مروری بر برخی تصاویر و ویدئوهای جعلی درباره جنگ اسرائیل و حماس

همزمان با حمله نیرو‌های حماس به اسرائیل و آغاز درگیری‌های نظامی بین دو طرف، ادعاها، تصاویر و ویدیوهای بسیاری در فضای مجازی منتشر شد که برخی از آنها بر خلاف ادعای منتشر کنندگان نه تنها مربوط به حوادث اخیر نبودند بلکه اخبار جعلی، تصاویری قدیمی با عناوین و تیترهای جعلی یا گمراه‌کننده بودند. در این گزارش به مرور برخی از این تصاویر و ویدیو‌ها خواهیم پرداخت:

۱- یکی از ویدیو‌هایی که در روزهای اخیر در شبکه‌های مجازی داخلی و خارجی به صورت گسترده منتشر شده است، حاوی تصاویری از فرود ده‌ها چترباز در یک منطقه به ظاهر شهری است. ادعا شده که این ویدیو مربوط به حملات روزهای اخیر و فرود چتربازان حماس در خاک اسرائیل است. می‌دانیم که حماس امکان استفاده از هواپیماها و هلیکوپترهای ترابری را در منطقه غزه نداشته و ندارد و نیروهایی که در طی روزهای اخیر از طریق آسمان وارد اسرائیل شده‌اند هم از پاراگلایدر استفاده کرده‌اند.

در این تصاویر ما نه تنها هیچ پاراگلایدری نمی‌بینیم بلکه شاهد فرود ده‌ها چتر‌بازیم که احتمالا از یک هواپیما یا هلیکوپتر نظامی پریده‌اند. جستجو‌های ما نشان می‌دهد احتمالا این یک مانور یا تمرین در آکادمی نظامی در شهر قاهره پایتخت مصر است و ربطی به حوادث اخیر ندارد.

۲- ویدیویی از فرود گروهی چتر باز در نزدیکی گروهی از شهروندان منتشر شده با این ادعا که «لحظات فرود مسلمانان تروریست حماس وسط فستیوال موسیقی زنده» را نشان می‌دهد.

می‌دانیم که فستیوال موسیقی سوپرنوا در اسرائیل که هدف حمله واقع شده بود در منطقه‌ای غیر مسکونی و تقریبا صحرایی برگزار می‌شد و بر اساس آنچه تا کنون از تصاویر این حمله مشخص است اثری از ساختمان‌ و آپارتمان در اطراف آن نیست.

تا کنون خبری از فرود نیروهای چتر باز در این فستیوال منتشر نشده بلکه تمامی خبرها حاکی از حمله زمینی به این فستیوال است. تصاویری هم از درون فستیوال وجود دارد که در آن لکه‌های محوی در آسمان دیده می‌شود. سرویس جهانی بی بی سی این تصویر را راستی آزمایی کرده است:

«در واقع، در ویدئویی که در ساعت 07:22 به وقت محلی آپلود شده است، چهره‌های شاد بسیاری دیده می‌شوند که تماشاگران جشنواره را در حال خندیدن و رقصیدن در نور ضعیف صبح نشان می‌دهند.اما بالای سر آنها، ابرهای سیاه کوچک دود، شروع وحشتی را که نزدیک می شود، نشان می دهد.به نظر می‌رسد این موشک‌های دفاعی ارتش اسرائیل باشد که برای رهگیری راکت‌های شلیک کرده از غزه استفاده می‌شود، به جای مانده است.»

همچنین می‌توان از سه رنگ قرمز، سفید و مشکی که بر روی یکی از چترهای موجود در ویدئو مشخص است که این تصاویر نیز به چتربازهای مصری ارتباط دارد.

۳- عبدالله گنجی فعال سیاسی اصول‌گرا و مشاور فرهنگی شهردار تهران، با انتشار تصویری از یک تماشاچیان حاضر در یک ورزشگاه که در آن تعدادی پرچم فلسطینی هم دیده می‌شد مدعی «حمایت یکپارچه فوتبال دوستان ایرلندی از مقاومت ملت فلسطین» شد.

این ادعای آقای گنجی را خیلی زود مخاطبان او در توییتر راستی آزمایی و رد کردند.

بررسی‌های فکت‌نامه نیز نشان می‌دهد که این تصاویر متعلق به بازی بین دو تیم «راجا کازابلانکا» و «مغرب تطوان» در کشور مراکش است که در تاریخ ۸ اکتبر ۲۰۲۳ برگزار شده است. تصاویر منتشر شده دیگری (اینجا و اینجا) از این دیدار در دسترس است که وجود پرچم‌های فلسطین در استادیوم بازی را تایید می‌کند. آنچه مسلم است این ویدیو بر خلاف ادعای آقای گنجی ربطی به ایرلند ندارد.

۴- کاربری در توییتر با انتشار تصویری از یک پاسپورت اسرائیلی و بخشی از یک بلیت پرواز از نیویورک به تل آویو مدعی شد که به جنگ «فراخوانده شده» است.

اما جستجوها نشان می‌دهد که این تصویر «پاسپورت و بلیط» پیش‌تر در سال ۲۰۲۰ در مقاله‌ای به قلم Michael Lawrence منتشر شده است.

