تخمین جمعیت شرکت‌کننده در راهپیمایی ۱۳ آبان ۱۴۰۱

روزنامه ایران روز جمعه ۱۳ آبان با انتشار یک ویدیو در توییتی مدعی شد که بین ۱۸ تا ۲۰ میلیون نفر در راهپیمایی ۱۳ آبان امسال شرکت کرده‌اند.

مشابه این ادعا را برخی سایت‌ها مانند دانا منتشر کرده‌اند. این در حالی است که خبرگزاری فارس ساعاتی پس از این راه‌پیمایی تعداد تخمینی مشارکت کنندگان را ۱۰ میلیون نفر اعلام کرده بود:

«راهپیمایی روز سیزده آبان امروز در ۴۵۰ شهرستان و ۹۰۰ شهر برگزار شد. ارزیابی‌های اولیه مجموع جمعیت مردم در راهپیمایی استکبارستیزانه امروز را حدود ۱۰ میلیون نفر تخمین می زنند.»

اما آیا واقعا ۲۰ میلیون نفر در راهپیمایی روز ۱۳ آبان حضور داشته‌اند؟ این جمعیت چیزی معادل یک چهارم جمعیت کل کشور است. آیا از هر ۴ ایرانی، یک نفر در مراسم ۱۳ آبان بوده‌است؟

در این گزارش نسبت ظرفیت جمعیتی محل برگزاری تظاهرات ۱۳ آبان را در ۱۰ شهر پرجمعیت کشور که حدود ۳۰درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند، اندازه گرفتیم. بدیهی است که حتی اگر جمعیت در ۷۰درصد دیگر نقاط کشور، ۱۰ برابر این مقدار هم در صحنه حاضر شوند، باز هم کسر قابل توجهی از ۱۸ تا ۲۰ میلیون نمی‌شود.

پراکندگی جمعیت در ایران

بر پایه برآورد سال ۱۴۰۰ ایران دارای جمعیتی به تعداد ۸۴ میلیون و ۵۵ هزار نفر است. شهرهای تهران و مشهد و اصفهان پرجمعیت‌ترین شهر‌های کشورند و در کل ۱۰ شهر ایران دارای جمعیتی بالای یک میلیون نفر است. 

۱- تهران:‌ ۹/۰۳۹ میلیون نفر
۲- مشهد: ۳/۶۱۹ میلیون نفر
۳- اصفهان: ۲/۱۷۸ میلیون نفر
۴- شیراز: ۱/۹۵۵ میلیون نفر
۵- تبریز: ۱/۸۵۱ میلیون نفر
۶- کرج: ۱/۸۴۲ میلیون نفر
۷- اهواز: ۱/۴۲۰ میلیون نفر
۸- قم: ۱/۳۵۳ میلیون نفر
۹- کرمانشاه: ۱/۱۵۳ میلیون نفر
۱۰- ارومیه: ۱/۱۰۹ میلیون نفر 

به عبارتی بیش از ۲۵/۵ میلیون نفر معادل ۳۰ درصد از جمعیت ایران در این ۱۰ شهر زندگی می‌کنند. 

برای بررسی ادعای روزنامه ایران سراغ نقشه رفتیم تا ظرفیت منطقه درنظر گرفته‌شده برای راهپیمایی را اندازه بگیریم. به رغم اینکه تراکم جمعیت در بسیار از نقاط این مناطق (براساس تصاویر و فیلم‌های منتشر شده در فارس، تسنیم، ایرنا و تلوبیون) زیاد نیست، اما برای محاسبه ظرف جمعیتی تراکم ۲ نفر در هر متر مربع در نظر گرفتیم. 

محاسبه ظرفیت جمعیتی محل راهپیمایی ۱۳ آبان ۱۴۰۱

۱- تهران:

طبق اعلام شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی «مراسم ۱۳ آبان در تهران در مقابل لانه جاسوسی سابق آمریکا در خیابان آیت‌الله طالقانی» برگزار شده‌است و البته قرار بوده که جمعیت «از این مکان تا دانشگاه تهران راهپیمایی» کنند.

