آیا نیروی سرکوب در ایران مخدر کاپتاگون مصرف می‌کند؟

در هفته‌های گذشته شایعاتی مبنی بر مصرف ماده مخدر کاپتاگون توسط نیروهای سرکوب‌گر در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است. 

تا جایی که ما گشتیم، قدیمی‌ترین نمونه از شایعات مربوط به مصرف کاپتاگون در این دور از سرکوب‌های جمهوری اسلامی از یک اکانت توییتری ناشناس به نام Melania Trump آغاز شده است. او اولین کسی است که در تاریخ ۱۱ مهر ۱۴۰۱ در توییتر مدعی مصرف کاپتاگون توسط ماموران سرکوب در جمهوری اسلامی شده است:

«دیگه شکی ندارم ک دارن از کاپتاگون استفاده میکنن،
پ.ن:این ماده مخدر در بین تروریست هایی همچون داعش مورد استفاده های گوناگونی قرار می گیرد.ماده مخدر کاپتاگون باعث می‌شود تا گروه‌های تروریستی در منطقه، خوی جانوارگونه پیدا کرده و نترس شوند.»

همچنین محمد کاظم عطاری، پزشک ایرانی ساکن آمریکا در یک رشته توییت ادعا کرده که:

«شواهد غیرقابل انکار نشان می‌دهد که داعش و جاعش چه در قاچاق کاپتاگون و چه در مصرف آن برای انجام قتل و جنایت و وحشی‌گری رقابتی تنگاتنگ با هم دارند»

استناد آقای عطاری به اظهارنظر‌های منتسب به دو پزشک به نام‌های هاشم موسوی و سیروس خرسند درباره احتمال مصرف این دارو است که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

همچنین اکانت توییتری «Taheri Movement» وابسته به «محمد‌علی طاهری» بنیانگذار و رهبر عرفان حلقه هم ادعای مشابهی مطرح کرده است: 

«خوراندن قرص روانگردانی به نام کاپتاگون قبل از عملیات به یگان سرکوبگر.
دلیل وحشیگری بیش از حد که مخفیانه قبل از عملیات در غذای آنها این قرص ریخته می‌شود. تعدادی از این نیروها آگاهانه مواد مخدر دیگر نیز استفاده میکنند
البته جنایات این کوردلان را هیچ چیزی توجیه نمیکند.»

اما کاپتاگون چیست؟ آیا جمهوری اسلامی نقشی در تهیه و توزیع این ماده مخدر دارد؟ آیا شواهدی مبنی بر مصرف این ماده توسط نیروی سرکوب‌گر تا امروز ارائه شده است؟ در این فکت چک قصد داریم به این سوالات پاسخ داده و ادعای مصرف این ماده روانگردان در سرکوب‌های پاییز ۱۴۰۱ را راستی آزمایی کنیم. 

کاپتاگون چیست؟

کاپتاگون Captagon نام تجاری یک ماده شیمیایی محرک سیستم عصبی به نام فنتیلین است که از ترکیب دو ماده آمفتامین و تئوفیلین به دست می آید. از کاپتاگون با عناوینی همچون شجاعت شیمیایی و کوکائین فقرا، مخدر جهادی نیز یاد می‌شود. 

فنتیلین اولین بار به عنوان یک داروی جایگزین برای آمفتامین و مشتقاتش در سال ۱۹۶۱ وارد بازار شد و در درمان برخی بیماری‌های اعصاب و روان به کار گرفته شد. بیماری‌هایی همچون

• افسردگی
• اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان
• حمله خواب (نارکولپسی)
• آسیب‌های مغزی 

اما نهایتا پس از ۲۵ سال به دلیل اعتیادآوری شدید این ماده ممنوع و غیرقانونی شناخته شد. 

کاپتاگون اما به خاطر آثاری همچون احساس سرخوشی، امکان تمرکز، حس قدرتمندی، توان بیداری طولانی مدتی که ایجاد می‌کند و همچنین قیمت ارزان آن در مقایسه با دیگر مخدرها مورد استقبال مصرف‌کنندگان رواندگردان‌ها قرار گرفت.

