استفاده نیروهای امنیتی از آمبولانس برای سرکوب معترضان به کشته شدن مهسا امینی

در بحبوحه اعتراضات شهریور ۱۴۰۱، در اعتراض به جان باختن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، انتشار ویدیویی از آتش گرفتن یک دستگاه آمبولانس جنجال‌های فراوانی برانگیخت.

معترضانی که آمبولانس را به آتش کشیدند و مدافعان این کار می‌گویند که حاکمیت از آمبولانس به عنوان پوشش حمل‌ونقل نیروهای ویژه مسلح برای سرکوب اعتراض‌های مردمی استفاده می‌کند. سایت‌ها و خبرگزاری‌های نزدیک به حاکمیت و حتی مقام‌های وزارت بهداشت اما می‌گویند که این درست نیست و این کار «تخریب اموال عمومی توسط آشوبگران» است.

پدرام پاک آیین، سخنگوی وزارت بهداشت روز پنج‌شنبه ۳۱ شهریور در این باره گفته:

«۶۱ آمبولانس سازمان اورژانس کشور در جریان تجمعات اخیر تخریب شد. حمله به آمبولانس از نظر انسانی محکوم است و از کسی جز افراد اغتشاشگر متصور نیست.»

سندی درباره درستی ادعای سخنگوی وزارت بهداشت در دست نیست. اما تصاویری وجود دارد نشان می‌دهد در جریان اعتراض‌ها تعداد نامشخصی آمبولانس‌ یا آن طور که در شبکه‌های اجتماعی گفته می‌شود وسیله نقلیه‌ای که با ظاهر آمبولانس ماموریت‌های دیگری انجام می‌دهند، در آتش سوخته‌ است.

آیا آمبولانس‌ها پوشش نیروهای امنیتی هستند؟

اولین بار نیست که جمهوری اسلامی به استفاده‌های غیر از امداد پزشکی از آمبولانس، متهم می‌شود. پیش از این هم در آبان سال ۱۳۹۸ و در پی اعتراض‌های گسترده و سرکوب شدید بر سر افزایش قیمت بنزین، شاهدان از مشاهدات خود درباره انتقال مجروحان درون آمبولانس به کلانتری‌ها به جای بیمارستان خبر داده بودند. این بار اما شواهد، قرائنی و تصاویری منتشر شده که احتمال استفاده پوششی نیروهای امنیتی از آمبولانس برای سرکوب معترضان را تقویت می‌کند.

تصاویر و ویدیوهایی که طی روزهای اخیر در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های منتقد جمهوری اسلامی منتشر شده، نشان از این دارند که دست کم در مواردی که به تصویر کشیده شده، آمبولانس در خدمت نیروهای امنیتی و انتظامی قرار داشته‌اند.

نمونه اول، بیرون کشیدن مامور انتظامی از آمبولانس

تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی ویدیویی منتشر کرده و منبع آن را دو اکانت؛ ۱۵۰۰ تصویر و وحید آنلاین، معرفی کرده است. در این ویدئو، شاهدی بر این مدعا می‌بینیم.

بخش اول ویدیو مربوط به روز ۲۹ شهریور در رشت است. با توجه به تصویر و صداهای افراد حاضر در محیط به نظر می رسد معترضان در حال آزاد کردن بازداشتی‌هایی هستند که در یک آمبولانس نگه داشته شده بودند و در پایان یکی از ماموران نیروی انتظامی از آمبولانس خارج شده و در میان هیاهوی معترضان پا به فرار می‌گذارد. لباس فرم سبز کم‌رنگ نیروی انتظامی و بی‌سیم مامور در فیلم قابل دیدن است.

ایرنا، خبرگزاری دولتی ایران ویدیو تخلیه و به آتش کشیدن همین آمبولانس را از زاویه دیگر و بدون نشان دادن جزییات منتشر کرده است.

نمونه دوم، قطار آمبولانس‌ها

در ادامه‌ ویدیویی دیگر از همان شب ۲۹ شهریور و این بار در قم نشان داده می‌شود که صفی طویل از آمبولانس‌ها و اتوبوس‌ آمبولانس‌ها در آن دیده می‌شوند. با وجود فضای آرام و سوت و کور آن اطراف وجود این تعداد زیاد آمبولانس منطقی به نظر نمی‌رسد. چرا که بعید به نظر می‌رسد این تعداد آمبولانس‌ به طور همزمان برای یک وضعیت اورژانسی پزشکی فراخوانده شده باشند و با این آرامش (بدون آژیر) در حال حرکت به سوی مقصد باشند. از این رو این ظن را تقویت می‌شود که ماموریتی غیر از ارائه خدمات پزشکی در پیش داشته باشند.

تاکنون توضیح قانع‌کننده‌ای برای راه‌اندازی کاروان‌ آمبولانس در مناطق مختلف کشور در شرایط ملتهب فعلی ارائه نشده است.

توییتر تلویزیون من و تو نیز ویديوی مشابهی از قطار آمبولانس‌ها و این بار در کرج در روز اول مهرماه منتشر کرد.

نمونه سوم، رفت‌وآمد آمبولانس‌ها به کلانتری

در یک مورد دیگر کانال تلگرامی وحید آنلاین، فعال رسانه‌ای مستقل، در روز ۳۱ شهریور ویدئویی را منتشر کرد که ورود آمبولانسی را به یک کلانتری نشان می‌دهد.

