آیا تهران‌تایمز به سندی محرمانه دست یافته؟

روزنامه و سایت تهران تایمز در ایران طی هفته‌های اخیر گزارش‌های «اختصاصی‌»ای منتشر کرده و در آنها مدعی شده به «سند محرمانه‌»ای دست یافته که حمایت آمریکا از «آشوب» در ایران را تایید می‌کند. اشاره این روزنامه به اعتراضات سراسری ایران در پاییز و زمستان سال ۱۴۰۱ است.

تهران تایمز، روزنامه انگلیسی‌زبان چاپ ایران است. صاحب امتیاز این روزنامه سازمان تبلیغات اسلامی است و مدیرمسئول تهران تایمز همزمان مدیریت خبرگزاری مهر را نیز بر عهده‌ دارد.

بازخوانی گزارش‌های تهران تایمز

این گزارش‌ها در روزهای شنبه ۲۱ مرداد، یکشنبه ۲۹ مرداد و دوشنبه ۳۰ مرداد منتشر شده است.

تهران تایمز در گزارش اول خود با عنوان «نقشه دیوانه‌وار» به قلم صادق فریدون آبادی که در ۲۱ مرداد منتشر شد، مدعی شد که یکی از محرک‌های اعتراضات ۱۴۰۱ دولت بایدن بود و نوشت؛ سندی که به دست تهران تایمز رسیده با مشارکت راب‌ مالی، نماینده وقت ویژه ایالات متحده آمریکا در امور ایران، تهیه شده است.

تهران تایمز می‌نویسد که این سند توسط وزارت خارجه ایالات متحده تنظیم شده و بعد به شورای امنیت ملی ایالات متحده هم ارسال شده. و تاکید می‌کند این سند «مفصل» که:

«در تاریخ ۲۲ نوامبر ۲۰۲۲ [اول آذر ۱۴۰۱] تنظیم شده، می‌تواند به عنوان یک استراتژی رسمی در نظر گرفته شود که به عنوان یک اصل راهنما برای ایالات متحده در سیاست‌گذاری خود نسبت به ایران در ماه‌های پس از آن عمل کرده است.»

بعضی از مواردی که از مفاد این سند در گزارش اول تهران تایمز آمده برخلاف آنچه که ادعا شد، «محرمانه» نبود و به سیاست‌های کلی ایالات متحده و موضع‌گیری‌های این کشور و یا بعضی از سیاستمداران آن طی اعتراضات ۱۴۰۱ در ایران که به کرات در اخبار ذکر شده، اشاره داشت. از جمله تحریم‌های وضع شده از سوی ایالات متحده طی مدت اعتراضات، زمینه‌سازی برای راه‌اندازیارسال استارلینک و VPN به ایران برای افزایش دسترسی معترضان به اینترنت، یا مراجعه به مراجع بین‌المللی برای پاسخگو کردن جمهوری اسلامی از جمله این موارد است. این گزارش اخراج ایران از کمیسیون زن سازمان ملل در دسامبر ۲۰۲۲ را هم از اهداف و برنامه‌های این سند دانست.

در گزارش دوم به صورت جزیی‌تری به موارد ادعایی پرداخته شده. به نوشته تهران تایمز عنوان کلی این طرحِ براندازی «صحبت با آنها را متوقف کن» است. همچنین در این گزارش گفته شده که نقشه براندازی نظام جمهوری اسلامی در طرح اخیر را می‌توان «تغییر رژیم به سبک گوایدو» نامید.

خوان گوایدو، رهبر مخالفان دولت ونزوئلا و رییس وقت مجلس قانون‌گذاری ونزوئلا در زمان بحران ریاست جمهوری این کشور در سال ۲۰۱۹ بود. گوایدو که سیاستمداری نزدیک به ایالات متحده بود در جریان این بحران که با شروع مجدد دولت نیکولاس مادورو آغاز شده بود خود را به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت ونزوئلا معرفی کرد، اما مادورو از او سلب قدرت کرد و دادگاه عالی ونزوئلا به برکناری او از ریاست مجمع ملی ونزوئلا حکم داد.

