استفاده از کودکان به عنوان نیروی امنیتی-انتظامی در ایران

طی روزهای اخیر گزارش‌های متعددی درباره سوءاستفاده از کودکان به عنوان نیروی سرکوب در اعتراضات عمومی در ایران به گوش می‌رسد.

این ادعا بر مبنای تصاویر و ویدیو‌های کسانی است که می‌گویند شاهدان عینی این موضوع بودند. (لینک ۱، لینک ۲، لینک ۳، لینک ۴)

عکس‌های مربوط به «کودک سرکوبگر»

جستجوی معکوس عکس‌ها نشان از آن دارد که این تصاویر تازه‌اند و مربوط به همین چند روز اخیر است. اکثر قریب به اتفاق آنها بعد از دوم مهر (۲۴ سپتامبر) منتشر شده‌اند.

به نظر می‌رسد که این عکس‌ها در شهرهای مختلف گرفته شده باشد.

مثلا سایت ایران وایر می‌گوید چند تا از این عکس‌ها مربوط به ورامین است. اما فارغ از اینکه عکس‌ها مربوط به کدام شهر یا استان است به نظر می‌رسد همه آنها بر وجود کودکانی در بین نیروهای انتظامی-امنیتی تظاهرات سراسری که در شهرهای مختلف ایران در جریان است گواهی می‌دهد.

تا جایی که ما تحقیق کردیم عکس‌ها دستکاری شده یا جعلی نیستند. کودکان در عکس‌ها یا لباس فرم بسیج دانش‌آموزی را به تن دارند و یا با لباس‌ شخصی به همراه ابزار سرکوب دیده می‌شوند.

فیلم‌ کودکان سرکوب‌گر

علاوه بر عکس‌ها دو فیلم نیز منتشر شده که بر وجود کودکان یونیفرم‌پوش در بین نیروهای باتون به دست گواهی می‌دهد.

در یکی از فیلم‌هایی که در روز ۷ مهر (۲۹ سپتامبر) در کانال یوتیوب صدای آمریکا فارسی منتشر شده و در آن آدرس کانال تلگرامی اتحادیه آزاد کارگران دیده می‌شود، یک صحنه درگیری دیده می‌شود که با فاصله از دوربین اتفاق می‌افتد و طرف‌های درگیر قابل تشخیص نیستند.

اتحادیه آزاد کارگران فیلم را با این تیتر منتشر کرده: «محاصره کودکان بسیجی توسط مردم و خلع سلاح این کودکان» در نگاهی کلی چنین چیزی را نمی‌توان از ویدئو دریافت کرد. با وجود این، در مقابل دوربین دو زن در حال مجادله با یک سرباز یونیفرم پوش هستند و سعی دارند او را متقاعد کنند که «پشت مردم» باشند. 

در همین اثنا فرد یونیفرم‌پوش دیگری از مقابل دوربین می‌گذرد و سعی می‌کند مانع فیلم‌برداری شود که نوجوان به نظر می‌رسد. در بخشی از فیلم هم نوجوان دیگری که یونیفرم به تن ندارد اما باتون و سپر دارد از جمع یونیفرم‌پوش‌ها و زنانی که در حال گفتگو با آنها هستند جدا شده و به جمعیت درگیر می‌پیوندد.

ویدیوی دیگری هم در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که به نظر می رسد از درون یک اتومبیل گرفته شده و از مقابل یک نوجوان یونیفرم پوش می‌گذرد. فرد مورد نظر لباس یونیفرم بسیج دانش‌آموزی به تن و کلاهخود به سر.

این ویديوها نیز تا جایی که ما گشتیم مربوط به روزهای اخیر است و سابقه انتشار پیشین ندارد.

