ادعای شاخ‌دار روزنامه ایران مبنی بر اینکه معترضان در ایران کشته نشده‌اند

روزنامه ایران، رسانه رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران در گزارشی که با عنوان «کشته‌سازی و خشونت، سوختی که تامین نشد» روز دوشنبه ۹ آبان ۱۴۰۱ منتشر کرده می‌نویسد:

«طی آشوب‌های اخیر در کشور، مدافعان امنیت حداقل ۳۵ شهید را تقدیم ملت و نظام جمهوری اسلامی ایران کرده‌اند. اما در مقابل، به رغم همه خشونت‌های به‌کار رفته و فحاشی‌ها و بدزبانی‌های انجام شده، کسی از طرف مقابل کشته نشد.»

این گزارش در ادامه ادعا می‌کند که نیروهای انتظامی و امنیتی از هیچ‌گاه از سلاح‌های جنگی استفاده نکرده‌اند.

این ادعا نه تنها خلاف گزارش‌های بین‌المللی و مستقل است، بلکه با گفته‌های مقام‌های رسمی جمهوری نیز همخوانی ندارد.

پیش از شروع این مقاله، یادآوری این نکته ضروری است که به دلیل محدودیت‌هایی که برای فعالیت رسانه‌های داخلی و بین‌المللی وجود دارد، شرایط اطلاع‌رسانی، پیچیده و دشوار است و برای بررسی موضوعی چون تعداد کشته‌شدگان در هفته‌های گذشته، دسترسی به گزارش‌های مستقیم کاری دشوار است.

آمار نهادهای حقوق بشری چه می‌گویند؟

هر چند ما در این گزارش، بیشتر به سراغ اظهاراتی می‌رویم که از سوی نهادها و مقامات رسمی و نزدیک به حکومت ایران گفته شده است اما آمارهای مربوط به نهادهای بین‌المللی حقوق بشر نشان از کشته‌شدن صدها نفر از معترضان در هفته‌های گذشته دارد.

سازمان عفو بین‌الملل در جدیدترین گزارش خود در ۲۱ مهر ۱۴۰۱ آمارهایی را درباره «کودکان ۱۱ تا ۱۷ ساله» که در ماه گذشته کشته شده‌اند اعلام کرده است. عفو بین‌الملل می‌گوید دست‌کم ۲۳ کودک ۱۱ تا ۱۷ ساله در جریان اعتراضات مردم ایران در طول یک ماه گذشته توسط نیروهای امنیتی و انتظامی جمهوری اسلامی کشته شده‌اند.

از سویی دیگر و بر اساس اعلام «سازمان حقوق بشر ایران» تا تاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۲۲ (ششم آبان ۱۴۰۱) دست‌کم ۲۵۳ نفر از معترضان در ایران کشته شده‌اند.

یکی دیگر از منابعی که می‌توان در آن خبرها و لینک‌های مربوط به کشته‌شدگان هفته‌های اخیر را مرور کرد، صفحه‌ای است که در ویکی‌پدیا با نام «کشته‌شدگان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران» ساخته شده است. از ویکی‌پدیا نمی‌توان به عنوان منبعی که همواره معتبر است نام برد اما پیوندها و نشانه‌هایی که درباره نام‌ها در این صفحه وجود دارد می‌تواند نقطه مناسبی برای شروع جستجوها باشد.

اما آمارهای مربوط به منابع رسمی چه می‌گویند؟

گزارش نماینده زاهدان

حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان و نماینده زاهدان در مجلس روز ۱۶ مهر ۱۴۰۱ در گفت‌وگو با ایلنا اعلام کرد طبق آماری که از پزشکی قانونی گرفته، ۱۹ تن از معترضان در روز جمعه ۸ مهر در زاهدان کشته شده‌اند؛ این روز با عنوان جمعه خونین زاهدان در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شناخته می‌شود. به گفته نماینده زاهدان، ۱۹ نفر از کشته‌شدگان جزو معترضین بوده‌اند و آمار واقعی، بیش از این است.

