلافت اسلامی نفوذ کند. 

جستجوی نام سروان حارث السودانی، ما را به گزارش دیگری یک هفته پیش از گزارش دیلی‌میل رساند که در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شده‌است (لینک بایگانی). در هر دو گزارش، صحبت‌های هم‌رزمان و فرماندهان فعلی و سابق سروان حارث السودانی، خانواده، پدر و یک مقام امنیتی (ابوعلی البصری، از مقامات بلندپایه حشد الشعبی (لینک بایگانی) که در آن زمان از فرماندهان ویژه اطلاعات-امنیت بغداد بود) را نقل کرده‌اند. حتی خبرنگار دیلی‌میل، جداگانه، داستان را با البصری چک کرده‌است. هر دو گزارشگر دیلی‌میل و نیویورک تایمز، از روزنامه‌نگاران شناخته‌شده حوزه دفاعی و امنیتی دنیا هستند.

روایتی که این گزارش‌های بیان می‌کنند این است:

ویدیو منتشر شده مربوط به عملیات سروان السودانی در سال ۲۰۱۶ در محله خیابان الحریه بغداد است. بعد از این انفجار، پلیس عراق با انتشار اعلامیه‌ای شمار کشته‌شدگان و مجروحان این انفجار ساختگی را تا ۳۴ نفر اعلام کرد. اما ضبط ناخواسته این عملیات ساختگی با یک دوربین مداربسته در محل و پخش آن باعث لو رفتن عملیات فریب سروان السودانی می‌شود. داعش، السودانی را دستگیر کرده و او برای مدتی ناپدید می‌شود. بعدها داعش ویدیویی از اعدام دسته‌جمعی چند نفر را منتشر می‌کند که گفته شده السودانی یکی از آنها بوده‌است.

همین روایت کمابیش از در مستند ۳۶ دقیقه‌ای شبکه الرابعه عراق درباره حارث السودانی و مصاحبه با اعضای خانواده‌اش تکرار شده است. در دقیقه ۲۱ این مستند صحنه‌هایی از ویدیو بمب‌گذاری ساختگی هم دیده می‌شود. 

در گزارشی که خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا در ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ از این داستان منتشر کرده (لینک بایگانی)، نام گروه سروان السودانی، گروه «شاهین‌ها» یا «الصقور» ذکر شده و آمده که در زمان انتشار خبر نیویورک تایمز (در تابستان ۱۳۹۷)، تنها سایت خبری جماران و روزنامه شهروند آن را پوشش داده بودند. داستان «سروان حارث عبد علی محمد السودانی» با برخی جزییات بیشتر در سایت ایسنا در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۹۷ با عنوان داستان اسطوره سازمان اطلاعات عراق که به دل داعش نفوذ کرد، منتشر شده‌بود (لینک بایگانی). مثلا گفته شده:

سودانی به خوبی به گویش محلی مسلط بود اما برای اینکه خیلی زود توسط نیروهای تندرو شناسایی نشود، مجبور شد تا تلاش زیادی را برای مطالعه قرآن انجام دهد.

در روزهای گذشته ویدیوی ۲ دقیقه‌ای با عنوان «صحنه‌سازی عناصر حماس در بمب‌گذاری ساختگی در یک ماشین» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. 

ویدیو صحنه جاسازی بمب در ماشین و انفجار  فضای خالی و خلوت شهری را نشان می‌دهد. چند ثانیه بعد از انفجار گروهی وارد صحنه می‌شوند و خود را به شکل کشته‌شدگان و مجروحان حادثه روی زمین می‌اندازند.  کمی بعدتر یک ون سفید رنگ وارد تصویر می‌شود. 

همه اجزای فیلم نشان از صحنه‌سازی یک انفجار خیابانی دارد، اما نکنه اینجا است که این صحنه‌سازی ارتباطی آنچه مسلم است این ویدئو ارتباطی با حماس و فلسطین و غزه ندارد. 

این ویدیو قدیمی است و طی ۷ سال گذشته بارها با عناوین مختلف، در شبکه‌های اجتماعی منتشر و دست به دست شده است. فیلم در بغذداد گرفته شده و آن طور که در برخی رسانه‌ها گفته شده، مربوط به عملیات فریب سرویس اطلاعاتی عراق علیه داعش است.  

نیویورک تایمز و دیلی‌میل، ۵ سال پیش، گزارش مفصلی درباره این ویدیو منتشر و آن را عملیات‌ فریب، «حارث السودانی»، قهرمان و مامور مخفی سازمان اطلاعات عراق علیه داعش معرفی کرده بودند. در این گزارش‌ها به نقل از یکی از مقام‌های امنیتی عراق گفته شده، این ویدیو که به طور ناخواسته با دوربین مداربسته‌ای در محل ضبط شده باعث لو رفتن السودانی و عاقبت کشته شدن او شده است. 

در سایر رسانه‌های معتبر غربی مانند نیویورک تایمز نیز، روایت‌های معتبری از فعالیت‌های حارث السودانی، عملیات‌ فریب و انفجارهای ساختگی او منتشر شده است. السودانی موفق شده بود با ترفندهایی مانند صحنه‌سازی انفجارهای ساختگی، اعتماد رهبران داعش را جلب و در میان آنها نفوذ کند. 

با این اوصاف فکت‌نامه به این ویدئو و شرح «صحنه‌سازی نیروهای حماس در بمب‌گذاری ساختگی در یک ماشین» نشان نادرست می‌دهد.