ادعای نادرست وزیر گردشگری درباره موفقیت امارات و ترکیه در جذب توریست

عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، روز ۴ بهمن ۱۴۰۱ مدعی شد: «امارات و ترکیه با اتخاذ سیاست لغو یک طرفه روادید، در گردشگری موفق شدند». او با اعلام خبر تدوین طرح مشترک وزارت میراث فرهنگی و وزارت امور خارجه در خصوص لغو یک طرفه روادید با پنج گروه از کشورهای دنیا، گفت:

«کشورهایی که در این حوزه توانسته‌اند موفق باشند، لغو روادید یک‌طرفه داشته‌اند؛ مثلا امارات با ۱۳۰ کشور لغو روادید دارد، ترکیه با بیش از ۸۰ کشور لغو روادید دارد، ما باید در این حوزه نگاه انبساطی داشته باشیم و ان شاءالله اگر این طرح به نتیجه برسد در دولت مطرح می‌کنیم».

آیا امارات با ۱۳۰ کشور و ترکیه با ۸۰ کشور لغو یک طرفه روادید دارد؟ آیا موفقیت این دو کشور در جذب گردشگر به دلیل پیروی از سیاست لغو یک طرفه روادید است؟ آیا سیاست لغو یک طرفه روادید در ایران تازه و جدید است؟ «فکت نامه» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

ویزای امارات متحده عربی

براساس اطلاعات مندرج در شاخص Henley & Partners سال ۲۰۲۳، با پاسپورت امارات به ۱۷۸ کشور دنیا بدون ویزا می‌توان سفر کرد. این کشور به همراه قبرس در رتبه ۱۶ جهان با قوی‌ترین پاسپورت قرار دارد. در مقابل دارندگان پاسپورت ۸۳ کشور دنیا به شرح زیر امکان سفر بدون ویزا یا ویزای مجانی فرودگاهی به امارات را دارند.

فهرست پاسپورت‌هایی که دارندگان آن با ویزای مجانی فرودگاهی می‌توانند برای ۳۰ روز به امارات سفر کنند (۲۳ کشور):

آندروا، هنگ‌کنگ، موریتیوس، سنگاپور، ایرلند شمالی، استرالیا، ژاپن، موناکو، اوکراین، ایالات متحده، برونئی، قزاقستان، نیوزیلند، ولز، واتیکان، کانادا، ماکائو، ایرلند، انگلستان، اسکاتلند، چین، مالزی، سن مارینو.

فهرست پاسپورت‌هایی که دارندگان آن با ویزای مجانی فرودگاهی می‌توانند برای ۹۰ روز به امارات سفر کنند (۵۲ کشور):

آرژانتین، برزیل، کرواسی، استونی، هندوراس، لیتوانی، مالت، پاراگوئه، روسیه، اسلواکی، اسپانیا، اتریش، بلغارستان، قبرس، فنلاند، مجارستان، لیختنشتاین، مونته‌نگرو،‌پرو، سنت وینسنت، اسلوونی، سوئیس، باهاما، شیلی، چک، فرانسه، ایسلند، لتونی، نائورو، لهستان، جزایر سلیمان، اروگوئه، باربادوس، کلمبیا، دانمارک، آلمان، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند، پرتغال، صربستان، کره جنوبی، سوئد، بلژیک، کاستاریکا، السالوادور، یونان، کریباتی، مالدیو، نروژ، رومانی سیشل.

امارات متحده عربی به دارندگان پاسپورت مکزیک مجوز ورود شش ماهه و به دارندگان پاسپورت هندی که گرین کارت آمریکا یا کارت اقامت انگلستان یا اتحادیه اروپا دارند، نیز اجازه ورود برای ۱۴ روز می‌دهد. 

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که آزادی تردد به امارات بدون ویزا دارند:

عربستان، کویت، بحرین، قطر، عمان.

با این اوصاف شهروندان ۸۳ کشور با ویزای مجانی فرودگاهی که شبیه مهر ورود است، می‌توانند به امارات وارد شوند در حالی که شهروندان اماراتی مجوز ورود بدون ویزا به ۱۷۸ کشور را دارند. 