تحقیقات ما نشان می‌دهد با توجه به مشخصه‌های تصویر، مکان این فیلم، کلانتری ۱۲ طالقانی در شهر گنبد کاووس است. این کلانتری در خیابان طالقانی شرقی واقع شده؛ جایی که در روزهای گذشته صحنه اعتراض‌های عمومی بوده است.

نمونه چهارم، پلاک نظامی آمبولانس‌ها

از سوی دیگر در شبکه‌های اجتماعی عکسی منتشر شده که در آن یک ماشین آمبولانس با پلاک نظامی به چشم می‌خورد.

پیش از این در سال ۱۳۹۶ رئیس پلیس راهور نیروی انتظامی از اختصاص پلاک‌های ملی به اتومبیل‌های نظامی خبر داده بود. بر این اساس پلاک‌های ملی با نشانه‌های «ث»، «ز»، «پ»، «ف» و «ش» به خودروهای سازمانی نیروهای مسلح اختصاص دارد. آمبولانسی که عکس آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده پلاک ۲۲-۶۲۹ث۱۵ دارد که متعلق به نیروهای مسلح و مشخصا سپاه است.

معمولا آمبولانس‌های اورژانس با پلاک قرمز در شهر تردد می‌کنند، به هر حال این احتمال وجود دارد که این آمبولانس، آمبولانس اختصاصی بخش بهداشت و درمانی سپاه باشد. ما تا آنجایی که گشتیم گزارش یا سندی درباره دستورالعمل شماره‌گذاری وسایل نقلیه امدادی پیدا نکردیم و نمی‌دانیم نحوه شماره‌گذاری خودروهای امدادی تحت اختیار نیروهای مسلح چگونه است.

نمونه پنجم، حرکت آمبولانس‌های بدون پلاک در شهر

علاوه بر این افراد زیادی از مشاهدات خود مبنی بر تردد آمبولانس‌های بدون پلاک خبر داده‌ند.

در ماده دو آئین‌نامه راهنمایی و رانندگی به صراحت گفته شده:

«رانندگی با وسایل نقلیه‌ای که شماره یا پلاک نداشته یا دارای شماره و یا پلاک غیرمجاز باشند، ممنوع‌است‌، مگر این که پیشتر مجوز حرکت از راهنمایی و رانندگی دریافت کرده و همراه داشته باشند.»

حتی اگر بپذیریم پلیس راهنمایی و رانندگی برای همه آمبولانس‌های بدون پلاک، مجوز صادر کرده باشد، باز هم این سوال مطرح است، دلیل صدور مجوز تردد بدون پلاک برای آمبولانس‌های بدون پلاک، در این دوره زمانی خاص چیست؟ آمبولانس‌های با آژیر و چراغ روشن در شهر حرکت می‌کنند، چیست؟

برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی می‌گویند، نیروهای انتظامی و امنیتی ایران از آمبولانس برای سرکوب معترضان استفاده پوشش می‌کنند و نیروهای خود را با آمبولانس جابجا می‌کنند.

اولین بار نیست که چنین ادعایی مطرح می‌شود. پیش‌تر هم گزارش‌هایی درباره استفاده پوششی نیروهای امنیتی از آمبولانس برای سرکوب اعتراض‌های آبان ۹۸ منتشر شده است، اما این بار در شبکه‌های اجتماعی شواهد، قرائن و تصاویری در اثبات این ادعا مطرح شده است.

ما این شواهد و قرائن را پنج دسته تقسیم‌بندی کردیم:

۱- تصاویری از پیاده شدن نیروهای انتظامی از پشت آمبولانس؛ توضیح قانع‌کننده‌ای برای استقرار نیروهای امنیتی و انتظامی پشت آمبولانس متصور نیست.

۲- تصاویر راه افتادن قطار آمبولانس‌ها در مناطق مختلف کشور؛ تاکنون هیچ توضیحی درباره دلایل راه افتادن کاروان آمبولانس در مناطق مختلف کشور ارائه نشده است.

۳- تصاویر از رفت‌وآمد آمبولانس‌ها به کلانتری؛ در شرایط عادی ممکن است آمبولانس برای ارائه خدمات امدادی به کلانتری رفت و آمد کند، اما تاکنون توضیحی برای رفت‌وآمد آمبولانس به داخل کلانتری در شرایط ملتهب کنونی ارائه نشده است.

۴- تصاویر حرکت آمبولانس‌ها با پلاک سپاه در سطح شهر؛ آمبولانس‌های اورژانس اغلب پلاک قرمز دارند. ممکن است رویه شماره‌گذاری پلاک‌ها برای وسایل نقلیه امدادی نیروهای مسلح متفاوت باشد.

۵- تصاویر حرکت آمبولانس‌های بدون پلاک، طبق قانون حرکت هرگونه خودرو بدون پلاک ممنوع است، مگر آنکه از راهنمایی و رانندگی مجوز داشته باشد. تاکنون توضیحی از سوی پلیس راهنمایی و رانندگی درباره صدور مجوز حرکت آمبولانس‌های بدون پلاک در روزهای اخیر که تاکنون چند تصویر از آنها منتشر شده، ارائه نشده است.

با این اوصاف و به اعتبار شواهد و قرائن فکت‌نامه با اطمینان نسبی ادعای استفاده از آمبولانس، برای جابجایی نیروهای امنیتی و سرکوب معترضان به کشته شدن مهسا امینی را، تایید می‌کند و به آن نشان «درست» می‌دهد.