حال تهران تایمز می‌گوید که ایالات متحده به شیوه‌ای مشابه قصد براندازی در ایران را داشته و به جای یک گوایدو قصد به کار گرفتن ۱۴ گوایدو را داشت که در گزارش سوم به اسامی آنان اشاره می‌کند.

در گزارش دوم همچنین تاکید می‌شود که ۵ مرحله برای براندازی طراحی شده:

مرحله اول: تسهیل اخراج دیپلمات‌های ایرانی به ویژه از اروپا و سازمان ملل است.

مرحله دوم: معرفی افرادی از مخالفان برای جایگزینی دیپلمات‌های اخراج شده (۱۴ فرد مورد اشاره در گزارش سوم).

مرحله سوم: دعوت از دیپلمات‌های دیگر کشورها برای خروج از ایران.

مرحله چهارم: حملات محدود فیزیکی و تبلیغاتی علیه نمایندگی‌های دیپلماتیک ایران در خارج از کشور.

مرحله پنجم: پایان ناگهانی مذاکرات هسته‌ای با ایران.

در گزارش سوم آمده که لیست مورد اشاره در طرح «گوایدو» توسط علی واعظ، روزنامه‌نگار و تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران در امور ایران، تهیه شده و به دولت ایالات متحده داد شده است. لیست شامل ۸ زن و ۶ مرد، و خود واعظ است که با او جمعا ۱۵ نفر می‌شوند.

اسامی ذکر شده در این لیست شامل:

۱- حامد اسماعیلیون، سخنگوی پیشین انجمن خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی

۲- شاهین میلانی، مدیر اجرایی مرکز اسناد حقوق بشر ایران

۳- امید معماریان، روزنامه‌نگار

۴- ایمان رحمتی زاده، مدیر مهندسی گوگل

۵- محمد مساعد، روزنامه نگار

۶- شری حکیمی، فعال برابری جنسیتی

۷- یگانه رضاییان همسر جیسون رضائیان روزنامه‌نگار زندانی در ایران

۸- الهه امیدیار میرجلالی

۹- بیتا دریاباری، کارشناس کامپیوتر

۱۰- فاطمه شمس، شاعر معاصر فارسی

۱۱- نرگس باجوغلی، استاد دانشگاه جان هاپکینز

۱۲- سوسن طهماسبی، فعال مدنی

۱۳- ناهید سیام دوست، روزنامه‌نگار سابق و مدرس دانشگاه تگزاس در آستین

۱۴- حسین قاضیان، جامعه شناس

مهر و فارس؛ ادعاهای بدون منبع

رسانه‌های داخلی نزدیک به حکومت، مانند خبرگزاری فارس و خبرگزاری مهر هم بعد از انتشار گزارش اول تهران تایمز و با ارجاع به آن، گزارش و ویدیو تولید کردند. در ویدیو منتشر شده توسط خبرگزاری مهر با عنوان «افشای اسناد محرمانه، حمایت آمریکا از آشوب در ایران»، با وجود ارجاع به گزارش تهران تایمز به عنوان منبع، ادعاهایی فراتر از موارد عنوان شده در گزارش تهران تایمز مطرح شده است. از جمله اینکه «پایگاه‌های بسیج و نیروی انتظامی و سپاه در زمینه اعزام نیرو به مناطق درگیری باید مورد شنود و بررسی قرار گیرند.» یا اینکه: «در این سند درخواست شده در بخش‌های راهبردی مانند انرژی خرابکاری انجام شود».

این موارد همچنین در گزارش خبرگزاری مهر که در روز ۲۲ مرداد منتشر شده آمده است که در نسخه انگلیسی تهران تایمز وجود ندارد. در نسخه فارسی خبرگزاری مهر گفته شده که اسامی افرادی مانند «شروین حاجی پور» و «حسین ماهینی» و ضرورت دفاع از آنان هم در این سند محرمانه آمده.