چه جریان‌هایی در تولید کاپتاگون نقش دارند؟

نیویورک تایمز در پاییز ۱۴۰۰ گزارشی با عنوان «در ویرانه‌های سوریه، امپراتوری مواد مخدر شکوفا می‌شود» منتشر کرد. در این گزارش ماهر اسد برادر بشار اسد رییس جمهوری سوریه به عنوان یکی از مهم‌ترین افراد در سازماندهی قاچاق مواد مخدر در سوریه معرفی شده که در لبنان و با حمایت حزب‌الله و ایران این ماده را تولید می‌کنند. بنا بر این گزارش در سال‌های اخیر، مقامات یونان، ایتالیا، عربستان سعودی و … صدها میلیون قرص کاپتاگون را کشف و ضبط کرده‌اند که بیشتر آنها از یک بندر تحت کنترل دولت در سوریه سرچشمه می‌گیرند، برخی از آنها در محموله‌هایی که ارزش خیابانی آنها می‌تواند بیش از یک میلیارد دلار باشد.

عمده مصرف کنندگان کاپتاگون در کدام کشورها حضور دارند؟

این ماده مخدر به دلیل قیمت پایینی که نسبت به دیگر روانگردان‌ها دارد در خاورمیانه در کشورهای سوریه، لبنان، اردن، عراق، عربستان سعودی و حتی ایران مورد استقبال گرفته است. 

دکتر شهرام حسام بختیاری در گفت‌وگویی با بی‌بی‌سی فارسی موارد مصرف این روانگردان در ایران را تایید کرده‌است.

تاثیر مصرف کاپتاگون بر نیروی نظامی چیست؟ 

روایت‌های متفاوتی از مصرف این ماده روانگردان در سال‌های گذشته منتشر شده است. در یک مورد فردی از نیروهای مبارز در سوریه به بی‌بی‌سی عربی می‌گوید:

«این قرص به شما انرژی می‌دهد، امتحان کنید». "بنابراین بار اول آن را گرفتیم. ما از نظر جسمی احساس آمادگی می کردیم. و اگر ۱۰ نفر جلوی شما بودند، می توانید آنها را بگیرید و بکشید. شما همیشه بیدار هستید. هیچ مشکلی ندارید، شما به خوابیدن هم فکر نکن، فکر نمی‌کنی پاسگاه را ترک کنی، این به تو جسارت و قدرت زیادی می‌دهد، اگر رهبر به تو گفته برو داخل پادگان نظامی بشکن، با دلی شجاع و بدون هیچ چیزی وارد می‌شوم. اصلاً احساس ترس- شما حتی خسته نیستید.»

چه شواهدی مبنی بر مصرف این ماده توسط نیروی امنیتی ایرانی تا امروز ارائه شده است؟

جستجوی ما برای یافتن شواهد قانع‌کننده مبنی بر استفاده نیروهای سرکوب از قرص کاپتاگون به جایی نرسید. در این میان به نظر می‌رسد استناد بسیاری از آنها که به مصرف کاپتاگون توسط نیروی سرکوب باور دارند به اظهار نظر‌های منتسب به دو پزشک به نام‌های موسوی در گرگان و خرسند در تربت جام است. 

اظهار نظر اول: دکتر هاشم موسوی پزشکی - گرگان

۱- در ۲۶ آبان ۱۴۰۱ حدود ۳۰-۴۰ نیروی گارد ویژه به بهانه جستجوی معترضین، وارد بیمارستان موسوی در گرگان شده و برای دقایقی با کارمندان و رئیس این بیمارستان درگیر می‌شوند. دکتر هاشم موسوی پزشکی رئیس این بیمارستان ۴ روز بعد در نامه‌ای خطاب به هیات مدیره سازمان نظام پزشکی استان گلستان روز حادثه را چنین ترسیم می‌کند:

«برخی از نیروها واقعاً در حالت روحی و روانی خاصی به نظر می‌رسیدند که چنان تهاجمی و آتش‌به‌اختیار بودند که اگر کسی را ببینند، باتوم به سرش فرود آورند و حتی خود فرماندهان به‌سختی آن‌ها را کنترل می‌کردند»

در این نامه اشاره‌ای به کاپتاگون نشده است اما در شبکه‌های اجتماعی این نامه با عنوان مدرکی برای تایید مصرف کاپتاگون منتشر شده است.

۲- اظهار نظر دوم- منتسب به دکتر سیروس خرسند:

در اول آذر ۱۴۰۱ ادعاهایی مبنی بر کشته شدن ۱۸ نفر از پرسنل نیروی انتظامی به واسطه مصرف بیش از اندازه آمفتامین در تربت جام از زبان دکتر سیروس خرسند در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد:

«از روزهای پایانی شهریور تا امروز بیستم آبان، در حدود ۱۸ نفر از پرسنل یگان‌های ناجا و بسیج در بیمارستان محل خدمت اینجانب در تربت جام مراجعه اورژانسی با تشخیص حمله مغزی و قلبی بستری و نهایتا دو روز الی سه روز پس از بستری مرگ مغزی شده‌اند، آزمایش خون این افراد همگی نشانگر مصرف بیش از اندازه آمفتامین را نشان داده که طی بررسی از خانواده‌های فوتی‌ها همگی اذعان نموده‌اند که فرد متوفی اصلا سیگار نمی‌کشیده...»