ابتدا ببینیم با تراکم ۲ نفر در هر متر مربع، چقدر جمعیت در این منطقه جمع می‌شود. در این برآورد ما مسیر راهپیمایی در سال‌های قبل تهران یعنی از میدان هفت‌تیر به سمت سفارت سابق آمریکا و سپس ادامه مسیر تا درب شرقی پردیس اصلی دانشگاه تهران (خیابان طالقانی از تقاطع بهار تا خیابان قدس) را در نظر گرفته‌ایم.

مساحت این ناحیه، در تخمین بالادستی کمتر از  ۶۰هزار متر مربع است (لینک). یعنی اگر تراکم بسیار بالای ۲ نفر در هر متر مربع را درنظر بگیریم، نهادهای برگزار کننده این تظاهرات، در تهران که خود بیش از ۱۱درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود و بیشترین تبلیغات و پوشش رسانه و بیشترین جمعیت در آن دیده می‌شوند، پیش‌بینی حضور چیزی حدود ۱ تا ۲ درصد جمعیت (از هر ۵۰ تا ۱۰۰ نفر، ۱ نفر) را کرده‌اند.

تصاویر نشان می‌دهد که این تخمین بسیار خوشبینانه است. هم تراکم جمعیت بسیار پایین‌تر از ۲ نفر در هر متر مربع بوده (در بسیاری از نقاط یک دهم این مقدار) و هم جمعیت در خیابان‌های جنبی حضور جدی نداشته‌اند و آن خیابان‌ها صرفا نقش پارکینگ وسایل نقلیه برای حاضرین در این بخش را داشته‌اند با این حال ما تخمین بسیار خوش‌بینانه را درنظر گرفته‌ایم.

۲- مشهد:

شورای هماهنگی مشهد محل سخنرانی در راهپیمایی ۱۳ آبان ۱۴۰۱ را میدان شهدا و مسیر راهپیمایی را از میدان شهدای تا حرم مطهر رضوی اعلام کرده‌بود. پس از پایان مراسم ۱۳ آبان، راهپیمایی به سمت حرم صورت گرفته‌است. 

مساحت کل میدان شهدا و خیابان شیرازی تا حرم رضوی در تخمین بالادستی و با احتساب پارکینگ شماره ۱ حرم، کمتر از  ۵۵هزار متر مربع است (لینک). یعنی اگر تراکم بسیار بالای ۲ نفر در هر متر مربع را درنظر بگیریم، نهادهای برگزار کننده این تظاهرات، در مشهد که خود بیش از ۳/۵درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود، پیش‌بینی حضور چیزی حدود۲/۵ درصد جمعیت (از هر ۴۰ نفر، ۱ نفر) را کرده‌اند. فضاهای خالی در میدان شهدای مشهد نشان می‌دهد این تخمین بسیار خوشبینانه است. 

۳- اصفهان: 

میدان نقش جهان در اصفهان به عنوان محل برگزاری تجمع ۱۳ آبان اعلام شده بود و قرار بود شرکت‌کنندگان از دو مسیر خود را به این میدان برسانند و در نهایت هم مراسم ۱۳ آبان در این میدان برگزار شود و هم بعد از آن نماز جمعه.

میدان نقش جهان با فضای اطراف مسجد شاه، کمتر از ۹۰هزار متر مربع مساحت دارد. در نظر گرفتن تراکم ۲ نفر در متر مربع (بدون حذف مساحت حوض‌های آب در وسط میدان) نشان می‌دهد که نهادهای برگزار کننده چنین تجمعاتی توقع دارند در بهترین حالت، چیزی حدود ۸درصد مردم اصفهان برای این مراسم در میدان جمع شوند.

اما تصاویر نشان می‌دهد که این تخمین بسیار خوشبینانه است و حداقل زمانی که خبرگزاری‌ها تصاویرش را مخابره کرده‌اند، تنها بخشی از میدان پرشده‌است. تراکم جمعیت در آن نقطه هم بسیار کمتر از ۲ نفر در هر متر مربع است.

