ادعای شاخدار فرماندهی انتظامی آذربایجان غربی در مورد IP کامنت‌گذاران

سردار رحیم جهانبخش، فرمانده نیروی انتظامی آذربایجان غربی در نشست خبری در ۲۰ آبان ۱۴۰۱، مدعی شد:

طی یک بررسی تخصصی صورت گرفته، بیش از ۸۰ درصد کامنت گذاران علیه جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی آی‌پی عربستان سعودی و آلبانی داشتند.

آدرس IP که مخفف شده Internet Protocol است، یک شماره شناسه مخصوص به هر سیستم یا دستگاه متصل به یک شبکه کامپیوتری است.  

جهانبخش البته مشخص نکرده که منظور او از «کامنت‌گذاران» کاربران کدام یک از شبکه‌های اجتماعی است، اما با توجه به استفاده قابل ملاحظه کاربران ایرانی از اینستگرام (متا) و توییتر از زمان شروع اعتراضات مردمی در پاسخ به جان باختن مهسا امینی، ما ادعای جهانبخش را در چارچوب سیاست‌های امنیتی این دو پلتفرم بررسی می‌کنیم.

آیا اساسا به دست آوردن آدرس IP کاربران شبکه‌های اجتماعی برای یک نهاد خارجی ممکن است؟ آیا ادعای جهانبخش چقدر از نظر فنی معتبر است؟

انواع داده روی شبکه‌های اجتماعی

داده‌های کاربران بر روی شبکه‌های اجتماعی به دسته‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شوند، از داده‌های مربوط به رفتار آنلاین آنها گرفته تا داده‌های شخصی، از جمله  آدرس IP، شماره تلفن و ایمیل.

از نظر دسترسی اما، داده‌های کاربران به دو گروه خصوصی ( آدرس IP، شماره تلفن، …) و عمومی (شناسه حساب، توییت، …) تقسیم می‌شوند.

سیاست‌های مربوط به داده‌های عمومی که توسط دو کمپانی توییتر و متا (صاحب فیس‌بوک و اینستگرام) تعیین شده تفاوت‌های زیادی دارند. 

برای مثال، توییتر API هایی (واسط برنامه نویسی کاربردی) با میزان دسترسی متفاوت در اختیار کاربران قرار می‌دهد که به آنها اجازه استخراج تا ۱۰۰درصد داده‌های عمومی را برای پژوهش‌های آکادمیک یا مارکتینگ می‌دهد؛ قوانین کمپانی متا در رابطه با استخراج و تحلیل داده‌های عمومی به مراتب سخت‌گیرانه‌تر است.  

اما، برای دسترسی به داده‌های خصوصی، از جمله  آدرس IP یک کاربر خاص، هردو پلتفرم قوانین مشابهی دارند. حتی برای نیروهای انتظامی، از جمله پلیس محلی یا فدرال آمریکا، به‌دست آوردن آدرس IP یک یا چند کاربر خاص تنها پس از طی مراحل قانونی و با حکم دادگاه معتبر ممکن است میسر شود.

بعد از صدور حکم دادگاه هم بعید است که کمپانی‌های صاحب پلتفرم بدون به چالش کشیدن رای دادگاه بلافاصله از آن تبعیت کنند. 

به عنوان مثال، سال ۲۰۱۸، زمانی که دادگاه عالی کالیفرنیا رای به همکاری فیسبوک، اینستگرم و توییتر با پلیس و اشتراک‌گذاری پست‌های خصوصی یکی از متهمان در یک پرونده تیراندازی داد، این کمپانی‌ها با استناد به «قانون ارتباطات ذخیره شده»  تصمیم به چالش این حکم گرفتند.

از طرفی، اگر فرض را بر این بگیریم که افرادی از آلبانی که محل اقامت مجاهدین خلق است و عربستان سعودی به طور هماهنگ شده سعی در هدف دادن جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی داشته باشند، استفاده نکردن آنها از VPN و همینطور دیگر راهکارهای ساده برای مخفی نگه داشتن آدرس IP اصلی خود کمی دور از ذهن است. 

به دست آوردن آدرس IP کاربران شبکه‌های اجتماعی از راه‌های غیر قانونی

به دست آوردن آدرس IP کاربران شبکه‌های اجتماعی توسط هکرها غیر ممکن نیست، اما بدون همکاری از طرف خود حساب هدف قرار گرفته شده، مقدور نیست. 

برای بدست آوردن آدرس IP یک کاربر مشخص، هکرها معمولا از سایت‌هایی موسوم به IP Logger و همینطور فرمان netstat در Command Prompt استفاده می‌کنند، اما باید توجه داشت که لازمه چنین کاری قانع کردن کاربر هدف به چت کردن با هکر و کلیک کردن روی لینکی است که از طرف هکر برایش ارسال می‌شود.   

نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که به‌دست آوردن آدرس IP کاربران حتی از راه‌های غیر قانونی، مانند حمله‌های هکری، از نظر لجستیک بسیار پیچیده و با توجه به حجم داده و تعداد کاربر غیرممکن است. 

با این تفاسیر معلوم نیست که ادعای فرمانده انتظامی آذربایجان غربی جهانبخش مبنی بر این که ۸۰درصد از کامنت‌گذاران علیه نظام در شبکه‌های اجتماعی از عربستان و آلبانی بوده‌اند، بر اساس تجزیه و تحلیل کدام داده‌ها به‌دست آمده است.

سردار رحیم جهانبخش، فرمانده نیروی انتظامی آذربایجان غربی، می‌گوید: طی یک بررسی تخصصی صورت گرفته، بیش از ۸۰ درصد کامنت گذاران علیه جمهوری اسلامی در شبکه های اجتماعی IP عربستان سعودی و آلبانی داشتند. 

مشخص نیست منظور او از «بررسی تخصصی» چیست و او دقیقا درباره کدام «کامنت‌گذاران علیه جمهوری اسلامی» صحبت می‌کند، اما آنچه مسلم است دسترسی به شناسه کاربران در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر، اینستاگرام و فیسبوک تقریبا غیرممکن است. 

قوانین سختگیرانه‌ای برای دسترسی به داده‌های خصوصی، مانند IP در پلتفرم‌های معتبر وجود دارد. 

در گذشته فیسبوک، اینستاگرام و توییتر، رای دادگاه عالی کالیفرنیا برای همکاری با پلیس و اشتراک‌گذاری پست‌های خصوصی یکی از متهمان یک پرونده تیراندازی را به چالش کشیده‌اند.

به دست آوردن آدرس IP کاربران به صورت غیرقانونی توسط هکرها غیرممکن نیست، اما تصور این کار در مقیاس انبوه، دور از ذهن است.

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعای فرمانده نیروی انتظامی آذربایجان غربی را که « ۸۰ درصد کامنت‌گذاران علیه جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی IP عربستان سعودی و آلبانی داشتند» ادعایی بی‌پایه و اساس می‌داند و به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.