درباره کشته شدن حدیث نجفی در اعتراضات کرج چه می‌دانیم؟

شامگاه چهارشنبه ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ (۲۱ سپتامبر) و مهدی حاجتی، فعال سیاسی و عضو سابق شورای شهر شیراز توییتی منتشر کرد و از کشته شدن کودکی ۱۵ ساله در مهرشهر کرج خبر داد.

«یک دختر ۱۵ ساله به دلیل اصابت گلوله در بیمارستان قائم کرج جان باخت. مامورین امنیتی جسد را بلافاصله از بیمارستان خارج کرده‌اند.».

حدود یک ساعت بعد او اصلاحیه‌ای بر این توییت زده و نوشت: «نام ایشان حدیث نجفی است و ۲۰ ساله بوده است.»

این خبر در کنار اخبار سایر کشته‌شدگان در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد.

۵ روز بعد در ۴ مهر ۱۴۰۱ در رادیو زمانه در این باره گزارشی منتشر کرد و به نقل از خانواده حدیث نوشت او چهارشنبه‌شب ۳۰ شهریور ۱۴۰۱، حوالی ساعت ۲۰ در بلوار ارم مهرشهر کرج، از جانب نیروهای امنیتی مورد اصابت گلوله ساچمه‌ای قرار گرفته و جان باخته است.

«حدیث بیرون رفت، ولی مادرش دل‌اش شور می‌زد و مدام با او تماس می‌گرفت، تا این‌که حدیث کلافه شد و گوشی‌اش را از دسترس خارج کرد. بعد یکی از خط حدیث تماس گرفت و گفت که تیر خورده و الان در بیمارستان قائم است.»

تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی شب چهارم مهر گزارشی منتشر کرد و در آن آخرین تماس تصویری حدیث با دوستانش در راهِ رفتن به تظاهرات را منتشر کرد. ساعت ضبط این ویدئو مشخص نیست اما با توجه به رنگ آسمان به نظر می‌رسد که ابتدای شب است. گفته می‌شود این آخرین تصویری است که از او پیش از کشته شدن منتشر شده.

شب ۳۰ شهریور در مهرشهر کرج چه گذشت؟

بر اساس روایت‌هایی که از شب حادثه (۳۰ شهریور) و ناآرامی‌ها در مهرشهر کرج منتشر شده، همزمان با زمانی که به گفته خانواده حدیث در بلوار ارم مهرشهر بوده، در این منطقه تیراندازی‌های متعددی صورت گرفته و اکانت‌های ناشناسی هم از کشته شدن افرادی بر اثر این تیراندازی‌ها خبر دادند.

داستان نسبت دادن حدیث به زنی که موهایش را می‌بندد از کجا آمده است؟

روز دوم مهر (۲۴ سپتامبر) بی‌بی‌سی فارسی ویديویی مربوط به اعتراضات روز اول مهر ۱۴۰۱ در مهرشهر کرج منتشر کرد. فیلم با تصویر زنی با موهای بلند آغاز می‌شد که در حال بستن موهای خود پشت سرش بود و به نظر می‌رسید که قصد پیوستن به جمع معترضانی را دارد که چند متر آن سوتر در فیلم دیده می‌شوند. عمل این زن و شکل بستن موهایش در شبکه‌های اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفت.

در این میان خبر کشته شدن حدیث نجفی هم در توییتر مطرح بود و تصاویری از او با مویی با رنگ روشن و اندامی باریک و نحیف دست به دست می‌شد.

دقیقا معلوم نیست اولین بار چه کسی گفت حدیث نجفی همان زنی است که موهایش را می‌بندد، اما قدیمی‌ترین مطلبی که ما پیدا کردیم توییت کاربری به نام شبنم مددزاده است که به نظر می‌رسد از اعضا یا هواداران سازمان مجاهدین خلق است.

مددزاده با انتشار ویدئو دختری که موهایش را می‌بندد در روز ۲۴ سپتامبر نوشت:

«این فیلم دختر شجاع مربوط به #حدیث_نجفی است قبل از شهادتش او آماده به میدان رفت و اما با تیر جانیان به شهادت رسید! یادش اما هر نفس با ماست...»

یک روز بعد، یعنی روز سوم مهر ماه نیز مسیح علینژاد، روزنامه‌نگار توییتی با همین مضمون به زبان انگلیسی منتشر کرد و از این‌همانی این دو نفر گفت.

بعد از اعلام این خبر توسط خانم علی‌نژاد بود که موضوع مورد توجه رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت.

حدود دو ساعت بعد فرزاد صیفی‌کاران، خبرنگار رادیو زمانه هم توییتی در تایید این خبر منتشر کرد. توییت آقای صیفی‌کاران بعد از روشن شدن ابعاد این ماجرا حذف شد.

این خبرنگار در گزارشی که روز ۴ مهر در رادیو زمانه منتشر شد، نوشت که این اطلاعاتی بود که خانواده و دوستان حدیث نجفی در اختیار او گذاشته بودند و به نظر می‌رسد که اعضای خانواده هم به دلیل شباهت این دو نفر دچار اشتباه شده بودند. توییت خانم مددزاده و خانم علی‌نژاد همچنان موجود است.