این ادعاها در گزارش خبرگزاری فارس هم تکرار شده است که این ماجرا را به نقل از تهران تایمز پوشش داده است. علاوه بر این موارد، در گزارش خبرگزاری فارس عنوان شده: «مورد بعدی در این سند، پروژه کشته‌سازی است که تاکید می‌کند «ایالات متحده باید بیش از پیش افرادی را به عنوان کشته‌های اعتراضات معرفی کند.» این در حالی است که در گزارش تهران تایمز به عنوان رسانه‌ای که این گزارش به نقل از آن منتشر شده حرفی از کشته‌سازی هم نیست.

خبرگزاری فارس گزارش دیگری هم با استناد به گزارش سوم تهران تایمز منتشر کرده و در آن به طور مفصب به بیتا دریاباری، یکی از افراد لیست ۱۴ نفره پرداخته است. محتوای این گزارش نیاز به درستی‌سنجی جداگانه دارد.

آیا تهران تایمز به یک سند محرمانه دست یافته؟

اکثر قریب به اتفاق ادعاهای مطرح شده در سند مذکور، اطلاعات و اخبار عمومی و خروجی سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و دیدارهای مقامات آمریکایی است، در ادامه به تعدادی از این گزارش‌ها و خبرها با ارجاع به منابع معتبر اشاره می کنیم:

• ایالات متحده در روز ۳۱ شهریور ( ۲۲ سپتامبر)، پلیس امنیت اخلاقی (گشت ارشاد) و هفت مقام ارشد امنیتی ایران را به دلیل قتل مهسا امینی و خشونت علیه معترضان تحریم کرد.
• جمعه اول مهرماه (۲۳ سپتامبر)، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده به شرکت‌های آمریکایی اجازه داد تا گستره خدمات اینترنتی را برای ایرانیان عادی گسترش دهند، چرا که در غیر این صورت تحریم‌های ایالات متحده مانع دسترسی به این خدمات بود.
• آنتونی بلیکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در روز ۵ مهر، ۲۷ سپتامبر، در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با وزیر خارجه هند در توضیح اقدامات ایالات متحده برای تسهیل دسترسی ایرانیان به جریان آزاد اطلاعات گفت: «مقامات و شرکت‌ها چیزهایی مانند خدمات ابری، فناوری حفظ حریم خصوصی، فناوری امنیتی، سخت‌افزار و نرم‌افزار را ارائه می‌کنند تا ایرانی‌ها را قادر به برقراری ارتباط بهتر بین خود و همچنین با سایر نقاط جهان کنند. شرکت‌های انفرادی می‌توانند در این مورد به OFAC مراجعه کنند، تا مشخص کنیم که آیا فناوری آن‌ها با مجوز مطابقت دارد یا خیر، و ما مطمئناً به دنبال راه‌هایی برای تسهیل دسترسی به خدمات فناوری برای مردم در ایران خواهیم بود.».
• در روز ۱۲ مهرماه ۱۴۰۱، ۳ اکتبر ۲۰۲۲، رئیس جمهوری ایالات متحده، جو بایدن در واکنش به اعتراضات ایران و سرکوب‌های حکومت متعهد شد که «هزینه‌های بیشتری» را بابت این سرکوب به جمهوری اسلامی تحمیل کند. او گفت:

«ایالات متحده دسترسی ایرانیان به اینترنت را آسان‌تر می‌کند، از جمله از طریق تسهیل دسترسی بیشتر به پلتفرم‌ها و سرویس‌های امن و خارجی. ایالات متحده همچنین مقامات و نهادهای ایرانی مانند پلیس امنیت اخلاقی را که مسئول اعمال خشونت برای سرکوب جامعه مدنی هستند، پاسخگو می‌داند. این هفته، ایالات متحده هزینه‌های بیشتری را بر عاملان خشونت علیه معترضان مسالمت آمیز تحمیل خواهد کرد. ما به پاسخگو کردن مقامات ایرانی و حمایت از حقوق ایرانیان برای اعتراض آزادانه ادامه خواهیم داد.»

