گزارش گمراه‌کننده خبرگزاری مهر درباره مجازات توهین به پرچم در سایر کشورها

در ویدیویی که روز ۲۶ تیر ۱۴۰۲ در خبرگزاری مهر منتشر شده آمده است: «توهین به پرچم در سایر کشورها، مجازات‌های نقدی و حبس دارد».

بر اساس این گزارش:

«توهین به پرچم در آلمان ۵ سال حبس و جریمه نقدی، در فرانسه ۶ ماه حبس و ۷۵۰۰ یورو جریمه نقدی، در اسپانیا، لهستان، پرتغال، سوئیس، ایتالیا و سوئد جریم‌های نقدی و غیرنقدی تعیین شده. فرد توهین‌کننده به پرچم در آمریکا حداقل ۱۰۰۰ دلار یا یک سال زندان و یا به هر دو محکوم می‌شود.»

نویسنده گزارش در خاتمه ابراز تاسف کرده که تاکنون مجازاتی برای اهانت به پرچم و سرود ملی در قوانین ایران پیش‌بینی نشده و گفته سال ۱۳۹۵، در ماده واحده‌ای پیشنهاد شده بود مجازات ۶ ماه تا ۲ سال حبس برای اهانت به پرچم تعیین شود.

این گزارش بعد از آن منتشر شد که در هفته گذشته، علی برات‌زاده، ورزشکار ایرانی در مسابقات سنگنوردی جهانی در فرانسه زمانی که ورزشکاران دیگر پرچم کشورهایشان را به اهتزاز در می‌آوردند، پرچم ایران را بلند نکرد. او بعدا در اینستاگرام خود نوشت که این حرکت عمدی نبوده و بابت آن عذرخواهی کرد.

این اظهارات در مورد مجازات توهین به پرچم عینا سال گذشته توسط مسعود ستایشی، سخنگوی قوه قضاییه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا بیان شده بود. ستایشی درباره تعیین مجازات برای توهین به پرچم‌ها و سرودهای ملی در سایر کشورها به ایرنا گفته بود:

«در کشورهای مختلف برای توهین به پرچم‌ها و سرودهای ملی مجازات حبس و جریمه نقدی در نظر گرفته شده است؛ در آلمان تا پنج سال حبس و جریمه نقدی، در فرانسه مجازات حبس و ۷۵۰۰ یورو (معادل ۲۷۳ میلیون و ۵۱۰ هزار تومان) همچنین در یونان، اسپانیا، لهستان و پرتغال مجازات حبس در نظر گرفته شده است.»

اما آیا در کشورهای نام‌برده شده اهانت به پرچم جرم‌انگاری شده است؟

آمریکا

موضوع مجرمانه بودن یا نبودن اهانت به پرچم در آمریکا، سال‌ها مورد بحث و مجادله بوده است. در دهه ۱۹۹۰ وقتی دادگاهی در تگزاس فردی که به پرچم آمریکا اهانت کرده بود را مجرم شناخت، مخالفانی در واشنگتن دست به اعتراض زدند و برخی از معترضان پرچم آمریکا را سوزاندند.

این اعتراض‌ها سبب شد تا کنگره با تصویب قانون حفاظت از پرچم، اهانت به پرچم اعم از سوزاندن، زیر پا انداختن و یا ناپاک کردن آن را عملی مجرمانه قلمداد کنند و تعدادی از معترضانی که در مقابل کنگره پرچم‌سوزی کرده بودند را دستگیر کردند، ولی در نهایت دیوان عالی کشور این قانون را خلاف قانون اساسی آمریکا و مخالف آزادی بیان دانسته و آن را لغو کرد.

آلمان

در آلمان اهانت به پرچم، مجازاتی برابر با پنج سال حبس دارد. با وجود این در مقاله‌ای تطبیقی که در مجله سیاست و حقوق بین‌الملل دنور منتشر شده، رابطه آزادی بیان و تعرض به پرچم در دو کشور آمریکا و آلمان بررسی و مواردی بازخوانی شده است. پرونده‌ای بررسی شد که در آن دیوان عالی کشور آلمان، حکم صادره علیه یک متعرض به پرچم این کشور را در تعارض با آزادی بیان مندرج در قانون اساسی دانسته و آن را لغو کرده است. در این مقاله آمده که آلمان اهانت به پرچم را در صورتی عملی مجرمانه می‌داند که هدف متعرض به پرچم، حمله به یک ایالت از ایالات آلمان یا حمله به نظم اساسی دموکراتیک جمهوری فدرال آلمان باشد. در این صورت فرد متعرض بین سه تا پنج سال حبس می‌گیرد. بنابراین برای دیوان عالی کشور آلمان خیلی مهم است که اتهام اهانت به پرچم، تعارضی با قانون آزادی بیان در این کشور نداشته باشد.

نکته دیگر اینکه در آلمان نه تنها اهانت به پرچم دولت فدرال این کشور می‌تواند عملی مجرمانه تلقی شود بلکه اهانت به پرچم سایر کشورها نیز عملی مجرمانه است و تا سه سال حبس دارد.

