ادعاهای نادرست درباره دستگاه ایرانی پاراواک

در روزهای گذشته، ویدئوی کوتاهی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که مربوط به برنامه تلویزیونی «ایران امروز» پخش شده که مربوط به طراحی و تولید پروتزهای عصبی گام‌برداشتن در ایران است. مجری برنامه، مهمانی را معرفی کرد که سازنده پروتزهای عصبی است. مهمان برنامه نیز می‌گوید این دستگاه دستورات حرکتی قشر مغز را شبیه‌سازی می‌کند و آن را به اعصاب حرکتی عضلات فلج ارسال می‌کند و باعث انقباض آنها می‌شود.

او همچنین می‌گوید این فناوری به جز ایران فقط در اختیار ایالات متحده است. او به مقاله‌ای در یک ژورنال علمی اشاره می‌کند که در آنجا محصول ایرانی و آمریکایی با هم مقایسه شده‌اند.

برای آزمایش دستگاه، یک مهمان دیگر در استودیو حضور دارد که در حالت عادی امکان حرکت ندارد و بخش پایین بدن او فلج است.

دستگاهی به گردن او آویزان است که با شبیه‌سازی فرمان مغزی، باعث می‌شود ماهیچه‌های پای او منقبض شوند و این فرد می‌تواند با کمک واکر، چند قدم راه برود و سپس روی صندلی می‌نشیند.

این ویدئو در شبکه‌های اجتماعی از جمله در کانال تلگرامی بیسیمچی‌مدیا هم بازتاب داشته است. این ویدئو با تیتر «تحولی شگرف در علم پزشکی توسط ایرانیان» منتشر شده و ادعای اینکه این فناوری منحصر به ایران و آمریکاست را تکرار می‌کند.

درباره ربات معرفی‌شده چه می‌دانیم؟

دستگاهی که در برنامه «ایران امروز» معرفی شده، «پاراواک» Parawalk نام دارد و محصول دانشگاه علم و صنعت ایران است. برخی از کسانی که توانایی حرکتی ندارند، می‌توانند با کمک دستگاه پروتز عصبی گام برداشتن، حرکت کنند.

مدیر پروژه ساخت این دستگاه دکتر عباس عرفانیان امیدوار، استاد دانشگاه علم و صنعت است.

دکتر عرفانیان، همان مهمان برنامه «ایران امروز» است و به طور کامل درباره خصوصیات این محصول توضیح می‌دهد. او در شرکت ایرانی «نوروتک‌ترونیکس» وابسته به دانشگاه علم و صنعت این دستگاه را با کمک همکارانش طراحی و تولید می‌کند.

دست‌کم از حدود ۱۸ سال پیش، خبرهایی مربوط به رونمایی از این محصول دیده می‌شود. مثلا ایرنا در خبری مربوط به سال ۱۳۸۵ از ساخته‌شدن این پروتز خبر می‌دهد.

سال ۱۳۹۸ نیز خبرگزاری فارس گزارشی از پاراواک منتشر می‌کند و در آن ادعا می‌کند که این محصول، انحصار آمریکا را در زمینه «فناوری عصبی» شکسته است.

فناوری استفاده شده در پاراواک چیست؟

به صورت کلی به این فناوری که در آن پروتز‌هایی را به پا یا بخش‌های دیگر بدن وصل می‌کنند و با ارسال تکانه‌های الکترونیکی و ایجاد انقباض در ماهیچه، شرایطی شبیه به وضعیت حرکتی ایجاد می‌کنند به اختصار FES گفته می‌شود؛ functional electrical stimulation که آن را «تحریک الکتریکی عملکردی» ترجمه کرده‌اند.

آیا این فناوری جدید است؟ آیا فقط ایران و آمریکا به آن دسترسی دارند؟

مروری بر تاریخچه این فناوری ما را به اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی و نتایج تحقیقاتی می‌رساند که در آن دستگاه‌های اولیه برای «راه‌رفتن افراد» با کمک فناوری FES دیده می‌شود. این فناوری به مرور در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی به ابزاری برای کمک به بیماران استفاده می‌شود. مثلا مقاله‌ای که مجله نیچر در سال ۱۹۹۱ در این باره منتشر کرده، توضیح می‌دهد که FES چگونه پس از سه دهه پیشرفت، وارد مرحله اجرایی شده است.

نمونه معروف این دستگاه یک محصول آمریکایی به نام Parastep نام دارد. اما به جز این محصول، می‌توان محصولات دیگری را هم نام برد که ارتباطی با ایالات متحده آمریکا ندارد و در کشورهای مختلفی طراحی و ساخته شده است. مثلا Odstock در بریتانیا، STIMuSTEP در کشور هلند و ActiGait System در آلمان را می‌توان به عنوان سه نمونه قابل توجه در زمینه تولید دستگاه‌هایی که با همین فناوری، افراد را قادر به راه‌رفتن می‌کنند مثال زد.

مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۰ در ژورنال علمی Biomed Eng Online در این باره منتشر شده، توضیحات بیشتری درباره این فناوری و انواع آن دارد و به طور مشخص به دستاوردهای کشورهای مختلف اشاره می‌کند که چه‌طور به جز ایالات متحده، کشورهای دیگر مانند شرکت‌ها و مراکز پژوهشی در اروپا (آلمان، هلند، بریتانیا) نیز در حوزه پژوهش، طراحی، تولید و استفاده از این فناوری وجود دارند.

صداوسیما در یکی از برنامه‌های خود، دستگاه ایرانی «پاراواک» را معرفی می‌کند و می‌گوید این دستگاه که می‌تواند به افرادی که ناتوانی حرکتی دارند، امکان راه‌رفتن با واکر بدهد، فقط یک نمونه آمریکایی دارد.

در شبکه‌های اجتماعی نیز برخی این دستگاه را با عنوان «تحولی شگرف در علم پزشکی توسط ایرانیان» معرفی کرده‌اند.

این دستگاه اما فناوری نوین و منحصر به‌فردی نیست. در ایران خبر تولید این محصول ۱۸ سال پیش نیز، در سال ۱۳۸۵ منتشر شده. در خارج از ایران نیز این فناوری از اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی معرفی شده و در طول دهه‌های مختلف هم در ایالات متحده و هم در کشورهای دیگر جهان مثل آلمان، هلند و بریتانیا، نمونه‌هایی وجود دارد که با همین روش، امکان راه‌رفتن را برای افرادی که از ناحیه پا معلولیت دارند، فراهم می‌کند.

با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که یک دستگاه ایرانی تحولی شگرف در علم پزشکی جهان ایجاد کرده که تنها آمریکا در آن انحصار داشته نشان «نادرست» می‌دهد.