بنابراین این کاربر از عکسی قدیمی برای اثبات ادعای خود مبنی بر «فراخوانده شدن» به جنگ فلسطین و اسرائیل به نفع اسرائیل استفاده کرده است.

۵- در رسانه‌های اجتماعی داخلی و خارجی ویدیویی با عنوان زیر منتشر شده است:

«یادی کنیم از نوجوان فلسطینی که قرار بود نقش لاشه شهید رو بازی کنه، که با به صدا درآمدن آژیر حمله هوایی، رهاش کردن، دید اگه کمی غفلت کنه، واقعا لاشه میشه»

جستجوهای فکت‌نامه نشان می‌دهد در سه سال گذشته این ویدیو بارها با ادعاهای مختلف و گاه متضاد درباره نوجوانان فلسطینی و حتی اسرائیلی باز نشر شده است که در تمامی موارد ادعاها نادرست بوده‌اند. این ویدیو را گروهی از جوانان اردن در مارس ۲۰۲۰ ساخته‌اند.

این ویدئو در اردن فیلمبرداری شده. تشییع‌جنازه ساختگی هم ظاهرا برای دور زدن قوانین خانه‌نشینی در زمان کرونا بوده است.دو سال و نیم پیش نیز فکت‌نامه همین ویدئو را که آن زمان نیز به اسم «تشییع جنازه ساختگی در غزه» منتشر شده بود، درستی‌سنجی کرده است.

آنها در تلاش برای شکستن ممنوعیت‌های اعمال شده در اردن بودند. در این ویدیو جوانانی که در حال حمل تابوت به سمت قبرستان برای دفن مرده‌اند و به محض شنیدن صدای آژیر پلیس، تابوت را روی زمین رها کرده و فرار می‌کنند و در نهایت کسی که نقش متوفی را بازی می‌کرد قبل از دستگیری پلیس فرار می‌کند.

۶- کاربری با انتشار تصویری از نمایش پرچم اسرائیل بر روی چند برج زیر مدعی شده که:

«دنیایی سیاست، و منافع مشترک! اینجا باكو پايتخت آذربايجان است. ترکیه و طالبان در جنگ قره باغ از آذربایجان حمایت کردند و ایران از ارمنستان. امروز طالبان و ایران از فلسطین و باکو از اسرائیل ترکیه در ظاهر بی طرف اما در باطن حمایت از فلسطین!»

اما جستجوی معکوس این عکس در اینترنت نشان می‌دهد که این تصویر ربطی به تحولات امروز منطقه ندارد. این عکس مربوط به بازی‌های اروپایی به میزبانی باکو در سال ۲۰۱۵ است که اسرائیل هم یکی از شرکت‌کنندگانش بود.

۷. خبرگزاری فارس در روز ۱۶ مهر ویدئویی با عنوان «فیلمی از آخرین ثانیه‌های عمر سرباز صهیونیست» منتشر کرد و در توضیح این ویدیو نوشت: «در این ویدئو آخرین ثانیه‌های عمر سرباز صهیونیست که در حدود شهر غزه مستقر بوده و تحت کمین سربازان جبهه مقاومت قرار داشته نمایش داده شده است.» این خبرگزاری توضیح نداده است که این ویدیو مربوط به چه زمانی است.

این ویدیو قدیمی است و رد انتشار آن را در سال ۲۰۱۸ در سایت «الخلیج اُونلاین» می‌توان یافت. با این توضیح که تله انفجاری جاسازی شده در پرچم فلسطین یا «کمین پرچم» به کشته و زخمی شدن ۶ سرباز اسرائیلی منجر شد.
از این رو انتشار این ویدیو در میانه درگیری‌های شدید فلسطین و اسرائیل بدون ارايه توضیحی گمراه‌کننده است و این ویدیو «گمراه کننده» است.

۸- ویدیو دیگری از وقوع انفجار در یک شهر بندری با عنوان «عاقبت بازی با دم شیر» و شرح انگلیسی «ما مردم ایران حمایت خود را از مردم مظلوم اسرائیل اعلام می داریم، زنده باد اسرائیل» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

پرچم لبنان برای لحظاتی در گوشه تصویر دیده می‌شود همچنین گنبدی که از دود و موج این انفجار تشکیل شد مشابه انفجار مهیبی است که ۴ آگوست ۲۰۲۰ در بندر بیروت لبنان رخ داد. این ویدیو هم ربطی به حوادث اخیر ندارد.

۹- شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی روز ۱۷ مهر با پخش تصاویری از دستگیری و انتقال چند مرد لباس شخصی به دست تعدادی نیروی مسلح مدعی شد که این‌ها «ژنرال‌های بلند پایه رژیم صهیونیستی» هستند که «به دست سربازان حماس دستگیر» شده‌اند.

از نشان DTX و پرچم موجود بر روی لباس نیروهای نظامی می‌توان به راحتی تشخیص داد که این نیروها عضو «Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti» یا سرویس امنیتی دولت آذربایجان هستند و ربطی به ژنرال‌های اسراییلی ندارند.

افراد بازداشت شده که در این ویدیو دیده می‌شوند؛ آرکادی قوکاسیان، باکو ساهاکیان و داویت ایشخانیان هستند که در هفته گذشته، با اتهاماتی در مورد اقدامات تروریستی یگان‌های مسلح غیرقانونی فعال در منطقه قره باغ جمهوری آذربایجان بازداشت شده‌اند.