با بودجه ماهانه یارانه‌ها در ایران می‌توان چند استادیوم فوتبال درست کرد؟

جواد خیابانی، گزارشگر فوتبال و مجری برنامه‌های ورزشی در تلویزیون ایران،‌ در برنامه «مهلا» که به مناسبت ماه محرم از پلتفرم اینترنتی روبیکا پخش می‌شود، با انتقاد از وضعیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشور گفت هزینه ساخت صفر تا صد استادیوم نیوکمپ در بارسلون ۶۰۰ میلیون یورو است: «بارسلون دارد نیوکمپ را از نو می‌سازد. بودجه ساخت این ورزشگاه از صفر تا صد چه قدر است؟ ۶۰۰ میلیون یورو. می‌دانید ما داریم ماهیانه این پول را خرج می‌کنیم و می‌دهیم به یارانه‌ها؟ با یک ماه یارانه می‌شود دو تا استادیوم فوتبال در این کشور ساخت.»

بودجه یارانه ایران چه قدر است؟

برای بررسی درستی ادعای جواد خیابانی ابتدا به سراغ بودجه یارانه‌ها در ایران می‌رویم.

بر اساس تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۴۰۲ کل بودجه یارانه‌ها ۶۵۹,۸۴۲ میلیارد تومان در سال است. این بودجه برای یارانه نان، دارو، مستمری‌های کمیته امداد و بهزیستی به اضافه یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیکی معیشت خانوارها در نظر گرفته شده است.

البته معمولا منظور از یارانه ماهیانه، همان یارانه نقدی است که بر اساس قانون، کل بودجه یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیکی معیشت خانوارها ۳۱۵ هزار میلیارد تومان (در سال) بوده است.

از سویی دیگر، تعیین قیمت دلار نیز به دلیل چند نرخی‌بودن، دشوار است. در زمانی که جواد خیابانی این ادعا را مطرح کرده، نرخ دلار آمریکا حدود ۴۸ هزار تومان بوده و دلار نیمایی حدود ۴۰ هزار دلار. اگر فرض کنیم که هر دلار آمریکا، ۴۰ هزار تومان باشد، کل بودجه ماهانه یارانه‌ها، حدود ۱/۳۴ میلیارد دلار خواهد بود. این عدد برای یارانه‌های نقدی که به واجدان شرایط پرداخت می‌شود،‌ حدودا ماهی ۶۵۶ میلیون دلار است.

درباره بودجه نوسازی استادیوم نیوکمپ چه می‌دانیم؟

پیش از بررسی این موضوع باید به این نکته اشاره کنیم که اظهارات خیابانی درباره استادیوم نیوکمپ در بارسلونا، دقیق نیست. او می‌گوید «هزینه ساخت صفر تا صد استادیوم نیوکمپ» در حالی که طرحی که از ماه ژوئن سال ۲۰۲۳ آغاز شده، یک برنامه «نوسازی» است که البته نوسازی اساسی و پرهزینه‌ای به شمار می‌رود.

گزارش‌هایی وجود دارد که تایید می‌کند بودجه عملیات نوسازی این استادیوم در طول سه سال ۹۶۶ میلیون دلار (۸۷۲ میلیون یورو) در نظر گرفته شده است. از سویی دیگر گزارش‌هایی وجود دارد که سران بارسلونا برای تامین این بودجه، اعتبار مالی حدود یک و نیم میلیارد دلار در نظر گرفته‌اند که پس از اتمام پروژه، به صورت اقساط آن را باز خواهند گرداند.

بنابراین بودجه نوسازی نیوکمپ از آنچه جواد خیابانی گفته کمی بیشتر است.

هزینه ساخت یک استادیوم فوتبال در دنیا چه قدر است؟

بودجه‌های ساخت یک استادیوم فوتبال، بسته به شرایط، متفاوت است.

تعداد صندلی‌های استادیوم، طراحی، فناوری‌های به‌کاررفته و البته موقعیت مکانی، باعث به وجود آمدن تغییراتی در هزینه‌ها می‌شود.

به عنوان مثال، بودجه نهایی ساخت استادیوم جدید و ۶۱ هزار نفری تیم فوتبال تاتنهام در شهر لندن حدود ۱/۴ میلیارد دلار بوده است.

از آن سو، هزینه نهایی ساخت استادیوم فوتبال تیم اف‌سی سینسیناتی در ایالات متحده آمریکا، در سال ۲۰۲۱ در حدود ۲۵۰ میلیون دلار بوده است. این استادیوم، حدود ۲۶ هزار نفر ظرفیت دارد.

