ادعای نادرست دبیرکل ستاد مواد مخدر درباره میانگین سن اعتیاد در ایران و جهان

اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر روز ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ در نشستی با عنوان «پیشگیری از اعتیاد، مشارکت‌های مردمی و اشتغال بهبود یافتگان» مدعی شد:

«میانگین سن اعتیاد در ایران ۲۴ سال و ۵ سال بالاتر از میانگین جهانی است». او در این نشست اظهار داشت: «سن اعتیاد به میانگین و معدل مجموعه مصرف کنندگان اطلاق می‌شود که بر اساس آخرین پیمایش علمی، سن اعتیاد در کشور ۲۴ سال و چند ماه است. ممکن است بعضا مشاهده شود افراد با سنین کمتر نیز مصرف مواد داشته باشند، اما معدل سن اعتیاد در کشور ۲۴ سال است».

او اضافه کرد:

«این معدل سن اعتیاد در کشور از نرخ جهانی بالاتر است، چرا‌که میانگین سن اعتیاد در دنیا ۱۹ سال است و امیدواریم این معدل سن اعتیاد در کشور افزایش پیدا کند».

اما معدل سن اعتیاد در ایران و جهان چند سال است؟ «فکت‌نامه» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.

معدل سن اعتیاد در دنیا

دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد در گزارشی مربوط به سال ۲۰۱۸ به بررسی استعمال مواد مخدر و سن استعمال پرداخته و میانگین سن اعتیاد در دنیا را گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال عنوان کرده است. در این گزارش علاوه بر تفکیک سنی همه افراد مصرف کننده مواد مخدر، گروه ۱۸ تا ۲۵ ساله‌ها به عنوان میانگین گروه سنی اعتیاد به مواد مخدر در دنیا معرفی شدند.

گزارش سازمان ملل تاکید کرده که سن اعتیاد در کشورهای مختلف جهان و سن اعتیاد به انواع مواد مخدر متفاوت است ولی به طور کلی می‌توان گفت در همه انواع مواد مخدر و در همه جای دنیا، به طور میانگین گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال مصرف کننده عمده مواد مخدر هستند.

برای نمونه گرایش به مواد مخدر در گروه‌های سنی مختلف در کشورهای اروپایی، ترکیه و نروژ در نمودار زیر مشخص شده که نشان می‌دهد گرایش به مواد مخدر در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال بالاترین است:

نمودار زیر نیز گرایش به مواد مخدر در کنیا را نشان می‌دهد که گروه ۲۵ تا ۳۵ سال بالاترین گرایش را به مواد مخدر داشته‌اند:

موسسه آماری our world in data نیز با استناد به گزارش‌های Global Burden of Disease Collaborative Network, GBD 2019 و موسسه آمریکایی Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2021 تغییرات میزان اعتیاد به مواد مخدر در گروه‌های سنی مختلف، در دنیا بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۹ را بررسی کرده است. گزارش این موسسه نشان می‌دهد که بیشترین تغییر در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال اتفاق افتاده که آمار افراد معتاد به مواد مخدر در این گروه سنی ۲ درصد افزایش داشته است.

نمودار زیر تغییرات میزان گرایش گروه‌های سنی به مواد مخدر در دنیا بر اساس آمار همین موسسه را نشان می‌دهد:

میانگین سن مرگ و میر بر اثر اعتیاد

گزارش سال ۲۰۱۸ دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد همچنین نشان می‌دهد که با وجود افزایش گرایش به مواد مخدر در گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال، بالاترین میزان نرخ مرگ و میر ناشی از سوء مصرف مواد مخدر به گروه سنی ