ادعای شاخ‌دار ترمیم شکاف دیوار کعبه توسط وهابیون

ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی در حال انتشار است که مدعیست:

علی رغم پوشش‌های حفاظتی این حقیقت برملا شده‌است که همان شکاف «رکن یمانی» هرساله در روز ۱۳ رجب ولادت حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، ترک بر می‌دارد و وهابیون بر اختفاء و سرپوش گذاردن بر این معجزه، کمیته‌ای را مأمور تعمیر و مرمت خانه خدا کرده‌اند که هرساله این تعمیر انجام می‌گیرد. کاملا واضح است که سنگ‌های این قسمت خاص، در سنوات مختلف به اشکال گوناگون تعمیر گردیده، حتی میخ‌های آهنی به‌کار رفته که از ترک‌های مجدد جلوگیری شود.

این موضوع حتی واکنش آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات را هم برانگیخت که ضمن انتشار تصویر زیر نوشت:

این موضوع جدید هم نیست. خبر مشابهی را مشرق نیوز، در سال ۱۳۹۴ منتشر کرده‌است و می‌نویسد:

شکاف (رکن یمانی) هرساله در روز ۱۳ رجب (ولادت حضرت علی) ترک برمی‌دارد و حکومت عربستان سعودی برای اختفاء این حقیقت و سرپوش گذاردن بر این معجزه الهی – کمیته‌ای را مامور تعمیر و مرمت خانه خدا کرده اند که هر سال این تعمیر انجام می گیرد.

کانال موسسه مصاف، زیر نظر علی اکبر رائفی‌پور، ضمن تکرار ادعای بالا در پستی در بهمن ۱۳۹۶، یک نظریه توطئه در مورد حفاری تاریخی که مدعیست در این قسمت در حال انجام است منتشر می‌کند.

اما این ماجرا چقدر حقیقت دارد؟ رکن یمانی چیست؟ چرا رنگ و شکل این قسمت کعبه با بقیه ساختمان متفاوت است؟

صحت شکاف روی دیوار کعبه

این روزها با وجود گوشی‌های همراه، می‌توان به‌صورت زنده دید که بخش کوچکی از دیوار کعبه در گوشه جنوب غربی بنا، با ظاهر و شکل متفاوتی دیده می‌شود. ویدیوهای زیادی از طواف وجود دارد که این قسمت در آن دیده می‌شود.

در حالی که تمام نمای بیرونی بنا، از سنگ‌های گرانیت تیره با بند‌های کرم رنگ پوشیده‌شده، این گوشه که به آن رکن یمانی می‌گویند، سنگ‌های قدیمی‌تر و زمخت‌تر دیده می‌شود که بندکشی هم نشده‌است.

در چند نقطه آن قسمت دیوار، به‌خصوص در گوشه‌ها، میخ‌های آهنی در دیوار سنگی فرو رفته‌است تا شکاف گسترده‌تر نشود.

رکن یمانی، قسمتی از دیوار جنوب غربی کعبه است که محل آن را در اینفوگرافیک و نقشه زیر می‌بینید. علت نام‌گذاری این است که این قسمت بنا، رو به یمن است.

رابطه محل شکاف دیوار کعبه و تولد علی ابن ابی‌طالب

منابع زیادی از شیعه و سنی نوشته‌اند که علی بن ابی‌طالب تنها کسی در تاریخ است که در داخل ساختمان کعبه به دنیا آمده‌است.

شیعیان معتقدند که مادر علی ابن ابیطالب، هنگام ورود به ساختمان کعبه از در آن وارد نشد، بلکه دیوار در محل رکن یمانی شکافته‌شده و فاطمه بنت اسد، همسر ابوطالب، از این نقطه وارد آن شد (شیخ طوسی، آمالی، ص۸۰، شیخ صدوق، علل الشرایع، ص۵۶).

همه ادعاهای فوق، چه سنی و چه شیعه، تنها براساس روایت افرادی است که نهایتا بیش از یک قرن بعد از آن زمان به دنیا آمده‌اند. برای مثال نخستین سیره نبوی (داستان‌هایی از زندگی پیامبر اسلام) را ابن اسحاق در اوایل دوران عباسی نوشت. اما از همین کتاب هم هیچ نسخه‌ای وجود ندارد و تنها نسخه‌ای از ویرایش ابن هشام بر آن با تغییرات بسیار، بیش از یک قرن بعد، وجود دارد.

بنابراین این ادعاهای فوق، هیچ پشتوانه تاریخی یا باستانشناسی براساس داده‌های آزمون‌پذیر ندارد که بتوان آنها را بررسی کرد. براساس همان روایات ساختمان کعبه در زمان تولد علی‌ابن ابی‌طالب باید چنین شکلی داشته باشد:

علت تفاوت رنگ و شکل و مواد در این بخش از دیوار کعبه

ما نمی‌دانیم ساختمان کعبه کی ساخته شده، چقدر قدمت دارد و اکتشافات باستان‌شناسی هم در این مکان ممنوع است.

اما می‌دانیم که ساختمان کعبه بارها تعمیرات اساسی داشته‌است. به‌خصوص که این منطقه سیل خیز است و دیوار شمالی و شرقی بنا، چند بار ریزش کرده‌است.

در زمان سلطان مراد چهارم عثمانی در سال ۱۶۲۹ میلادی (قرن یازدهم هجری) سیل به‌طور کلی ساختمان را تخریب کرد و تنها قسمتی از دیوار جنوبی باقی ماند. این آخرین باریست که این بنا، بازسازی کلی شده‌است. در این بازسازی، کمی از ابعاد ساختمان کاسته شد و برای اینکه در صحت حج مشکلی پیش نیاید، آن قسمت از ساختمان که کم شده‌بود، به صورت سنگ‌های مرمر اریب در پایین بنا قرار داده‌شد که در تصاویر دیده می‌شود (شاذروان در اینفوگرافیک بالا).