عاقبت، روز چهارم مهر ماه با انتشار خبری در بی‌بی‌سی فارسی مشخص شد، حدیث نجفی همان دختر مو بسته نیست.

کسی که بستن موی او به حرکتی سمبلیک بدل شده بود، در پیام خود به بی‌بی‌سی با تکرار ویدئوی اول اعلام کرد که حدیث نجفی نیست اما «برای حدیث‌ها و مهساها» می‌جنگد.

علاوه بر این ویدئو، نگاهی به تاریخ وقایع هم نشان می‌دهد که زن موبسته نمی‌توانسته حدیث باشد. خبر کشته شدن حدیث نجفی در شب ۳۰ شهریور منتشر شد و ویدئو دختر مو بسته بنابر خبر بی‌بی‌سی مربوط به روز اول مهرماه است و در این میان دو روز فاصله است، از این رو او نمی‌توانست حدیث نجفی باشد.

بعد از انتشار این ویدئو بود که با مشخص شدن هویت زن مو بسته و روشن شدن اینکه او حدیث نجفی نیست، برخی در اصل روایت کشته شدن حدیث تردید کردند و ​​روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی درصدد بررسی بقیه مستندات درباره کشته‌شدن حدیث نجفی برآمدند.

این تردید بعدا دستمایه انتشار گزارش‌هایی در رسانه‌های نزدیک به حاکمیت شد.

خانواده حدیث نجفی چه می‌گویند؟

انتشار ویدئوهایی از خانواده حدیث نجفی بر سر مزار او در حال عزاداری با پخش نوحه و در حالی که کسی به غیر از اعضای خانواده حضور ندارد، همچنین استوری‌هایی از سوی خواهران و برادر او که گاه حاوی اطلاعات اشتباه، یا به عبارت بهتر اطلاعاتی بود که خود آنان در مصاحبه‌های بعدی خود آن را تغییر دادند، موجب افزایش تردید‌ها نسبت به خبر کشتن حدیث نجفی شد.

شیرین نجفی، یکی از سه خواهر حدیث نجفی در گفت‌وگو با رادیو زمانه در توضیح اینکه چرا پیش از این گفته بودند که دختر مو بسته، حدیث است، توضیح داد که؛ ویدئو «دختری که موهایش را می‌بندد و به اعتراض می‌رود» توسط دوستان و آشنایان فرستاده شده بود و به دلیل شباهت بسیار زیاد دست‌ها، موها، لباس و حتی عینک فردی که در ویدئو بود، به خطا گمان بردند که او حدیث است.

او در یک استوری اینستاگرامی هم همین توضیح را تکرار کرد.

خانواده و نزدیکان نجفی در توضیح عدم حضور سایر افراد در مراسم خاکسپاری او به رادیو زمانه گفته‌اند نیروهای امنیتی از خانواده این جان‌باخته خواسته‌اند به هیچ عنوان نگویند که بر اثر تیراندازی کشته شده، بلکه باید اعلام کنند به مرگ طبیعی از دنیا رفته است:

«[پیکر] حدیث را تحویل ندادند تا تعهد گرفتند که موضوع رسانه‌ای نشود و بگویند به مرگ طبیعی بود. حتی سر خاک هم [نیروهای امنیتی] اجازه ندادند با صدای بلند داد بزنیم و گریه کنیم تا حداقل سبک شویم.»

از همان روزهای ابتدایی اعلام خبر مرگ حدیث دو عکس هم هر از گاهی در شبکه‌های اجتماعی پست و ادعا می شد که این عکس‌ها متعلق به حدیث نجفی است. عکس، دختر جوان خون آلودی را نشان می‌دهد که لب، گونه و بخش‌هایی از بدنش مورد اصابت گلوله قرار گرفته بود و اثر گلوله‌های احتمالا ساچمه‌ای در جای‌جای بدنش به چشم می‌خورد.

شیرین نجفی در گفت‌وگو با رادیو زمانه گفت که آن عکس‌ها متعلق به خواهرشان است اما آنها نتوانسته بودند از او عکس بگیرند و این اجازه به آنان داده نشد. به گفته شیرین نجفی این دو عکس را خانم مسیح علینژاد برای آنان فرستاده بود و نمی‌دانند چه کسی این عکس ها را گرفته. او تاکید داشت همه اعضای خانواده توانستند صورت حدیث را بعد از تحویل گرفتن از غسالخانه و تحت تدابیر امنیتی ببینند، با اینکه شسته شده بود اما جای گلوله‌ها (که با احتمال زیاد ساچمه‌ای بودند) هنوز روی صورت و بدنش مشخص بود.

