ادعای تامین آب برای دو میلیارد نفر در ایران

عباسعلی نوبخت، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان منابع طبیعی و آب‌خیزداری کشور، روز ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ ، در دومین همایش نت و بهینه‌سازی اماکن و تاسیسات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفته است: «برای ۲ میلیارد نفر هم می‌توانیم آب تأمین کنیم».

این خبر به جز ایسنا، با همین عنوان در برخی دیگر از سایت‌ها مانند تابناک نیز بازتاب داشت.

نگاهی به متن صحبت‌های نشان می‌دهد او شرایطی فرضی را ترسیم کرده است. او گفته است:

«با توجه به آمارهای وزارت نیرو که میزان متوسط مصرف آب شرب هر ایرانی را اعلام کرده است و همچنین میزان آبی که بعد از بارش‌ها در کشور می‌ماند و مرکز پژوهش های مجلس آن را نیز اعلام کرده است، اگر آب صنعت و کشاورزی و مابقی مصارف را در نظر نگیریم و فرض را بر این بگذاریم که آب موجود در کشور فقط صرف آب شرب شود، با میزان آبی که از بارش‌ها در کشور می‌ماند می‌توان آب شرب ۲ میلیارد نفر را تامین کرد.»

این جمله رئیس سازمان منابع طبیعی و آب‌خیزداری درباره «ظرفیت» آب و بارندگی در کشور است. او در توضیح این مساله که ایران نیازی به کمک کشورهای دیگر ندارد، تاکید می‌کند که همین میزان بارندگی سالانه در کشور،‌ می‌تواند برای تعداد زیادی از افراد آب شرب تهیه کند و پیش‌زمینه‌ آن را مدیریت صحیح منابع آبی می‌داند.

آمارهای بارندگی و مصرف آب شرب در ایران

هدایت فهمی، معاون سابق مدیر کل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو، سال ۱۴۰۱ در مصاحبه‌ای گفته بود سرانه مصرف آب شرب (تجاری، صنعتی، خانگی، فضای سبز ) در ایران ۲۲۰ لیتر در شبانه‌روز به ازای هر نفر است.

اگر فرض کنیم منظور آقای نوبخت از تامین آب، آب شرب است، متوسط مصرف آب شرب لوله‌کشی ایرانیان برای پخت‌وپز، حمام و شست‌وشو، لباس‌شویی، ظرف‌شویی، مصارف بهداشتی، نظافت خانه و مصارف متفرقه به روزی ۱۵۷ لیتر می‌رسد؛ یعنی سالانه ۵۷۳۰۵ لیتر برای هر نفر.

از سوی دیگر، آمارهای مختلفی درباره حجم بارندگی سالانه در ایران منتشر شده است؛ عددهایی از حدود ۴۰۰ میلیارد متر مکعب تا ۵۴۲ میلیارد متر مکعب یعنی چیزی بین ۴۰۰ هزار میلیارد لیتر تا ۵۴۲ هزار میلیارد لیتر. مسئولان به آمارهایی استناد می‌کنند که بر اساس آن، ایران از حدود یک‌چهارم حجم کل بارندگی سالانه، یعنی از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آن استفاده می‌کند.

ما مبنای محاسبه آقای نوبخت را نمی‌دانیم اما اگر سرانه مصرف آب شرب سالانه ایرانیان (۵۷۳۰۵ لیتر) را به میزان بارش قابل برداشت (حدود ۱۰۰ هزار میلیارد لیتر در سال) در نظر بگیریم، به عددی حدود ۱ میلیارد و ۷۴۵ میلیون نفر می‌رسیم که بر اساس اختلاف برآوردها ممکن به حدود دو میلیارد نفر هم برسد.

البته در اینجا باید به نکته مهمی توجه کنیم. ایراد این محاسبه این است که شرایط فرضی یعنی درنظر نگرفتن میزان آب مصرفی برای کشاورزی و صنعت، برای ایران شرایطی ناممکن و از این رو چنین ادعایی بی‌اساس است.

عباسعلی نوبخت، معاون وزیر کشاورزی می‌گوید «با میزان آبی که از بارش‌ها در کشور می‌ماند می‌توان آب شرب ۲ میلیارد نفر را تامین کرد.» این ادعا در بهترین حالت یک بازی ریاضی نه‌چندان دقیق بر اساس فرضیات غیرممکن است.

خبرگزاری ایسنا و برخی از سایت‌های خبری نیز تیتر زده‌اند «برای ۲ میلیارد نفر هم می‌توانیم آب تأمین کنیم».

معاون وزیر جهان کشاورزی درباره یک شرایط فرضی صحبت می‌کند که در آن فقط باید مصرف آب آشامیدنی را در نظر بگیریم و از مصرف بالای آب در بخش کشاورزی و صنعت در کشور صرف‌نظر کنیم.

نگاهی به برآوردها از بارش نشان می‌دهد سالانه حدود ۴۰۰ تا ۵۵۰ میلیارد متر مکعب در کشور بارندگی وجود دارد که برآوردها نشان می‌دهد کشور توان استفاده از حدود ۱۰۰ میلیارد متر مکعب از این آب را دارد.

از سویی دیگر، برآورد مصرف سالانه آب شرب ایرانیان در حدود ۵۷۳۰۵ لیتر است.

در شرایط فرضی (نادیده گرفتن سایر مصارف) این میزان آب می‌تواند برای آب شرب ۲ میلیارد نفر کافی باشد؛ شرایطی که البته نمی‌تواند واقعی باشد زیرا بخش زیادی از مصرف سالانه آب در ایران مربوط به کشاورزی و سایر مصارف است.

از این رو فکت‌نامه به این ادعای معاون وزیر کشاورزی که می‌توانیم برای ۲ میلیارد نفر آب تامین کنیم نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.