۴- شیراز 

مسیر راهپیمایی ۱۳ آبان در شیراز از میدان شهدا به سمت حرم شاهچراغ اعلام شده بود. یعنی از گوشه جنوب غربی زندان وکیل تا حرم که فاصله بلوار کریم‌خان تا خیابان لطفعلی‌خان زند است. در این بخش تمام مسیرها از جمله ورودی از سمت چهار راه فردوسی به سمت میدان شهدا، چهارراه مشیر به سمت چهار راه پیروزی، چهارراه شاهزاده قاسم و چهار راه غدیر و همه فرعی های منتهی به حرم مطهر شاهچراغ (ع) بسته بود. در ویدیویی که فارس منتشر کرده می‌توان انتهای جمعیت را در بلوار کریمخان تقاطع انواری متصور شد. 

این محوطه در بهترین حالت و با در نظر گرفتن کل فضای باز پشت زندان وکیل هم ۶۵هزار متر مربع است و با تراکم ۲ نفر در هر متر (که در تصاویر منتشر شده اصلا چنین تراکمی دیده نمی‌شود) نهایتا گنجایش ۱۳۰هزار نفر دارد.

۵- تبریز 

در تبریز مصلای نماز جمعه، محل اصلی تجمع راهپیمایان ۱۳ آبان ۱۴۰۱ بود. تصاویر هوایی که از این محل در زمان انجام مراسم موجود است که جمعیت قابل توجهی را به ما نشان نمی‌دهد. با این‌حال ما کل زیربنای مصلی را هم که با خیابان‌های اطراف جمع ببندیم، کمتر از ۴۵هزار متر مربع می‌شود که در نهایت ۵درصد جمعیت تبریز را با تراکم ۲ نفر در هر متر مربع می‌تواند در خود جای دهد.

۶- کرج:

به گزارش فارس مسیر راهپیمایی ۱۳ آبان در کرج از میدان توحید تا مصلی این شهر بوده‌است. 

برای محکم‌کاری گنجایش تمام میدان و بخش بزرگی از قبل و بعد از میدان (که حتی هیچ تصویری از آنجا نیست) به همراه کل مسیر و تمام زیربنای مصلی کرج را هم اندازه گرفتیم. این محوطه، با تراکم ۲نفر در هر متر، تنها می‌تواند ۱۵۰هزار نفر را در خود جای دهد. که حدود ۸ درصد جمعیت کرج است.

۷- اهواز: 

در اهواز هفتمین شهر پرجمعیت ایران، مسیر راهپیمایی روز ۱۳ آبان ۱۴۰۱ از بلوار آیت‌الله بهبهانی جنب پارک شهربازی تا مصلی مهدیه امام خمینی (ره) اعلام شده بود. تما این محوطه به انضمام کلیه زمین‌های اطراف مصلی اهواز و خود مصلی تا خیابان زند در بزرگراه آیت‌الله بهبهانی جمعا کمتر از ۷۵هزار مترمربع است و اگر همه این مساحت پرشود، چیزی حدود ۱۰ درصد جمعیت اهواز را در بر خواهد گرفت. ضمن اینکه تصاویر خبرگزاری‌های دولتی نشان می‌دهد جمعیت بسیار کمتر از ظرفیت جمعیتی در این مراسم حاضر بوده‌اند. 

۸- قم

در شهر قم مسیر راهپیمایی از حرم آغاز شد و تا میدان جانبازان ادامه داشت. اگر تمام صحن حرم قدیم و جدید و پارکینگ‌ها و مراکز تجاری اطراف و محوطه جلوی حرم را به این مسیر اضافه کنیم تا میدان جانبازان چیزی حدود ۱۷۰هزار نفر با تراکم ۲نفر در هر متر مربع را در خود می‌تواند جای دهد.

۹- کرمانشاه: 

در نهمین شهر پرجمعیت ایران از میدان انقلاب (جهاد یا شهرداری سابق) این شهر تا مسجد جامع به عنوان مسیر راهپیمایی ۱۳ آبان ۱۴۰۱ مشخص شده‌ بود. کل این خیابان به همراه خیابان‌های بزرگ اطراف و کل مصلی کرمانشاه روی هم با تراکم ۲ نفر در هر متر مربع می‌تواند حدود ۷۰هزار نفر را در خود جای بدهد.