مقایسه جداول کشورهایی که یک طرفه روادید را برای اماراتی‌ها لغو کرده‌اند و بالعکس نشان می‌دهد که امارات تنها برای آمریکایی‌ها یک طرفه ویزا را لغو کرده، در عوض از مزایای لغو یک طرفه روادید توسط حدود ۹۵ کشور و جزیره مستقل دنیا بهره‌مند است.

ویزای ترکیه

پاسپورت ترکیه با حق ورود بدون ویزا به ۱۱۱ کشور و جزیره مستقل دنیا در سال ۲۰۲۳ در رتبه ۵۳ قوی‌ترین پاسپورت دنیا قرار گرفته است. ترکیه اما در مقابل تنها ۹۰ کشور دنیا را از دریافت روادید معاف کرده‌است. 

شهروندان و صاحبان پاسپورت ۹۰ کشور و جزیره مستقل دنیا، بدون ویزا می‌توانند به ترکیه سفر کنند. حتی کشورهای اروپایی عضو اتحادیه اروپا بدون پاسپورت و تنها با کارت ملی خود می‌توانند وارد ترکیه شوند.

فهرست کشورهایی که شهروندان آنها بدون ویزا می‌توانند به ترکیه سفر کنند:

آلبانی، هندوراس، فیلیپین، باربادوس، ایتالیا، اوکراین، مکزیک، قطر، دومنیکا، قبرس شمالی، صربستان، نیکاراگوئه، سنگاپور، دومینیکن، لیختنشتاین، مقدونیه شمالی، پاناما، کره جنوبی، هائیتی، لوکزامبورگ، مونته نگرو، پاراگوئه، سوریه، جامائیکا، مالت، مولداوی، پرو، تایلند، سنت کیتس و نویس، پرتغال، کوزوو، اروگوئه، ازبکستان، سنت لوئیس، یونان، گرجستان، ونزوئلا، بوتسوانا، سنت وینسنت، لهستان، بوسنی و هرزگوین، آذربایجان، اسواتینی، ترینیداد و توباگو، بلغارستان، بلاروس، برونئی، گامبیا، جزایر ویرجین بریتانیا، مجارستان، آرژانتین،‌ کامبوج، موریتانی، کوک آیلند، بلیز، اندونزی،‌مراکش هنگ‌کنگ، بولیوی، ایران، سائوتومه و پرینسیپ، نائورو، برزیل، ژاپن، آفریقای جنوبی، تورک و کایکوس آیلند، شیلی، اردن، تونس، آلمان، کلمبیا، قزاقستان، فیجی، بلژیک،‌ کاستاریکا،‌ قرقیزستان، میکرونزیا، فرانسه، اکوادور، ماکائو، وانواتو، هلند، السالوادور، مالزی، باربادوس، اسپانیا، گواتمالا، مغولستان، باهاما، سوئیس.

شهروندان و صاحبان پاسپورت ترکیه هم متقابلا به ۷۰ کشور از این فهرست می‌توانند بدون ویزا سفر کنند. از این فهرست کشورهای اتحادیه اروپا به‌رغم برخورداری از حق ورود بدون ویزا و پاسپورت به ترکیه، ولی به صاحبان پاسپورت ترکیه اجازه نمی‌دهند که به کشورشان بدون ویزا وارد شوند.

از لیست بالا شهروندان ترکیه نمی‌توانند به ۱۷ کشور و جزیره مستقل قبرس شمالی، لیختنشتاین، لوکزامبورگ، مالتا، پرتغال، یونان، لهستان، مجارستان، بلغارستان، تورکس و کایکوس آیلند، آلمان، بلژیک، فرانسه، هلند، اسپانیا، سوئیس و سوریه سفر کنند که به منزله لغو یک طرفه روادید ورود به ترکیه به شمار می‌آید.

در واقع ترکیه به طور یک طرفه به شهروندان اتحادیه اروپا و سوریه اجازه ورود به ترکیه را داده بدون اینکه چنین اجازه‌ای برای شهروندان خود دریافت کرده‌باشد. اما در مقابل شهروندان ترکیه می‌توانند به ۴۱ کشور بدون ویزای قبلی سفر کنند ولی این حق را به شهروندان آن کشورها نداده‌اند. شهروندان سه کشور مکزیک، کامبوج و اندونزی نیز بدون ویزا می‌توانند به ترکیه سفر کنند ولی شهروندان ترکیه برای ورود به این کشورها باید در فرودگاه ویزا دریافت کنند.