این اظهارات بلافاصله در سایت سازمان نظام پزشکی کشور تکذیب شد:

«با توجه به انتشار مطلبی در فضای مجازی منتسب به اینجانب دکتر سیروس خورسند به شماره نظام ۹۹۶۰۶ شاغل در بیمارستان تربت جام وابسته به اداره بهداشت و درمان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران به اطلاع می‌رساند، مطلب منتشره صددرصد کذب می‌باشد و به هیچ عنوان مورد فوتی ناشی از مصرف دارو در بین نیروهای انتظامی امنیتی در مراکز درمانی ما وجود نداشته است.»

حتی به فرض این که اظهارات منتسب به دکتر خرسندی واقعیت داشته باشد باز هم نمی‌توان با قاطعیت گفت که نیروی‌های سرکوب در جمهوری اسلامی مصرف کننده کاپتاگون است.

آیا این شواهد قابل استناداند؟ 

خیر. هر چند بازار شایعه داغ است اما تا لحظه نگارش این گزارش، ما شواهد کافی برای تایید مصرف ماده مخدر کاپتاگون توسط نیروی‌های امنیتی و انتظامی ایران به دست نیاورده‌ایم.

در هفته‌های گذشته شایعاتی مبنی بر مصرف ماده مخدر کاپتاگون توسط نیروهای سرکوب‌گر در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده‌است.

کاپتاگون مشهور به کوکائین فقرا نام تجاری یک ماده شیمیایی محرک سیستم عصبی به نام فنتیلین است که اعتیادآور است و آثاری همچون احساس سرخوشی، امکان تمرکز، حس قدرتمندی، توان بیداری طولانی مدتی ایجاد می‌کند. ماهر اسد، برادر بشار اسد در تجارت جهانی آن نقش دارد.

محمد کاظم عطاری، پزشک ایرانی ساکن آمریکا ادعا کرده که «شواهد غیرقابل انکار نشان می‌دهد که داعش و جاعش چه در قاچاق کاپتاگون و چه در مصرف آن برای انجام قتل و جنایت و وحشی‌گری رقابتی تنگاتنگ با هم دارند.»

استناد آقای عطاری به اظهارنظر‌های منتسب به دو پزشک به نام‌های هاشم موسوی و سیروس خرسند درباره احتمال مصرف این دارو است.

دکتر هاشم موسوی پزشکی رئیس بیمارستان موسوی گرگان است که در ۲۶ آبان ۱۴۰۱ حدود ۳۰-۴۰ نیروی گارد ویژه به بهانه جستجوی معترضین، وارد آن بیمارستان شده و برای دقایقی با او درگیر می‌شوند.

دکتر هاشم موسوی دراین باره می‌نویسد: «برخی از نیروها واقعاً در حالت روحی و روانی خاصی به نظر می‌رسیدند.» در این نامه اشاره‌ای به کاپتاگون نشده است.

در اول آذر ۱۴۰۱ ادعاهایی مبنی بر کشته شدن ۱۸ نفر از پرسنل نیروی انتظامی به واسطه مصرف بیش از اندازه آمفتامین در تربت جام از زبان دکتر سیروس خرسند در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بلافاصله در سایت سازمان نظام پزشکی کشور از سوی او تکذیب شد.

حتی به فرض این که اظهارات منتسب به دکتر خرسندی واقعیت داشته باشد باز هم نمی‌توان با قاطعیت گفت که نیروی‌های سرکوب در جمهوری اسلامی مصرف کننده کاپتاگون است.

این شواهد قابل استناد نیستند و تا لحظه نگارش این گزارش، ما شواهد کافی برای تایید مصرف ماده مخدر کاپتاگون توسط نیروی‌های امنیتی و انتظامی ایران به دست نیاورده‌ایم.

بنابراین فکت‌نامه به این شایعه در شبکه های اجتماعی که «نیروی‌های امنیتی ایران از ماده مخدر کاپتاگون استفاده می‌کند» نشان نادرست می‌دهد.