او می‌گوید:

«طبق آماری که روز پنجشنبه از پزشکی قانونی زاهدان گرفتم تعداد این اشخاص را ۲۵ نفر اعلام کردند، حال اینکه یک عده کشته شدند و این افراد را به پزشکی قانونی نبردند و به روستاها و جاهای دیگر بردند و دفن کردند. در این خصوص ما آماری نداریم، فقط آماری را می‌توانیم ارائه دهیم که ثبت شده باشد، پزشکی قانونی آمارش این است. از این تعداد ۲۵ نفر هم ۶ نفر بسیجی و فرمانده سپاه بودند و ۱۹ نفر هم مابقی افراد بودند.»

گزارش نماینده مهاباد

جلال محمودزاده نماینده مهاباد یکی از مقامات رسمی جمهوری اسلامی است که در مصاحبه خود که در روز ۶ آبان ۱۴۰۱ منتشر شده به کشته‌شدن «پنج نفر» در این شهر اشاره می‌کند.

روایت او مربوط به چهارشنبه ۴ آبان است؛ روز چهلم مهسا امینی. به گفته محمودزاده، چهارشنبه شب یک جوان مهابادی بر اثر شلیک گلوله کشته می‌شود و فردای آن روز مردم برای تشییع پیکر او به خیابان می‌آیند که چهار نفر از آنها بر اثر شلیک گلوله جنگی نیروهای انتظامی و امنیتی کشته می‌شوند.

روزنامه ایران چند روز بعد، در حالی ادعا می‌کند هیچ معترضی کشته نشده و نیروهای مسلح از تیر جنگی استفاده نکرده‌اند که به گفته نماینده مهاباد، تنها در یک روز و فقط در یک شهر، پنج نفر بر اثر اصابت تیر جنگی جان خود را از دست داده‌اند.

آمار صداوسیما

یکی دیگر از منابع رسمی که کشته‌شدن معترضان را تایید کرده، صداوسیما است.

بخش خبری ساعت ۱۴ روز پنجشنبه ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ اعلام کرد: «۱۷ نفر از حاضران در اعتراضات و نیروهای پلیس در تجمعات اخیر، جان باختند».

هر چند این بخش خبری مشخص نکرده از این تعداد، چند نفر از معترضان و چند نفر از نیروهای انتظامی و امنیتی بوده‌اند اما حتی فقط یک نفر از آنها هم از معترضان باشند، نشان می‌دهد گفته روزنامه ایران نادرست است.

این نکته قابل توجه است که به طور کلی، در هنگام درگیری بین نیروهای انتظامی و معترضان، احتمال بیشتری وجود دارد که مردم به نسبت نیروهای پلیس آسیب ببینند زیرا آنها نیروی مسلح نیستند و ابزارهای دفاعی کمتری دارند.

روزنامه ایران در گزارشی که ۹ آبان ۱۴۰۱ منتشر کرده می‌نویسد: «طی آشوب‌های اخیر در کشور ۳۵ مدافع امنیت شهید شده‌اند اما کسی از طرف مقابل کشته نشده است.»

این ادعا نادرست است و نه تنها با آمارهای نهادهای حقوق بشری فاصله زیادی دارد که حتی با گفته‌های دست‌کم دو نماینده مجلس و همچنین با خبر صداوسیما نیز تعارض دارد.

سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید دست‌کم ۲۳ «کودک ۱۱ تا ۱۷ ساله» در ماه گذشته به دست نیروهای انتظامی و امنیتی کشته شده‌اند. آمار سازمان حقوق بشر ایران تا ششم آبان، دست‌کم ۲۵۳ کشته است.

حسینعلی شهریاری نماینده زاهدان می‌گوید در روز جمعه ۸ مهر در زاهدان ۱۹ تن از معترضان کشته‌شده‌اند و جلال محمودزاده نماینده مهاباد از کشته‌شدن پنج نفر از معترضان در این شهر در روزهای بزرگداشت چهلم مهسا امینی خبر داده است. او تایید می‌کند که آنها با گلوله جنگی کشته شده‌اند.

صداوسیما نیز در یکی از بخش‌های خبری خود اعلام کرده: ««۱۷ نفر از حاضران در اعتراضات و نیروهای پلیس در تجمعات اخیر، جان باختند».

مجموعه این گزارش‌ها نشان می‌دهد ادعای روزنامه ایران مبنی بر اینکه هیچ معترضی در هفته‌های اخیر کشته نشده، فاصله زیادی با واقعیت دارد و فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.