سابقه بسیج دانش آموزی

آموزش نظامی به کودکان و نوجوانان بسیجی چیزی نیست که مقامات جمهوری اسلامی آن را کتمان یا پنهان کنند. در سایت بسیجی‌نیوز گزارش‌های متعددی از کلاس‌های آموزشی نوجوانان بسیجی «با هدف آمادگی و بالا بردن سطح توانایی بسیجیان علاقمند به برنامه های نظامی» منتشر شده است و مساجد و پایگاه‌های بسیج متعددی در سراسر کشور مسئولیت برگزاری این کلاس‌ها را بر عهده دارند. در شبکه آپارات نیز ویدیوهای متعددی از آموزش نظامی کودکان و نوجوانان با عنوان آماده‌سازی بسیجیان برای نبرد بارگذاری شده است. (لینک ۱، لینک ۲)

پا گرفتن بسیج دانش‌آموزی به دوران جنگ ۸ ساله ایران و عراق بر‌می‌گردد. بعد از جنگ در سال ۱۳۶۹ علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی با صدور ابلاغیه‌ای سازمان بسیج دانش‌آموزی را «قاعده هرم ارتش بیست میلیونی» نامید. در سال ۱۳۷۵ هم برای رسمیت بخشیدن به این سازمان، قانونی مشتمل بر یک ماده واحده و هفت تبصره در مجلس تصویب شد و به تایید شورای نگهبان رسید. از آن زمان بسیج به صورت شبکه‌ای فراگیر در میان مدارس، مساجد و در نهایت مکان‌هایی به نام پایگاه مقاومت بسیج ریشه دواند. ریاست این سازمان در حال حاضر بر عهده «مجتبی باستان» است که از آذر ماه سال ۱۳۹۹ به این سمت برگزیده شد.

سابقه استفاده از کودکان در اعتراضات گذشته

بررسی استفاده از کودکان سال‌های گذشته برای سرکوب اعتراضات، نیاز به بررسی جداگانه‌ای دارد اما به طور خلاصه می‌توان گفت گزارش‌هایی وجود دارد که این مساله را تایید می‌کند.

به عنوان مثال روزنامه گاردین در گزارشی که در زمان اعتراض‌های سال ۱۳۸۸ منتشر کرده است، به سراغ این موضوع رفته و این پدیده یعنی استفاده از کودکان در سرکوب معترضان در تهران را بررسی کرده است.

قوانین بین‌المللی چه می‌گویند؟

استفاده از کودکان در درگیری‌های مسلحانه در مغایرت با قوانین بین‌المللی و کنوانسیون حقوق کودک است. ایران یکی از امضا کنندگان این کنوانسیون است. به عنوان مثال ماده ۱ کنوانسیون سازمان ملل متحد در دفاع از حقوق کودکان در شرکت در درگیریهای نظامی (۲۰۰۲) به وضوح کشورهای امضا کننده را از شرکت دادن کودکان زیر ۱۸سال را در درگیر‌های نظامی نهی می‌کند.

بعضی از کاربران شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان در ایران با انتشار عکس‌ها و ویدیوهایی مدعی شدند که جمهوری اسلامی در تظاهرات اخیر از کودکان به عنوان نیروی سرکوب در خیابان استفاده کرده است.

جستجوی معکوس و بررسی عکس‌ها حکایت از آن دارد که این تصاویر مربوط به روزهای اخیر بوده و جعلی یا دستکاری شده نیستند.

در عکس‌ها و فیلم‌ها کودکان و نوجوانان اغلب یونیفرمی که معمولا برای بسیج دانش‌آموزی استفاده می‌شود را به تن دارند و گاه با لباس شخصی هستند و دارای باتون، سپر، کلاه‌خود هستند.

جمهوری اسلامی هیچ گاه دادن آموزش نظامی به کودکان را کتمان نکرده و بسیج‌های دانش‌آموزی گزارش‌ها و ویدیوهای متعددی از «آماده‌سازی بسیجیان برای نبرد» منتشر کرده‌اند.

بسیج دانش‌آموزی سازمانی است در سال ۱۳۶۹ با ابلاغ علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی و توصیف او با عنوان «قاعده هرم ارتش بیست میلیونی» شکل گرفت. در سال ۱۳۷۵ برای آن قانون مصوب شد و به صورت شبکه‌ای در مدارس، مساجد و پایگاه‌های بسیج فعال است.

شرکت دادن کودکان در درگیری‌های نظامی خلاف قوانین بین‌المللی و کنوانسیون‌های حقوق کودکان است.

بنابراین ادعای «استفاده نیروهای امنیتی-انتظامی جمهوری اسلامی از کودکان» درست است.