فهرست کشورها و جزایر مستقلی که با پاسپورت ترکیه و بدون ویزا می‌توان سفر کرد:

آلبانی، هندوراس، فیلیپین، باربادوس، وانواتو، اوکراین، نائورو، قطر، دومنیکا، باربودا، صربستان، نیکاراگوئه، سنگاپور،‌ دومینیکن، باهاما، مقدونیه شمالی، پاناما، کره جنوبی، هائیتی، مالزی، مونته‌نگرو، پاراگوئه، هنگ کنگ، جامائیکا، مغولستان، مولداوی، پرو، تایلند، سنت کیتس و نویس، السالوادور، کوزوو، اروگوئه، ازبکستان، سنت لوئیس، گواتمالا، گرجستان، ونزوئلا، بوتسوانا، سنت وینسنت، ماکائو، بوسنی و هرزگوین، آرژانتین، استاتینی، ترینیداد و توباگو، اکوادور، بلاروس، برونئی، گامبیا، کاستاریکا، قرقیزستان، آذربایجان، جزایر ویرجین بریتانیا، موریتانی، کلمبیا، قزاقستان، بلیز،‌کوک آیلند، مراکش، شیلی، تایوان، بولیوی، ایران، سائوتومه و پرینسیپ، اردن، میکرونزی، برزیل، ژاپن، آفریقای جنوبی، فیجی، تونس

فهرست کشورهایی که با پاسپورت ترکیه و با ویزای فرودگاهی می‌توان سفر کرد:

جزایر مارشال، ارمنستان، کامبوج، پاکستان،‌ مکزیک، پالاو آيلند، ساموا، بحرین، کویت،‌ اندونزی،‌ لائوس، سریلانکا، سودان، بروندی، کیپ وردا، تونگا، لبنان، مالدیو، تاجیکستان، جزیره کومور، تووالو، بنگلادش، نپال، تیمور شرقی، گابن، موزامبیک، نامیبیا، زیمبابوه، رواندا،‌ گینه بیسائو، موریتانی،‌ سیرالئون، زامبیا، سیشل، موریتیوس، اوگاندا، کره جنوبی، توگو، ماداگاسکار.

کشورهایی که یک طرفه لغو روادید برای پاسپورت ترکیه را تصویب کرده‌اند:

عمان، سنگال

ویزای ایران

با پاسپورت ایران به ۴۲ کشور دنیا بدون ویزا می‌توان سفر کرد. این کشور به همراه اریتره و سودان جنوبی در رتبه ۹۷ دنیا قرار دارد. ۱۶ کشور در دنیا پاسپورتی ضعیف‌تر از پاسپورت ایرانی دارند.

فهرست کشورها و جزایر مستقلی که با پاسپورت ایران و بدون ویزا می‌توان سفر کرد:

جزایر کوک، قطر، قزاقستان، ارمنستان، عمان، میکرونزی، گرجستان، ماکائو، دومینیکا،‌ هائیتی، نائورو، ترکیه،‌ مالزی، اکوادور، ونزوئلا

فهرست کشورهایی که با پاسپورت ایران و با ویزای فرودگاهی می‌توان سفر کرد:

جزیره پالائو، رواندا، نپال، بولیوی،‌ گینه بیسائو، ساموآ، سنگال، پاکستان، بروندی، ماداگاسکار، تووالو، کامبوج، سریلانکا، جزیره کیپ وردا، موریتانی، لبنان، مالدیو، تیمور شرقی، جزایر کومور، موزامبیک، سوریه، سیشل، سیرالئون، سومالی، تانزانیا، آذربایجان، توگو، اوگاندا، زیمباوه.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، اسامی کشورهایی که دارندگان پاسپورت آن می‌توانند بدون ویزای قبلی وارد ایران شوند، را به شرح زیر اعلام کرده است:

آذربایجان، بولیوی، ترکیه، سوریه، لبنان، گرجستان، ارمنستان، ونزوئلا، مصر، مالزی، چین

مقایسه جداول بالا نشان می‌دهد که ایران پیش از این، یک طرفه، اخذ روادید را برای دارندگان پاسپورت کشورهای چین و مصر لغو کرده است. هیات دولت روز ۵ تیر ۱۳۹۸ لغو روادید یک طرفه چین را تصویب و روز ۱۸ تیر همین سال جزئیات این مصوبه اعلام شد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکنون هیچ گزارشی از اثرات لغو یک طرفه روادید ایران برای گردشگران چینی منتشر نکرده تا بتوان ارزیابی دقیقی از تاثیر این سیاست بر گردشگری ایران داشت.

