شبکه‌های اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
کشف کتابخانه مخفی دوره عباسیان در مغولستان
نادرست
ویدئوی یک کتابخانه که می‌گویند مربوط به کتابهای دوره عباسیان است
برخی از کانال‌های تلگرامی فارسی‌زبان، ویدئویی را از یک کتابخانه قدیمی منتشر کرده‌اند که چند سالی است با این توضیح، دست‌به‌دست می‌شود: «کشف شگفت‌انگیز کتابخانه‌ای متعلق به دوره عباسیان در مغولستان».
ویدئو، یک کتابخانه قدیمی و بزرگ را نشان می‌دهد که تعداد زیادی کتب خطی در قفسه‌هایی بزرگ چیده شده‌اند و صدای فردی را می‌شنویم که به زبان انگلیسی درباره کتابهای این کتابخانه توضیح می‌دهد. این کانال‌های تلگرامی می‌نویسند این کتابها که به تازگی کشف شده‌اند، مربوط به کتابخانه بزرگ بغداد هستند و برخلاف تصور عموم تاریخ‌نگاران، مغول‌ها این کتابها را نسوزانده‌اند بلکه آنها را پشت دیواری بزرگ مخفی کرده‌اند.
انتشار در کانال‌های پرطرفدار
به نظر می‌رسد یکی از نخستین کانال‌های تلگرامی که این ویدئو را منتشر کرده، کانال تلگرامی لالالند باشد. این کانال بیش از ۲۲۳ هزار عضو دارد و این پست ویدئویی از زمان انتشار یعنی ۲۵ مهر ۱۴۰۰ تا زمان نوشته‌شدن گزارش ما، بیش از ۱۱۵ هزار بار در این کانال دیده شده است.
لالالند می‌نویسد:
«کشف شگفت انگیز کتابخانه‌ای متعلق به دوره عباسیان در مغولستان در پشت دیواری به عرض ۷۵ متر و طول ۱۵ متر که صدها سال مخفی شده بود!
احتمال زیادی وجود دارد که اینها کتابهای کتابخانه بزرگ بغداد باشند که توسط مغولان غارت شده بودند و برخلاف تصور عموم تاریخ نگاران، آنها تمام کتابها را نسوزاندند و از بین نبردند! تعداد کتابهای خطی کشف شده ۸۴۰۰۰ کتاب است! آیا کتابهای گمشده خود را پیدا می‌کنیم!
این یک رخداد حیرت انگیز است که سوالات زیادی درباره گذشته ما را پاسخ می‌دهد!»
اما این ویديو از سال ۱۴۰۰ تا امروز، با همین توضیح، بازنشر شده است. مثلا کانال تلگرامی «شبستان دل‌ها» تابستان ۱۴۰۱ همین پست را منتشر کرده است.
این خبر همچنین در آرشیو سایت‌های خبر فوری و پارسینه هم وجود دارد که در ادامه به نحوه پوشش خبری آنها نیز می‌پردازیم.
آیا ویدئو درباره کتابخانه عباسیان در مغولستان است؟
حتی پیش از شروع جستجو درباره اصل ویدئو، از صحبت‌هایی که در ویدئو پخش می‌شود هم می‌توان متوجه شد که این کتابخانه ارتباطی با عباسیان و حمله مغول‌ها به کتابخانه بغداد ندارد و کتابهای بودایی در آن نگهداری می‌شود.
صدای روی ویدئو توضیح می‌دهد که اینجا مجموعه‌ای از کتابهای «تبتی» است و بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که ویدئو مربوط به کتابخانه «صومعه ساکیا» Sakya Monastery است؛ یک عبادتگاه بودایی مشهور در ۱۲۷ کیلومتری شهر شیگاتسه در جمهوری خلق چین که در منطقه خودمختار «تبت» واقع شده است.
نسخه باکیفیت ویدئویی که در کانال‌های تلگرامی فارسی منتشر شده، در یک کانال یوتیوب گردشگری رسمی در تبت منتشر شده و در توضیح آن آمده که ویدئو در سال ۲۰۱۹ گرفته شده است.
این کتابخانه چه خصوصیاتی دارد؟
کتابخانه صومعه ساکیا یکی از جاذبه‌های توریستی تبت است. بیش از ۸۴ هزار نسخه کتاب قدیمی در این کتابخانه وجود دارد. طول قفسه‌ای که محل نگهداری این کتاب‌هاست ۶۰ متر و ارتفاع آن ۱۰ متر است.
اغلب کتاب‌هایی که در این کتابخانه وجود دارد، متون بودایی است؛ آثاری با موضوعات ادبی، تاریخی، فلسفه، نجوم، ریاضیات، هنر و کشاورزی.
گزارش‌ها می‌گوید اکتشاف و کار بررسی روی کتابهای این کتابخانه از سال ۲۰۰۳ آغاز شد. گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد کار بر روی دیجیتالی کردن نسخه‌های قدیمی از سال ۲۰۱۱ انجام شده و تا سال ۲۰۲۲، همه کتابها فهرست‌برداری شده‌اند و ۲۰ درصد کتابهای این کتابخانه هم به صورت دیجیتال در اختیار عموم است.
تکذیب خبر با اطلاعات نادرست جدید
این پست تلگرامی نادرست، در سایت‌هایی چون خبر فوری و پارسینه هم منتشر شده‌اند. هر چند آنها پس از استفاده از تیتر «خبر شگفت‌انگیز؛ کشف کتابخانه‌ای مخفی با ۸۴هزار کتاب خطی» و اشاره به اینکه کتابها متعلق به دوره عباسیان است، در ادامه نوشته‌اند: «اما کمی جستجو نشان می‌دهد که این فیلم برای سال ۲۰۰۳ است و کشف کتابخانه‌ای مخفی در معبد ساکیا، در تبت.»
این روش گمراه‌کننده‌ای است که در آن از تیتر نادرست و جذاب استفاده می‌شود اما در انتها اعلام می‌شود چنین چیزی درست نبوده است.
جمع‌بندی
برخی از کانال‌های تلگرامی پبیننده ویدئویی را منتشر کرده‌اند که در آن یک کتابخانه بزرگ و قدیمی دیده می‌شود. آنها در توضیح ویدئو نوشته‌اند این کتابخانه در مغولستان بوده و کتاب‌هایی که در آن وجود دارد را مغول‌ها در زمان عباسیان از کتابخانه بغداد به یغما برده‌اند. آنها ادعا می‌کنند این کتابخانه به تازگی کشف شده است.
هیچ کدام از این ادعاها درست نیستند. ویدئو مربوط به کتابخانه‌ای مشهور و تاریخی در «صومعه ساکیا» در چین و منطقه خودمختار تبت است. اغلب کتاب‌هایی که در آن وجود دارد، کتاب‌هایی بودایی است.
ویدئو در سال ۲۰۱۹ گرفته شده و کتابخانه نیز در سال ۲۰۰۳ پیدا شده است.
با توجه به اینکه هیچ کدام از گفته‌هایی که در پست‌های تلگرامی بیان شده، با واقعیت منطبق نیستند، فکت‌نامه به ادعاهای مطرح‌شده نشان «نادرست» می‌دهد.