بررسی ادعاهای گمراه‌کننده درباره کاهش نرخ بیکاری

گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار در تابستان  ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در این فصل به ۸/۹ درصد رسیده‌است. کاهش نرخ بیکاری برای خبرگزاری‌های نزدیک به دولت و حاکمیت فرصتی بود تا از آن به عنوان موفقیت دولت سیزدهم یاد کنند. (ایرنا، تسنیم و فارس)

ایرنا خبرگزاری رسمی دولت حتی در گزارشی این نرخ بیکاری را پایین‌ترین نرخ بیکاری ۱۷ سال گذشته برشمرد.

بر اساس گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری در مقایسه با تابستان ۱۴۰۰ مقدار ۰/۸ واحد درصد کاهش داشته‌است. همزمان با این کاهش نرخ بیکاری، نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان ۱۴۰۱ به ۴۱ درصد رسیده که ۰/۱ واحد درصد از نرخ مشارکت اقتصادی تابستان ۱۴۰۰ کمتر است.

در مجموع نسبت اشتغال نیز ۳۷/۲ درصد در تابستان ۱۴۰۰ به ۳۷/۳ درصد در تابستان امسال افزایش یافته است به این معنا که نسبت شاغلان به جمعیت در سن کار در دو فصل مشابه ۰/۱ واحد درصد بالا رفته است.

گزارش مرکز آمار چه می‌گوید؟

براساس گزارش مرکز آمار ایران، بررسی تعداد بیکاران در این دو تابستان پیاپی نشان می‌دهد که شمار بیکاران ۱۶۲ هزار و ۶۲۹ نفر کاهش داشته و شمار شاغلان از تابستان پارسال به تابستان امسال، ۳۷۳ هزار و ۷۳۴ نفر افزوده شده‌است.

در این مقایسه دو تابستان متوالی یعنی تابستان‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نتایج دلخواه هواداران دولت سیزدهم محسوس است. 

تصویر پنج ساله بازار کار ایران

برای اینکه ببینیم بازار کار چه تحولاتی را در سال‌های اخیر تجربه کرده تابستان‌های پنج سال اخیر را در نظر گرفته‌ایم، این مقایسه تصویری واضح‌تر از بازار کار ایران ارائه می‌کند، چرا که هم آثار خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها و هم اثر بحران همه‌گیری کرونا در این مقایسه آشکار می‌شود.

از تابستان ۱۳۹۷ تا تابستان ۱۴۰۱، به جمعیت در سن کار (افراد ۱۵ تا ۶۵ ساله) دو میلیون و ۷۸۲ هزار و ۵۳۷ نفر افزوده شده‌است، قاعدتا با افزایش جمعیت در سن کار و با ثابت ماندن یا افزایش نرخ مشارکت اقتصادی به طور طبیعی باید به جمعیت فعال اقتصادی نیز افزوده می‌شد، اما چنین نشده است.

جمعیت فعال اقتصادی یعنی کسانی که به دنبال یافتن کار با بازار کار مراجعه کرده‌اند، از تابستان سال ۱۳۹۷ نسبت به تابستان ۱۴۰۱، یک میلیون و ۱۴۴ هزار و ۳۸۶ نفر کاهش یافته است.

این کاهش در نرخ مشارکت اقتصادی در این دو مقطع زمانی نیز قابل ردیابی است، نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان سال ۱۳۹۷ برابر ۴۴/۷ درصد بوده که در تابستان ۱۴۰۱ با افت ۳/۷ واحد درصدی به ۴۱ درصد رسید.

در حالیکه جمعیت در سن کار مطابق تعریف افراد ۱۵ ساله و بیشتر از تابستان ۱۳۹۷ به تابستان ۱۴۰۱، حدود ۴/۶ درصد افزایش یافته، تعداد جمعیت فعال اقتصادی در همین بازه زمانی ۴/۲ درصد کمتر شده است. 

نتیجه کاهش افراد فعال و دنبال کار، کاهش شمار بیکاران و البته شمار شاغلان را به همراه داشته است. به طوریکه تعداد بیکاران از تابستان پنج سال قبل تا تابستان امسال یک میلیون و ۱۵ هزار و ۹۳۴ نفر و تعداد شاغلان ۱۲۸ هزار و ۴۵۱ نفر افت کرده‌است.

افت نسبت اشتغال در این دوره زمانی نیز خود گویاست که بازار کار کوچک‌تر شده و از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ درصد کمتری از جمعیت در سن کار توانسته‌اند شغلی داشته باشند.

نسبت اشتغال در تابستان ۱۳۹۷ به روایت مرکز آمار ایران ۳۹/۲ درصد بوده که این نسبت در تابستان سال ۱۴۰۱ به ۳۷/۳ درصد تنزل یافته است.

مقایسه متغیرهای اصلی بازار کار در این پنج تابستان متوالی نشان می‌دهد که در تابستان سال ۱۳۹۸ نرخ مشارکت اقتصادی (۴۴/۹ درصد)، تعداد شاغلان (۲۴،۷۵۰،۸۸۴ نفر) و جمعیت فعال اقتصادی (۲۷،۶۴۵،۱۸۲ نفر) بالاترین اعداد و ارقام را داشته و طبیعی است که این تقاضای بالا برای شغل نمی‌توانسته با حداقل نرخ بیکاری (۱۰/۵ درصد) و شمار اندک بیکاران (۲،۸۹۴،۲۹۸ نفر) همراه باشد هرچند که در آن تابستان بازار کار بزرگ‌تر و پویاتر بوده است.

در یک نگاه، تعداد جمعیت فعال اقتصادی در تابستان امسال اگرچه بالاتر از دو تابستان قبلی بوده اما کماکان از فصل‌های مشابه سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ پایین‌تر است.

