محمدحسین راجی
مدیر اندیشکده راهبردی سعداء
نماینده عربستان در سازمان ملل در مصاحبهای گفته: محمدرضا شاه در نامهای به شاه عربستان توصیه کرده بگذار زنان دامن کوتاه بپوشند.
نیمهدرست
یک روحانی به نام محمد حسین راجی که استاد حوزه و دانشگاه و مدیر اندیشکده راهبردی سعداء معرفی شده در یک مصاحبه با برنامه تلویزیونی جهانآرا به نامهای اشاره میکند که میگوید آن را شاه ایران به شاه عربستان نوشته:
«سال ۲۰۰۱ نماینده عربستان در سازمان ملل در یک مصاحبه با نیویورک تایمز یک سندی را بیان میکند و میگوید در دهه ۱۹۶۰ یعنی تقریبا ۱۰ سال ۱۲ سال به انقلاب شاه ایران یک نامهای را به شاه عربستان مینویسد و می گوید برادرم اگر میخواهی اگر میخواهی بتوانی حکومت کنی دامن خانمها را کوتاه کن، دیسکوها و کازینوها را بیشتر کن، دختران و پسران را مختلط کن، آنها را به فساد و فحشا بکشون تا بتونی بیشتر حکومت کنی، همان کاری که امروز داره بن سلمان انجام میده، برای اینکه بتونند بیشتر حکومت کنند جوونا رو به فساد و فحشا میکشونن.»
اولین بار نیست که این نقل قول با جملاتی کمابیش مشابه از سوی سخنرانان یا رسانههای نزدیک به حاکمیت مطرح شده است. اظهارات مشابهی پیش از این توسط رحیمپور ازغدی در سال ۹۷ هم مطرح شده بود و پیش از آن هم باشگاه خبرنگاران جوان در سال ۹۴ داستان نامهنگاری ملک فیصل و محمدرضا پهلوی را منتشر کرده بود.
جستوجو در آرشیو روزنامه نیویورکتایمز نشان میدهد که در گزارشی به تاریخ ۴ نوامبر ۲۰۰۱ (۱۳ آبان ۱۳۸۰) به گفتوگویی از شاهزاده بندر بن سلطان، سفیر عربستان در واشنگتن اشاره شده و به نقل از او نوشته شده:
در سالهای پایانی دهه ۱۹۶۰ شاه یک سری نامه به ملک فیصل مینوشت که میگفت: برادرم، خواهش میکنم مدرن شو، فضای کشورت را باز کن، مدارس را مختلط کن، بگذار زنان دامنهای کوتاه بپوشند، دیسکوها را باز کن، مدرن باش، اگر نه من نمیتوانم تضمین کنم که بتوانی بر سر قدرت بمانی»
ملک فیصل جواب داد: «عالیجناب من توصیههای شما را ارج مینهم، اما باید به شما یادآوری کنم که شما شاه فرانسه و در کاخ الیزه نیستید، شما در ایرانید و ۹۰ درصد مردم شما مسلمانند. لطفا این را فراموش نکنید»
شاهزاده بندر بن سلطان اینطور نتیجه میگیرد: «تاریخ نقطه نظر ما را ثابت کرد».
با استناد به این گفتگو میتوان صحت نقل قول را تایید کرد هر چند حسین راجی به بخشهایی از توصیه منسوب به شاه درباره «مدرن» شدن، اشاره نمیکند و در عوض بخشهایی مانند «آنها [پسران و دختران] را به فساد و فحشا بکشان» را به آن افزوده است.
ما نمیتوانیم اصالت گفتههای بندربنسلطان را تایید کنیم. تحقیقات ما برای پیدا کردن اصل نامه مورد اشاره در منابع ایرانی به جایی نرسید. به نظر نمیرسد چنین نامهای وجود خارجی داشته باشد.
ما برای اطمینان خاطرات اسدالله علم را که در همان بازه زمانی، یعنی اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی نوشته شده بازخوانی کردیم. در هیچ کجای خاطرات علم به چنین نامه یا پیامی به این مضمون اشاره نشده است. در آن مقطع زمانی رابطه ایران و عربستان به دلیل روابط ایران و اسرائیل و همچنین مواضع عربستان درباره بحرین و جزایر سهگانه، روابط گرمی نبوده است.
اما میتوانیم بگوییم نقل قول آقای راجی، مستند به گزارشی است که ۲۱ سال پیش در نیویورک تایمز منتشر شده است. با این حساب فکتنامه به «نقل قول» محمدحسین راجی، مدیر اندیشکده راهبردی سعداء نشان «نیمهدرست» میدهد.
نیمهدرست
گفته یا آمار، واقعیت دارد اما توضیح یا اطلاعات بیشتری نیاز است و در برخی موارد ممکن است جزئیاتی مهم، ذکر نشده باشد.
درباره نشانهای میرزاروش کار ما