• در همان روز ۱۲ مهرماه، بیل برنز، رئیس CIA هم بر تعهد آمریکا بر دسترسی ایرانیان به جریان آزاد اطلاعات و آزادی اینترنت تاکید کرد و گفت: «ایالات متحده به آن بسیار متعهد است.»
• در روز ۲۹ مهر، ۲۱ اکتبر، جنیفر کلاین دستیار رئیس جمهور و مدیر شورای سیاست‌گذاری‌های جنسیتی این کشور به همراه مقامات ارشد شورای امنیت ملی با فعالان حقوق بشر ایرانی جلسه‌ای تشکیل دادند. در این جلسه درباره ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی که ایالات متحده برای حمایت از معترضان ایرانی و پاسخگو کردن دولت ایران به دنبال آن است، بحث شد.
• در روز ۹ آبان، ۳۱ اکتبر، رابرت مالی، نماینده ویژه رییس جمهوری ایالات متحده در امور ایران، درباره موضوعات مختلف مرتبط با ایران از اعتراضات سال ۱۴۰۱ گرفته تا مذاکرات هسته‌ای و انتقال هواپیماهای بدون سرنشین ایران به روسیه با بنیاد کارنگی گفت‌وگویی مفصل انجام داد. گفته‌های مالی در این گفتگو نیز اشتراکاتی به آنچه که تهران تایمز از آن به عنوان محتویات سند محرمانه مورد ادعا یاد می‌کند، دارد و به نوعی جمع‌بندی اقداماتی است که ایالات متحده تا آن زمان در این زمینه انجام داده بود او در این گفتگو مشخص می‌کند که دایره دخالت و اثرگذاری ایالات متحده در امور ایران در مورد اعتراضات محدود به چه مواردی است؛ تحریم‌های بیشتر، تلاش‌های بیشتری برای اطمینان از اینکه اینترنت تا حد امکان بدون محدودیت در ایران در دسترس است و در نهایت تلاش برای پاسخگو کردن ایران در مجامع بین‌المللی. مالی درباره رابطه اعتراضات ۱۴۰۱ و مذاکرات هسته‌ای هم گفت: «این اعتراضات در ایران وجود دارد و تصمیم جدید ایران برای شرکت در جنگ در اروپا با انتقال پهپادها به روسیه هم هست. هیچ اتفاق تازه‌ای در توافق هسته‌ای نمی‌افتد از این رو این‌ها موضوعاتی است که ما روی آن تمرکز کرده‌ایم. اگر قرار نیست هیچ اتفاقی [در توافق هسته‌ای] بیفتد، وقت خود را در جایی می‌گذرانیم که بتوانیم مفید باشیم. این بدان معنا نیست که ما از دیپلماسی دست کشیده‌ایم.»
• جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، در بیانیه‌ای در ۲۵ آبان، ۱۶ نوامبر از تحریم‌ وزیر ارتباطات ایران خبر داد.
• در روز دوم نوامبر، کاملا هریس، معاون رییس جمهوری ایالات متحده در بیانیه‌ای قصد خود و شرکای اروپایی برای حذف ایران از کمیسیون زنان سازمان ملل متحد را اعلام کرد و گفت:

«ایالات متحده بر این باور است که هیچ کشوری که به طور سیستماتیک از حقوق زنان و دختران سوء استفاده می کند، نباید در هیچ نهاد بین المللی یا سازمان ملل متحد که مسئول حمایت از همین حقوق است، نقشی ایفا کند.»

همانطور که در موارد بالا ذکر شد تمامی این تصمیمات که در واقع بخشی از «سند محرمانه» مورد ادعا را تشکیل می‌دهند، قبل از تاریخ اول آذر یا همان ۲۲ نوامبر عنوان شده در گزارش تهران تایمز، اتخاذ و اجرایی شده و اساسا تنظیم سندی محرمانه برای اقداماتی که پیش از این به صورت علنی اعلام و اجرا شده بی‌معناست.