فرانسه

سال ۲۰۰۳ قانونی در فرانسه تصویب شد که مقرر می‌دارد هتک حرمت به سرود ملی یا پرچم ملی در جریان رویدادی عمومی که توسط دولت سازماندهی می‌شود ۷۵۰۰ یورو جریمه دارد. اگر هتک حرمت در یک جلسه یا یک گردهمایی اتفاق افتاد، علاوه بر ۷۵۰۰ یورو جریمه، تا ۶ ماه حبس نیز به دنبال دارد.

دولت فرانسه در سال ۲۰۱۰ قانون دیگری تصویب کرد که هرگونه تخریب، آسیب به پرچم در مکان عمومی یا استفاده تحقیرآمیز از پرچم در فضای عمومی و خصوصی تا ۱۵۰۰ یورو جریمه دارد.

کتابخانه کنگره ایالات متحده در مطالعه‌ای تطبیقی در خصوص هتک حرمت پرچم طبق قوانین دولت‌های خارجی، کشورهای دنیا را به ۴ دسته تقسیم کرده:

۱. کشورهایی که هتک حرمت پرچم در آنها مجازات حبس دارد.

۲. کشورهایی که تنها جریمه نقدی می‌کنند.

۳.کشورهای که هم حبس و هم جریمه نقدی را در مجازات هتک حرمت پیش‌بینی کرده‌اند.

۴. کشورهای دسته چهارم کشورهایی که هتک حرمت پرچم را عملی مجرمانه شناسایی نکرده‌اند مثل انگلستان.

بنابراین سیاست کشورهای متعدد در قبال اهانت به پرچم مختلف است. در گزارش خبرگزاری مهر تنها به کشورهایی اشاره شده که هتک حرمت پرچم را عملی مجرمانه می‌دانند و از پرداختن به سایر کشورها که نگاهی مجرمانه به هتک حرمت پرچم ندارند؛ مثل انگلستان، ایرلند، اسکاتلند خودداری شده. در خصوص آمریکا هم اطلاعات نادرست ارائه شده است.

آیا در ایران اهانت به پرچم جرم‌انگاری نشده؟

بطور صریح قانونی در مورد مجرمانه بودن اهانت به پرچم در جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد ولی این به معنای آزاد بودن اهانت به پرچم جمهوری اسلامی نیست چرا که ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی می‌گوید:

«هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت صدیقه طاهره(س) اهانت نماید اگر مشمول حکم‌ ساب‌النبی باشد اعدام می‌شود و در غیراین‌صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد.»

از آنجا که روی پرچم جمهوری اسلامی نشان «الله» وجود دارد و این نشان در نظام جمهوری اسلامی مقدس شمرده می‌شود، اهانت به پرچم می‌تواند مصداق اهانت به اسلام تلقی شود هرچند تلقی سخت‌گیرانه‌ای باشد. سخنگوی قوه قضاییه پیش‌تر در این خصوص گفته: «توهین به پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران با استنباط از مقررات، موضوع ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی برداشت می‌شود.»

خبرگزاری مهر در گزارشی ویدیویی گفت: «توهین به پرچم در کشورهای غربی، مجازات‌های نقدی و حبس دارد». بر اساس این گزارش توهین به پرچم در آلمان ۵ سال حبس و جریمه نقدی، در فرانسه ۶ ماه حبس و ۷۵۰۰ یورو جریمه نقدی، در اسپانیا، لهستان، پرتغال، سوئیس، ایتالیا و سوئد جریم‌های نقدی و غیرنقدی تعیین شده. فرد توهین‌کننده به پرچم در آمریکا حداقل ۱۰۰۰ دلار یا یک سال زندان و یا به هر دو محکوم می‌شود.

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که:

• در آمریکا اهانت به پرچم عمل مجرمانه نیست. دیوان عالی کشور آمریکا، قانون کنگره در مجرمانه شناختن اهانت به پرچم را به دلیل تعارض با حق آزادی بیان باطل کرده است.
• در آلمان اهانت به پرچم عملی مجرمانه است منوط به اینکه هدف فرد تعرض‌کننده به پرچم حمله به ایالت یا حمله به نظم دموکراتیک جمهوری آلمان باشد و در تعارض با حق آزادی بیان مندرج در قانون اساسی نباشد. در مواردی دیوان عالی کشور حکم محکومیت افرادی به دلیل تعرض به پرچم را نقض قانون اساسی تشخیص داده و لغو کرده است.
• در فرانسه هرگونه تخریب، آسیب به پرچم در مکان عمومی یا استفاده تحقیرآمیز از پرچم در فضای عمومی و خصوصی یا هتک حرمت پرچم در یک برنامه رسمی تدارک دیده شده توسط دولت عملی مجرمانه است.
• در بسیاری از کشورها از جمله انگلستان، کانادا و استرالیا هتک حرمت پرچم عملی مجرمانه نیست.

اگرچه پاره‌ای از اطلاعات گزارش خبرگزاری مهر، درست یا نیمه درست است، اما اطلاعات داده شده در مورد آمریکا نادرست است. همچنین به نظر می‌رسد در این گزارش عامدانه بر فکت‌هایی پوشش گذاشته شده و اسمی از کشورهایی که در آن‌ها توهین به پرچم جرم نیست، برده نشده است. همچنین هیچ اشاره‌ای به حساسیت دادگاه عالی کشورهای اروپایی نسبت به پاسداری از حق آزادی بیان، حتی در موارد اهانت به پرچم نمی‌کند، از این رو فکت‌نامه به این گزارش نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.