همین‌طور تعداد شاغلان در تابستان ۱۴۰۱ با اینکه در مقایسه با تابستان ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ رشد داشته اما کماکان از دو تابستان ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ کمتر است. این وضعیت در مورد نسبت اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی نیز برقرار است.

از دست رفتن مشاغل پس از بحران همه‌گیری کرونا و فروکش‌کردن آن می‌تواند این وضعیت را توضیح دهد که احتمالا بخش‌هایی از مشاغل از دست رفته در پی این بحران در تابستان امسال احیا شده‌اند.

وضعیت زنان در بازار کار

همین بررسی‌ها را به طور مشخص برای شاغلان زن انجام داده‌ایم، زنان بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار، قربانیان اصلی بحران کرونا بودند، هرچند پیش از این بحران و البته اعمال تحریم‌ها، اوضاع بازار کار همواره به زیان زنان رقم خورده است که می توان نشانه‌های آن را در نرخ نازل مشارکت اقتصادی زنان، جمعیت اندک شاغلان زن و همینطور نرخ بیکاری بالاتر از نرخ بیکاری متوسط ملاحظه کرد.

جمعیت زنان در سن کار ایران در فاصله زمانی تابستان ۱۳۹۷ به تابستان امسال یک میلیون و ۴۴۸ هزار و ۲۵۰ نفر افزایش یافته است که به معنای رشد ۴/۸ درصدی این تعداد است. در همین دوره زمانی جمعیت فعالان اقتصادی زن یعنی زنانی که به بازار کار مراجعه کرده‌اند نه تنها افزایش نیافته که یک میلیون و ۴۹ هزار و ۵۲۹ نفر از آن کاسته شده که بیانگر افت ۱۹/۴ درصدی جمعیت زنانی است که در بازار کار حاضر شده‌ و در جست‌وجوی شغل هستند.

این کاهش معنادار جمعیت فعالان اقتصادی زن در کاهش حدودا ۷۲۰ هزار نفری شاغلان زن در تابستان ۱۴۰۱ در مقایسه با تابستان ۵سال پیش نمایان شده است. ضمن آنکه شمار زنان بیکار نیز در این فاصله زمانی ۳۲۹ هزار و ۵۵۶ نفر کمتر شده است.

افت نسبت اشتغال و کاهش نرخ مشارکت اقتصادی زنان در این دوره زمانی نیز روایتگر تغییراتی است که بازار کار ایران تجربه کرده است.

نسبت اشتغال زنان به معنای اینکه چه درصدی از زنان در سن کار شاغل بوده‌اند از ۱۴/۲ درصد در تابستان ۱۳۹۷ به رقم ۱۱/۳ درصد تابستان ۱۴۰۱ تنزل یافته و نرخ مشارکت اقتصادی زنان که در تابستان ۱۳۹۷ برابر ۱۷/۸ درصد بود در تابستان امسال به ۱۳/۷ درصد رسیده است.

نتیجه آنکه به رغم کاهش نرخ بیکاری در تابستان ۱۴۰۱، همچنان تعداد شاغلان، نسبت اشتغال و همچنین شمار جمعیت فعال اقتصادی به تابستان سال‌های قبل از بحران کرونا یعنی تابستان‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۷ کمتر بوده است.

گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار در تابستان  ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در این فصل به ۸/۹ درصد رسیده‌است. کاهش نرخ بیکاری برای خبرگزاری‌های نزدیک به دولت و حاکمیت فرصتی بود تا از آن به عنوان موفقیت دولت سیزدهم یاد کنند.

بر اساس گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری در تابستان ۱۴۰۱ در مقایسه با تابستان ۱۴۰۰ مقدار ۰/۸ واحد درصد و نرخ مشارکت اقتصادی هم ۰/۱ واحد درصد کاهش داشته‌است (۴۱ درصد در تابستان ۱۴۰۱).

نسبت اشتغال از ۳۷/۲ درصد در تابستان ۱۴۰۰ به ۳۷/۳ درصد در تابستان امسال افزایش یافته یعنی نسبت شاغلان به جمعیت در سن کار در دو فصل مشابه ۰/۱ واحد درصد بالا رفته است. شمار بیکاران ۱۶۲ هزار و ۶۲۹ نفر کاهش داشته و شمار شاغلان از تابستان پارسال به تابستان امسال، ۳۷۳ هزار و ۷۳۴ نفر افزوده شده‌است.

از تابستان ۱۳۹۷ تا تابستان ۱۴۰۱، به جمعیت در سن کار دو میلیون و ۷۸۲ هزار و ۵۳۷ نفر افزوده شد و با ثابت ماندن یا افزایش نرخ مشارکت اقتصادی به طور طبیعی باید به جمعیت فعال اقتصادی نیز افزوده می‌شد، اما چنین نشده است.

افت نسبت اشتغال در این دوره زمانی نیز گویاست که بازار کار کوچک‌تر شده و از ۳۹/۲ درصد در سال ۱۳۹۷ به ۳۷/۳ درصد در تابستان سال ۱۴۰۱ تنزل یافته است.

تعداد شاغلان در تابستان ۱۴۰۱ با اینکه در مقایسه با تابستان ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ رشد داشته اما کماکان از دو تابستان ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ کمتر است. این وضعیت در مورد نسبت اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی نیز برقرار است.

در مجموع به رغم کاهش نرخ بیکاری در تابستان ۱۴۰۱، همچنان تعداد شاغلان، نسبت اشتغال و همچنین شمار جمعیت فعال اقتصادی به تابستان سال‌های قبل از بحران کرونا یعنی تابستان‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۷ کمتر بوده است.