شبکه‌های اجتماعی
تلگرام، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک،...
در اسناد تازه منتشر شده ویکی‌لیکس گفته شده شاه ایران پرکارترین و بلندپروازترین حاکم تاریخ بشریت بود.
نادرست
ادعای نادرست درباره اسناد منتشر شده در ویکی‌لیکس درباره شاه ایران
اگر وقت ندارید …
بیش از یک سال است در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌شود ویکی‌لیکس به تازگی اسنادی منتشر کرده که در آن شاه ایران را پرکارترین و بلندپروازترین حاکم تاریخ بشریت معرفی کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این ادعا نادرست است و چنین سندی از سوی ویکی‌لیکس منتشر نشده است.
مدت‌ها است متنی در شبکه‌های اجتماعی به عنوان سند تازه منتشر شده ویکی‌لیکس درباره ویژگی‌های شخصیتی شاه ایران دست به دست می‌شود. برخی مخاطبان فکت‌نامه از ما خواسته‌اند تا درستی این متن را بررسی کنیم:
«ویکی لیکس یکی دیگر از پرونده‌های خیلی محرمانه شورش ۱۹۷۹ را از طبقه‌بندی خود خارج و انتشار داد. ریچارد هیستون این سند را جمع‌آوری کرده و چکیده آن چنین است: شاه ایران پرکارترین و بلندپروازترین حاکم تاریخ بشریت بود که همه چیز را برای مردم ایران می‌خواست.
سواد و شعور بالایی داشت و چنین شخصی دشمنی بزرگ برای «منافع ما و اروپا» بشمار می‌رفت. بایستی کتاب‌های وی را خواند تا فقط یک درصد از افکار و شخصیت و منش بزرگ وی را درک کرد. ترس آمریکا، انگلیس و فرانسه از قدر قدرت شدن وی و اینکه او لیاقت و آمادگی این مسئله را داشت که امپراطوری ایران را در سرتاسر کره خاکی گسترش دهد بر علیه او متحد شدند و وی را سرنگون کردند…»
تا زمان نگارش این گزارش این توییت بیش از ۱۵ هزار بار دیده شده و حدود ۳۴۰ بار بازنشر شده است.
ما تلاش کردیم سابقه این جمله را از طریق جست‌وجوی کلیدواژه‌های «شاه» و واژه‌هایی مرتبط با متن بالا در اسناد ویکی‌لیکس پیدا کنیم که چیزی به این مضمون پیدا نکردیم. همچنین تلاش ما برای پیدا کردن فردی به نام هیستون یا چنانکه در برخی نسخه‌ها آمده هیکسون (کسی که ادعا شده گزارش مربوط به شاه را نوشته) با املاهای گوناگون* به جایی نرسید.
با این همه برای اطمینان دایره جست‌وجوهایمان را بزرگ‌تر کردیم تا سابقه چنین گفته‌ای یا چیزی شبیه به آن را در گزارش‌های دیگری که در منابع معتبر گفته شده پیدا کنیم، اما به جز تعدادی پست بدون منبع که یک سال و چند ماه پیش در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، چیزی پیدا نکردیم.
به عنوان نمونه می‌توان به یک پست تلگرامی در کانال میلیتاریسم یا پست صفحه فیسبوک فن‌پیچ منسوب به ایمان، دختر شاهزاده رضا پهلوی توییتی در تاریخ اول اسفند ۱۴۰۰ یا توییت حساب کاربری KIM اشاره کرد که روز دوم اسفند ماه منتشر شده و در مقیاس نسبتا زیادی مورد توجه قرار گرفته است.
نمونه‌های زیادی از این پست با متن یکسان در توییتر، تلگرام، فیسبوک و سایر پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است؛ دقیقا معلوم نیست این پست از کجا آمده است، اما قدیمی‌ترین نسخه‌ای که ما در توییتر پیدا کردیم توییتی است که در تاریخ ۲۹ بهمن منتشر شده است.
با این اوصاف فکت‌نامه صحت این ادعای مطرح شده را رد می‌کند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.