از سوی دیگر گروهی هم اساسا بر وجود قبری به نام حدیث نجفی در بهشت سکینه کرج تردید وارد کردند. اکانتی که گفته می‌شود برادر حدیث نجفی است و در لیست فالورهای او هم دیده می‌شود در پاسخ این استوری را منتشر کرد:

به گفته خانواده حدیث او در روز جمعه یکم مهرماه در گورستان «بهشت سکینه» کرج، قطعه ۲۹ ردیف ۲۵ به خاک سپرده شد. ویدئوهای خاکسپاری هم این ادعا را تایید می‌کند.

در نهایت با بالا گرفتن تردیدها در مورد مرگ حدیث اعضای خانواده نجفی هم در صفحات شخصی خود در اینستاگرام و هم در گفت‌وگو با رادیو زمانه اقدام به ارائه مدارکی برای اثبات به قتل رسیدن حدیث کردند.

گواهی فوت و شناسنامه حدیث که مهر «فوت شد» بر آن درج شده بود از جمله این مدارک بود.

بر اساس گواهی فوت حدیث نجفی، این زن ۲۳ ساله بر اثر «اصابت گلوله» و «عملکرد وسایل جنگی در خارج از جنگ» کشته شده است و این در اداره ثبت احوال کرج به ثبت رسیده است.

روز گذشته (پنجم مهر) همچنین یک اکانت اینستاگرامی دیگر به نام جابر نجفی (پدر حدیث نجفی) ساخته شده. در این اکانت ویدئوهایی شامل همه مدارک فوت حدیث از جمله شناسنامه، اعلامیه ترحیم، گواهی فوت (با تاکید بر اینکه دو گلوله به او اصابت کرده و نه بیشتر)، برگه دادگستری، پزشکی قانونی، مدارک مربوط به بهشت سکینه و سنگ مزار او را منتشر شده است.

در روزهای گذشته خبر کشته شدن حدیث نجفی، از سوی برخی کاربران و همچنین برخی رسانه‌های داخلی و هواداران جمهوری اسلامی مورد تردید قرار گرفته است.

حدیث نجفی، زن ۲۲ ساله اهل مهرشهر کرج بود که بر اساس شواهد و قرائن، روز ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ در اعتراضات به کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، هدف گلوله ماموران انتظامی - امنیتی قرار گرفت و جان باخت.

خبر کشته شدن اولین بار اکانت توییتری مهدی حاجتی، فعال سیاسی همان روز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. روایت‌هایی که از محل و زمان وقوع حادثه کشته شدن او ارائه شده، با گزارش‌هایی که از ناآرامی‌های مهرشهر مخابره شده همخوانی دارد.

علاوه بر این خانواده حدیث در روزهای گذشته تصاویری از از جمله؛ شناسنامه (با مهر فوت)، اعلامیه ترحیم، گواهی فوت، برگه دادگستری، مدرک پزشکی قانونی، مدارک مربوط به بهشت سکینه و سنگ مزار او منتشر کرده‌اند که در تایید کشته شدن او بر اثر تیراندازی ماموران است.

به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل تردیدهایی که درباره ماجرای حدیث به وجود آمده، ویدئوی مشهوری است که سه روز بعد از حادثه به اسم او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.

این ویدئو که در کانون توجه عمومی قرار گرفت از پشت سر زنی که موهایش را می‌بندد و به اعتراضات می‌پیوندد.

تاریخ این ویدئو دو روز بعد از حادثه است، اما شایعه شد فیلم حدیث نجفی را پیش از کشته شدن به تصویر کشیده است.

مطمئن نیستیم این شایعه اولین بار کجا و توسط چه کسانی مطرح شده، اما قدیمی‌ترین چیزی که ما پیدا کردیم توییت کاربری به نام شبنم مددزاده است که به نظر می‌رسد از اعضا یا هواداران سازمان مجاهدین خلق است.

این شایعه بعد از انتشار توسط خبرنگاران سرشناس از جمله مسیح علی‌نژاد، در کانون توجه کاربران در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. حتی خانواده حدیث نجفی هم آن را تایید کردند، اما به فاصله دو روز بعد از طرح این شایعه ی‌بی‌سی فارسی ویدئوی دیگری منتشر کرد که نشان می‌داد زن مو بسته حدیث نجفی نیست.

بعد از مشخص شدن ماجرا خانواده حدیث طی مصاحبه هایی با رادیو زمانه و همچنین در اکانت اینستاگرام خود تاکید کردند که به دلیل شباهت زن مو بسته به حدیث دچار اشتباه شدند.

انتشار ویدئوهایی از پخش نوحه سر مزار حدیث و انتشار برخی مطالب از سوی خانواده حدیث باعث افزایش تردید‌ها، درباره اصل خبر کشتن حدیث شد.

تحقیقات فکت‌نامه، بعد از بازخوانی آنچه تاکنون در این باره منتشر شده نشان می‌دهد، اگرچه ویدئوی وایرال شده متعلق به حدیث نجفی نیست، اما اصل ماجرا -یعنی کشته شدن او به دست نیروهای امنیتی- به نظر درست می‌رسد و دلیل یا سندی در رد آن ارائه نشده است.