نگاهی به آمار منتشره از سوی World Travel and Tourism Council, WTTC از گردشگران ورودی ایران در سال ۲۰۲۱ و مقایسه آن با گردشگران ورودی ایران در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که چینی‌ها و مصری‌ها استقبالی از لغو یک طرفه روادید نکرده‌اند. گردشگران عراقی، آذربایجانی، ترک، پاکستانی و ارمنستانی به ترتیب بیشترین سهم بازار گردشگری ایران در سال ۲۰۱۹ را داشته‌‌اند. در سال ۲۰۲۱ تنها کویت جای گردشگران ارمنستانی را گرفته و کمی درصد سهم کشورها تغییر کرده است:

عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، مدعی است: «امارات و ترکیه با اتخاذ سیاست لغو یک طرفه روادید، در گردشگری موفق شدند». او با اعلام خبر تدوین طرح مشترک وزارت میراث فرهنگی و وزارت امور خارجه در خصوص لغو یک طرفه روادید با پنج گروه از کشورهای دنیا گفته: «کشورهایی که در این حوزه توانسته‌اند موفق باشند لغو روادید یک‌طرفه داشته‌اند، مثلا امارات با ۱۳۰ کشور لغو روادید دارد، ترکیه با بیش از ۸۰ کشور لغو روادید دارد، ما باید در این حوزه نگاه انبساطی داشته باشیم و ان شاءالله اگر این طرح به نتیجه برسد در دولت مطرح می‌کنیم». بررسی‌های «فکت نامه» نشان می‌دهد:

1. براساس آخرین گزارش سال ۲۰۲۳، با پاسپورت ترکیه به ۱۱۱ کشور و جزیره مستقل دنیا بدون دریافت ویزا یا با ویزای فرودگاهی می‌توان سفر کرد. ترکیه با این آمار در رتبه ۵۳ قوی‌ترین پاسپورت دنیا قرار گرفته، اما در مقابل تنها ۹۰ کشور دنیا را از دریافت روادید معاف کرده است.
2. ترکیه بیش از آنکه برای گردشگری به لغو یک طرفه روادید روی آورده باشد، از لغو یک طرفه روادید بهرمند است. ترکیه فقط از سیاست لغو یک طرفه روادید برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سوریه استفاده کرده و به نظر این سیاست بیشتر در جهت تلاش‌های این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپاست.
3. با پاسپورت امارات به ۱۷۸ کشور دنیا بدون ویزا می‌توان سفر کرد. این کشور به همراه قبرس در رتبه ۱۶ جهان با قوی‌ترین پاسپورت قرار دارد. در مقابل امارات تنها به دارندگان پاسپورت ۸۳ کشور اجازه داده تا با ویزای رایگان فرودگاهی وارد این کشور شوند.
4. آمارها نشان می‌دهد که امارات از سیاست لغو یک طرفه روادید بهرمند است، ولی از این سیاست تنها برای دارندگان پاسپورت آمریکایی استفاده کرده است. پس روشن است که لغو یک طرفه روادید در برنامه‌های کشور امارات متحده عربی جایی ندارد.
5. ایران پیشتر سیاست لغو یک طرفه روادید برای دارندگان پاسپورت کشورهای چین و مصر استفاده کرده است. مقایسه آماری گردشگران بین‌المللی ایران در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که حداقل در دو سال اول اجرای این طرح تغییری در آمارها ایجاد نشده و استقبالی از سوی گردشگران چینی و مصری از بازار گردشگری ایران دیده نمی‌شود.

بنابراین «فکت‌نامه» به ادعای عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، مبنی بر اینکه: «امارات و ترکیه با اتخاذ سیاست لغو یک طرفه روادید، در گردشگری موفق شدند»، نشان «نادرست» می‌دهد. ضمن اینکه آمار اعلامی از سوی وزیر گردشگری در خصوص تعداد کشورهایی که از سوی امارات و ترکیه مشمول لغو یک طرفه روادید شده‌اند نیز از اساس نادرست است.