مواردی که در اظهارات مقامات آمریکایی نیامده

برخی دیگر از موارد ذکر شده در این سند مانند؛

- خواست اخراج دیپلمات‌ها و معرفی افرادی از مخالفان جمهوری اسلامی برای جایگزینی دیپلمات‌های اخراج شده

- حملات محدود فیزیکی و تبلیغاتی علیه نمایندگی‌های دیپلماتیک ایران در خارج از کشور

- تشکیل صندوق اعتصابات

در اظهارات مقامات ایالات متحده نیامده است. اما بعضی از این موارد؛ مانند خواست اخراج دیپلمات‌های جمهوری اسلامی از کشورهای مختلف، و یا طرح خواست ایجاد صندوق‌ اعتصابات برای حمایت از کارگران توسط اپوزسیون جمهوری اسلامی در خارج از کشور، خطاب به ایالات متحده و کشورهای غربی مطرح شده است. زمان طرح این خواست‌ها هم پیش از زمان تنظیم سند ادعایی است.

در جریان تجمعات مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور، در جریان اعتراضات سراسری نیز تلاش‌هایی برای نزدیکی و حمله به ساختمان سفارت‌ جمهوری اسلامی در کشورهای مختلف گزارش شده که اتفاقا با واکنش شدید پلیس این کشورها مثلا در بریتانیا و فرانسه مواجه شد.

واکنش اعضای لیست «تغییر رژیم به سبک گوایدو»

از سوی دیگر گروهی از افرادی که در لیست مذکور از آنان نام برده شده و گفته شد که بخشی از برنامه «تغییر رژیم به سبک گوایدو» بودند هم به این گزارش واکنش نشان دادند.

علی واعظ که گفته می‌شود این لیست را تهیه کرده آن را با یکی از کاریکاتورهای مجله طنز گل‌آقا مقایسه کرد. او توییت محمد صرفی، سردبیر تهران تایمز را بازنشر کرده و در توییتر خود نوشت:

ایمان رحمتی، مدیر ارشد در شرکت گوگل هم با بازنشر صفحه اول گزارش تهران تایمز خطاب به این رسانه نوشته: «این چه کوفتی بود دیگه؟ من سر و ته کدوم پیازم منو قاطی اینا کرده؟ تهران تایمز جان منو فقط واسه جور دراومدن صفحه‌بندی گذاشتی؟‌»

فاطمه شمس، شاعر و استاد دانشگاه نیز به این خبر واکنش نشان داد و در توییتر خود نوشت که پاسخ دادن به چنین دروغ‌هایی اتلاف وقت است اما بهرحال او حتی صدای علی واعظ را نشنیده چه برسد به اینکه با او جلسه داشته باشد یا همکاری کند.

نگاهی کلی به اطلاعات «سند محرمانه» ادعایی نشان می‌دهد که این سند به صورت بالقوه می‌توانسته اساسا محرمانه و یا حتی موجود نباشد، چرا که همه محتوی آن پیش از تاریخ ادعایی تنظیم سند و قبل از آنکه به گفته تهران تایمز به دستورالعمل ایالات متحده برای مواجهه با اعتراضات ایران بدل شود در رسانه‌ها منتشر و اجرایی شده بود. بخشی از محتوی سند ادعایی هم پیشنهاداتی بود که از سوی اپوزیسیون جمهوری اسلامی خطاب به دولت‌های غربی مطرح شده بود. در مورد پذیرش یا عدم پذیرش این پیشنهادات اطلاعاتی در دست نیست و هر چند تهران تایمز می‌گوید که در دستور کار ایالات متحده قرار گرفته، سندی در جهت اثبات ادعای خود منتشر نکرده است و از این رو پذیرش یا رد این بخش برای فکت‌نامه ممکن نیست.

از این رو به نظر می‌رسد که این گزارش‌ها بدون دسترسی به «سند محرمانه» و فقط از طریق مهندسی معکوس خبرها و گزارش‌های منتشر شده قابل نوشتن بود و اطلاعات یا اسناد جدیدی در مورد نسبت ایالات متحده با اعتراضات ۱۴۰۱ به دست نداده است.