گزارش‌هایی که از بودجه ساخت استادیوم‌های قطر برای مسابقات جام جهانی منتشر شده نیز نشان می‌دهد برای ساختن مدرن‌ترین استادیوم‌ها، هزینه‌ای بین ۳۴۲ میلیون تا ۸۴۷ میلیون دلار (برای هر استادیوم) در نظر گرفته شده است.

بودجه ساخت استادیوم‌ها در ایران

در ایران نیز مشهورترین استادیوم‌های فوتبالی که در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند، ورزشگاه شهدای فولاد خوزستان (۱۳۸۷) و ورزشگاه امام رضا (۱۳۹۵) بوده‌اند.

بر اساس گزارش‌ها، ورزشگاه امام رضا با بودجه ۲۰۰ میلیارد تومانی و ورزشگاه شهدای فولاد خوزستان با بودجه ۱۵۰ میلیارد تومانی ساخته شده‌اند.

بنابراین اگر حتی منظور جواد خیابانی از یارانه، فقط یارانه‌های نقدی باشد که ماهانه ۶۵۶ میلیون دلار است، باز هم می‌توان، بودجه ساخت دو استادیوم ۳۰۰ میلیون دلاری را با آن تامین کرد که می‌تواند برای برگزاری بازی‌های جام جهانی هم استاندارد باشد.

آیا شرایط اقتصادی ایران برای ساخت دو استادیوم مناسب است؟

با وجود اینکه گفته جواد خیابانی درباره بودجه ساخت دو استادیوم فوتبال، روی کاغذ و از لحاظ ریاضی درست است اما این گفته بخشی از واقعیت را درباره وضعیت اقتصادی ایران نادیده می‌گیرد. تورم نزدیک به ۵۰ درصد، نرخ برابری دلار به ریال، کسری بودجه، اقتصاد در شرایط تحریم و بدهی‌های دولت به خصوص بدهی به صندوق‌های بازنشستگی در ایران، به قدری قابل توجه است که اشاره نکردن به آن در بحثی شبیه به این بحث، تصویری دور از واقعیت را به وجود می‌آورد.

استادیوم‌هایی که در بارسلونا، لندن، ایالات متحده و قطر ساخته می‌شوند، در شرایط اقتصادی متفاوتی تامین اعتبار می‌شوند. اشاره نکردن به این واقعیت، پنهان کردن بخش مهمی از مساله است؛ به خصوص که تامین این اعتبارها اغلب نه از بودجه عمومی و دولتی که از سوی بانک‌ها و نهادهای مالی و سرمایه‌گذاری خصوصی است.

جواد خیابانی، گزارشگر فوتبال و مجری برنامه‌های ورزشی تلویزیون می‌گوید می‌توان با بودجه یک ماه یارانه در کشور، دو استادیوم فوتبال ساخت.

نگاهی به قانون بودجه کشور نشان می‌دهد مقدار کل یارانه‌ها (یعنی نان، دارو، مستمری‌های کمیته امداد و بهزیستی به اضافه یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیکی معیشت خانوارها) با فرض اینکه هر دلار، ۴۰ هزار تومان باشد، ماهانه حدودا ۱/۳ میلیارد دلار است. بودجه یارانه‌های نقدی هم حدود ۶۵۶ میلیون دلار در ماه است.

از سویی دیگر نگاهی به بودجه ساخت استادیوم‌های مختلف نشان می‌شود، هزینه‌های ساخت بسته به شرایط مختلف متفاوت است. مثلا استادیومی گران مثل آنچه باشگاه تاتنهام در لندن ساخته، حدود ۱/۴ میلیارد دلار و استادیوم ارزان‌تر و ۲۶ هزار نفری سینسیناتی در ایالات متحده ۲۵۰ میلیون دلار هزینه داشته‌اند.

قطر نیز برای ساخت هفت استادیوم استاندارد جام جهانی بین ۳۴۲ تا ۸۴۷ میلیون دلار (برای هر استادیوم) هزینه کرده است.

در ایران دو استادیوم امام رضا و شهدای فولاد خوزستان به ترتیب با ۲۰۰ میلیارد و ۱۵۰ میلیارد تومان ساخته شده‌اند.

هر چند روی کاغذ و به لحاظ ریاضی می‌توان با بودجه ماهیانه یارانه‌ها، دو استادیوم فوتبال ساخت اما تورم، کسری بودجه، تحریم و بدهی‌های دولت به خصوص بدهی به صندوق‌های بازنشستگی در ایران، به قدری قابل توجه است که اشاره نکردن به آن در بحثی شبیه به این بحث، تصویری دور از واقعیت را به وجود می‌آورد. ما نیز به همین دلیل، به این گفته جواد خیابانی نشان «نیمه‌درست» می‌دهیم.