در این بازسازی که ۴۰۰ سال پیش انجام شد، بخش گوشه سمت جنوب غربی یعنی همان رکن یمانی که از بنای پیشین باقی‌مانده‌بود، به همان‌صورت باقی ماند و بقیه بنا مجددا با گرانیت ساخته شد. لازم به ذکر است که بندکشی فعلی دیوار مربوط به دهه ۱۹۹۰ میلادی است.

در روایات گفته‌می‌شود که این بنا یک بار در زمان شورش قرمطیان در قرن سوم هجری از بین رفته‌است. معلوم نیست در این ویرانی، کجای بنا از بین رفته و کجا باقی مانده‌است.

همچنین گفته می‌شود عبدالله پسر زبیر، صحابی پیامبر، که در قرن اول هجری در مکه ادعای حکومت داشت، پس از جنگی با یزید پسر معاویه خلیفه دوم اموی که ساختمان کعبه را با منجنیق از بین بردند، آن را با طرح کاملا متفاوت با دو در ساخت.

اما در زمان عبدالملک مروان دیگر خلیفه اموی، حجاج یوسف ثقفی، دوباره به مکه حمله کرد و ضمن فتح مکه، ساختمان کعبه را خراب کرد و با همان سنگ‌هایی که عبدالله زبیر کعبه جدید را ساخته‌بود، ساختمان را به شکل قبلی بازسازی کرد.

بنابراین آنچه می‌دانیم این است که این بخش از ساختمان کعبه (رکن یمانی) حداقل پیش از سلطان مراد چهارم وجود داشته و قدمت آن حداقل ۴۰۰ سال و ممکن است بنا به روایات تایید نشده به حداکثر ۱۳۰۰ سال پیش (بیش از ۱۰۰ سال بعد از تولد علی ابن ابی‌طالب) برد. بقیه ساختمان جدید‌تر است.

رسول جعفریان در کتاب آثار اسلامی مکه و مدینه، ج۱، ص۹۳ می‌نویسد:

بنا به مشهور، محلی که برای فاطمه بنت اسد شکافته شد تا به درون کعبه رود و فرزندش علی بن ابی‌طالب را به دنیا آورد، در کنار رکن یمانی بوده است. به دلیل بازسازی‌هایی که در دیوار کعبه صورت گرفته، هیچ اثری از محل ورود این بانوی بزرگوار بر کعبه دیده نمی‌شود.

ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی در حال انتشار است که مدعیست: «شکاف «رکن یمانی» هرساله در روز ۱۳ رجب تولد علی ابن ابی‌طالب، ترک بر می‌دارد و وهابیون برای اختفاء و سرپوش گذاردن بر این معجزه، کمیته‌ای را مأمور تعمیر و مرمت خانه خدا کرده‌اند. سنگ‌های این قسمت خاص، در سنوات مختلف به اشکال گوناگون تعمیر گردیده‌است.» خبرهای مشابهی سال‌ها در رسانه‌های نزدیک به جمهوری اسلامی منتشر شده‌بود.

این یک واقعیت عینی است که بخش کوچکی از دیوار کعبه در گوشه جنوب غربی بنا، با ظاهر و شکل متفاوتی دیده می‌شود.

در روایات اسلامی (که آزمون‌پذیر تاریخی نیستند و نمی‌توان‌ها آنها را تایید یا رد کرد) گفته می‌شود که علی ابن ابی‌طالب در داخل این ساختمان به‌دنیا آمده و در برخی از روایات شیعه هم گفته‌ شده که  مادر علی ابن ابیطالب، هنگام ورود به ساختمان برای زایمان، از در وارد نشد، بلکه دیوار در محل نزدیک رکن یمانی شکافته‌شده او از این نقطه وارد آن شده‌است.

ما نمی‌دانیم ساختمان کعبه کی ساخته شده، چقدر قدمت دارد و اکتشافات باستان‌شناسی هم در این مکان ممنوع است. اما می‌دانیم که بنا بارها تعمیرات اساسی داشته‌است. به‌خصوص که این منطقه سیل خیز است و دیوار شمالی و شرقی بنا، چند بار ریزش کرده‌است.

در زمان سلطان مراد چهارم عثمانی در سال ۱۶۲۹ میلادی (قرن یازدهم هجری) سیلی، به‌طور کلی ساختمان را تخریب کرد و تنها قسمتی از دیوار جنوبی باقی ماند. این آخرین باریست که این بنا، بازسازی کلی شده‌است. 

در این بازسازی که ۴۰۰ سال پیش انجام شد، بخش گوشه سمت جنوب غربی یعنی همان رکن یمانی که از بنای پیشین باقی‌مانده‌بود، به همان‌صورت باقی ماند و بقیه بنا مجددا با گرانیت ساخته شد. بنای قدیمی‌تر که بنای جدید روی آن ساخته شده براساس روایات اسلامی نهایتا در زمان عبدالملک مروان خلیفه اموی، و حدود یک قرن بعد از تولد علی ابن ابی‌طالب ساخته شده‌است.

بنابراین این ادعا که «وهابی‌ها شکاف کعبه که هنگام تولد علی ابن ابی‌طالب ایجاد شده را تعمیر می‌کنند اما هر سال ۱۳ رجب دوباره ترک ظاهر می‌شود» شاخ‌دار است.