درباره تصویر پناهجویان یهودی در بندر حیفا در سال ۱۹۴۷

در شبکه‌های اجتماعی مختلف فارسی از جمله توییتر و اینستاگرام عکسی با این توضیح منتشر شده است: «در این عکس در سال (۱۹۴۷ م/۱۳۲۵ ش) در بندر حیفا‌ واقع در شمال فلسطین، ۴۵۰۰ اخراجی یهودی پناهنده به خاکِ فلسطین، با پارچه‌نوشتی بر روی عرشه کشتی نوشته‌اند: «آلمان‌ خانه و آشیانه ما را نابود کرد، لطفا شما فلسطینیان، امید ما را نابود نکنید». حالا پس از ۷۶سال منکر سرزمین فلسطین شده‌اند.»

حسین موسویان دیپلمات سابق جمهوری اسلامی یکی از اولین کسانی است که این پست را در شبکه‌های اجتماعی فارسی منتشر کرده است.

با چند ساعت اختلاف رحمت‌الله بیگدلی فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم همین پست را کم‌و‌بیش با همان متن موسویان بازنشر کرد.

با این عکس در شبکه‌های اجتماعی غیرفارسی هم پست‌های مشابهی منتشر شد با این تفاوت که در بازنویسی یا ترجمه متن بنر کلمه «فلسطینیان» به آن اضافه نشد.

داستان این عکس چیست و افراد در کشتی از چه کسانی درخواست کمک می‌کنند؟

این عکس در سال ۱۹۴۷ گرفته شده و پناهندگان یهودی را نشان می‌دهد که سعی می‌کنند با کشتی‌ «تئودور هرتسل» وارد بندر حیفا شوند. این کشتی ۲ آوریل ۱۹۴۷ از فرانسه حرکت کرد و ۱۱ روز بعد به نزدیکی حیفا می‌رسد و به دست مقامات بریتانیایی توقیف می‌شود. روی بنر کنار کشتی نوشته شده: «آلمانی‌ها خانواده‌ها و خانه‌های ما را نابود کردند - شما امیدهای ما را نابود نکنید».

عکس‌هایی از زوایای دیگر و با کیفیت بهتر از این کشتی موجود است. (لینک۱، لینک۲) در یکی از این عکس‌ها یکی از پناهندگان پرچمی را که یک سال بعد به عنوان پرچم رسمی اسرائیل معرفی می‌شود در دست دارد.

زمان و مکان این عکس صحیح است. اما تعداد مسافران در این پست‌ها به شدت اغراق شده است. کشتی تئودور هرتسل دقیقا ۲۶۴۱ مسافر داشت و نه آنطور که نوشته شده ۴۵۰۰. از همه مهمتر، برخلاف آنچه در شبکه‌های اجتماعی ذکر شده روی پارچه‌نوشت به کلمه «شما فلسطینیان» اشاره‌ای نشده.

علیابت

به طور کلی «علیا» به معنای صعود و بالارفتن و عموما به مهاجرت یهودیان به «ارض موعود» گفته می‌شود. از اواخر قرن نوزدهم تا تشکیل دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸، این منطقه شاهد چند موج مهاجرت یهودیان (علیا) بوده است. اما بین سال‌های ۱۹۲۹ و ۱۹۳۹، موج قابل توجهی از مهاجر به فلسطین تحت‌ سرپرستی بریتانیا وارد شد که عمدتاً ناشی از ظهور نازیسم در آلمان بود. اکثریت این مهاجران، حدود ۱۷۴۰۰۰ نفر، بین سال های ۱۹۳۳ و ۱۹۳۶ وارد شدند. این مهاجران از کشورهای مختلف اروپایی، به ویژه اروپای مرکزی، مانند لهستان، آلمان، اتریش و چکسلواکی آمده بودند که شامل متخصصانی مانند پزشکان، وکلا، و اساتید، و همچنین معماران و موسیقی‌دانان بودند. در این مدت، جمعیت یهودیان در سرزمین فلسطین تحت سرپرستی بریتانیا تا سال ۱۹۴۰ به حدود ۵۴۰ هزار تن افزایش یافت.

با این حال، تنش‌ها بین عرب‌ها و یهودیان افزایش یافت که منجر به درگیری‌های خشونت‌آمیز شد و بریتانیایی‌ها مهاجرت یهودیان را به شدت محدود کردند. با وجود این، مهاجرت غیرقانونی، معروف به علیابِت، به شکل اصلی مهاجرت یهودیان به فلسطین تحت سرپرستی بریتانیا تبدیل شد. این مهاجرت غیرقانونی در طول جنگ جهانی دوم و پس از آن ادامه یافت و علیرغم تلاش بریتانیا برای مهار آن، بر اساس گزارش‌های موجود تا سال ۱۹۴۸، بیش از ۱۰۰ هزار تن از جمله بیش از ۷۰ هزار بازمانده از هولوکاست این مسیر را طی کردند. تصاویری از این مهاجران غیرقانونی یهودی وجود دارد که به محض ورود به بندر حیفا، مقامات بریتانیایی بلافاصله آنها را بازداشت می‌کردند و به اردوگاه‌هایی در قبرس تبعید می‌شدند.