۱۰-ارومیه

در ارومیه مسیر حدفاصل خیابان‌ منتظری به سمت مصلی این شهر به عنوان مسیر راهپیمایی مشخص شده بود. این محوطه به همراه کل زیربنای مصلی و محوطه اطرافش، حدود ۵۰هزار مترمربع می‌شود و در نهایت می‌تواند ۱۰۰هزار نفر را با تراکم ۲ نفر در هر متر مربع در خود جا بدهد.

ظرفیت شهرها و تخمین شرکت‌کنندگان کل کشور

جمع اعدادی که برای ظرفیت کل محوطه درنظر گرفته‌شده برای ۱۰ شهر پرجمعیت ایران در راهپیمایی ۱۳آبان گرفته‌شده‌بود را در جدول زیر می‌بینید:

اعداد فوق نشان می‌دهد اگر بر فرض همه مساحتی که برای ۱۰ شهر پرجمعیت ایران برای راهپیمایی ۱۳ آبان ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده‌بود، با تراکم ۲ نفر در هر متر، کیپ تا کیپ پر شده‌باشد، در نهایت یک میلیون و ۲۷۰هزار نفر در این مساحت جا می‌شوند.بدیهی است نمی‌توان همه شهرها و روستاهای کشور را بدون دسترسی به گزارش‌های رسمی بررسی کرد و تصویری هم از همه‌جا وجود ندارد. احتمالا مراجعی مانند کلانتری یا اداره اطلاعات هر ناحیه، تخمینی از جمعیت حاضر دارد که دسترسی به آنها هم ممکن نیست. اما می‌توان از عقل سلیم استفاده کرد.

اگر فرض کنیم مسیرهای تعیین شده برای سایر شهرها هم به همین نسبت باشد، گنجایش جمعیتی راهپیمایی ۱۳ آبان نمی‌توان بیش از ۴/۲ میلیون نفر باشد.

پس از برگزاری راهپیمایی ۱۳ آبان ۱۴۰۱‌، روزنامه ایران در توییتر مدعی شد که تعداد شرکت کنندگان در این راهپیمایی حکومتی ۱۸ تا ۲۰ میلیون نفر بوده‌است.

۲۰ میلیون در مقیاس جمعیت ایران عدد بسیار بزرگی، معادل یک چهارم جمعیت کل کشور است. مشخص نیست این روزنامه چگونه به چنین عددی رسیده، اما ما تلاش کردیم با محاسبه ظرف جمعیتی محل راهپیمایی در ۱۰ شهر پرجمعیت، عدد اعلام شده از سوی روزنامه ایران را با واقعیت بسنجیم. 

محاسبات نشان می‌دهد، در محدوده‌ تعیین شده برای راهپیمایی در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، کرج، اهواز، قم، کرمانشاه و ارومیه، در متراکم‌ترین حالت ممکن، کمتر از ۱/۳ میلیون نفر جا می‌شوند. 

اگر همین نسبت در سایر شهرها هم برقرار باشد، ظرف جمعیتی این مراسم حدود ۴ میلیون نفر است. این به معنی تایید حضور ۴ میلیون نفر در این راهپیمایی نیست، بلکه این رقم گنجایش  ظرف جمعیتی مسیر و محل اجتماع راهپیمایی و محل اجتماع ۱۳ آبان است.  

با توجه به محدودیت منابع و تصاویر گزینشی که از این راهپیمایی منتشر شده، امکان تخمین دقیق جمعیت شرکت‌کنندگان در این مراسم را نداریم، اما تصاویر رسانه‌های هوادار حکومت نشان از حضور  جمعیت پراکنده و غیر متراکم در این راهپیمایی دارد. 

با این اوصاف می‌توان با اطمینان گفت ادعای روزنامه ایران مبنی بر حضور ۱۸ تا ۲۰ میلیون نفر، آشکارا اغراق شده و خلاف واقعیت است. به همین دلیل فکت‌نامه به آن نشان شاخ‌دار می‌دهد.