​​ورود کشتی تئودور هرتسل با بنری که بر روی آن نصب شده بود نیز یکی از همین تلاش‌ها (علیابت) برای ورود به سرزمین فلسطین بود که به دستور دولت بریتانیا متوقف شد.

در بخشی از درستی‌سنجی سایت اسنوپس در این باره آمده، آلیسیا اپلمن-جرمن، (Alicia Appleman-Jurman) نویسنده و از بازماندگان هولوکاست هم در میان بیش از ۲۵۰۰مسافر این کشتی بود. او در خاطرات خود در این باره می‌نویسد:

« کشتی ما سرسختانه پیش می‌رفت، سعی می‌کرد قبل از احاطه کامل ناوچه‌ها[ی بریتانیایی] تا جایی که ممکن است به ساحل نزدیک شود. اما کشتی ما تنها یک کشتی باری کهنه بود و ناوچه‌ها محصولات جنگ جدید.

متوقف کردن ما زمان زیادی نبرد. من آنقدر انگلیسی یاد گرفته بودم که همه کلماتی را که از بلندگو پخش می‌شد را بفهمم. می‌دانستم که آنها اعلام کردند که می‌خواهند به کشتی ما وارد شوند. پس از آن چند دقیقه‌ای سکوت شد.

سپس صدای کاپیتان ما از بلندگو به گوشمان رسید، او به انگلیسی گفت: «این کشتی تئودور هرتسل است. افراد درون کشتی بازمانده‌های یهودی از اردوگاه‌های تبعید نازی‌ها هستند. آن‌ها می‌خواهند به سرزمین پدران خود بازگردند. در این کشتی بسیاری از کودکان مریض و اغلبشان یتیم هستند. آن‌ها می‌خواهند به مردم خود بپیوندند. اجازه دهید به خانه بیاییم.»

به نظر می‌رسد مشخصا در اینجا خطاب کاپیتان کشتی به بریتانیایی‌هایی است که ناوچه‌های آنان کشتی هرتسل را احاطه کرده بودند.

از آن سو گزارشی در ۱۴ آوریل ۱۹۴۷ در Manchester Evening News در بریتانیا این رویداد را اینگونه توصیف می‌کند:

«پناهندگانی که در کشتی غیرقانونی مهاجران تئودور هرتسل بودند، زمانی که دیدند مقاومت آنها در برابر گروه نظامی دریایی سلطنتی در ساحل فلسطین بی‌فایده است موتورهای کشتی خود را تخریب کردند. ناوشکن‌ها مجبور شد کشتی را به سواحل حیفا بکشانند.

شش نفر از یهودیان پناهنده زخمی که امروز در بیمارستان مصاحبه شدند، گفتند که هنگامی که یک ناوگان بریتانیایی در نزدیکی تل‌آویو کشتی آنها را متوقف کرد، مقاومتی وجود داشت. پناهندگان سعی کردند دو تن از ملوانان بریتانیایی را که سعی می‌کردند به جایگاه کاپیتان وارد شوند، به دریا بیندازند که موفق نشدند.

آن‌ها افزودند که گروه نظامی که وارد کشتی مهاجران شده بود با تیراندازی و استفاده از گاز اشک‌آور برخی از پناهندگان را زخمی کردند. آنها گفتند که فکر می‌کنند دو تن کشته شده‌اند، اما منابع دیگر این خبر را تایید نمی‌کنند.»

در نهایت سرنشینان این کشتی نیز به اردوگاه بریتانیایی‌ها در قبرس منتقل شدند و این وضعیت تا حدود یک سال بعد از آن یعنی زمان تشکیل دولت اسرائیلی در سرزمین فلسطین در سال ۱۹۴۸ ادامه داشت.

از این رو به نظر می‌رسد با توجه به مستندات تاریخی، اطلاعاتی که همراه این عکس در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده گمراه‌کننده است. با اینکه به جز تعداد مسافران کشتی، بیشتر اطلاعات درباره این عکس (مکان، تاریخ و پیش‌زمینه، …) درست است اما با دستکاری در ترجمه پارچه‌نوشت این‌طور القا شده که پناهندگان یهودی دست به دامن مردم بومی سرزمین‌ فلسطین شده‌اند. در حالیکه جلوگیری از ورود مهاجران و پناهنده‌های یهودی به فلسطین تحت سرپرستی بریتانیا از سوی دولت بریتانیا اعمال می‌شد و نمایندگان این دولت باید ورود (در عکس مورد نظر هم یک سرباز بریتانیایی را می‌بینیم که رو به کشتی ایستاده است). همچنین هیچ ارتباط معناداری با آنچه در متن پست‌هایی که این عکس را منتشر کرده‌اند آمده با انکار (یا عدم‌انکار) «سرزمین فلسطین» ندارد.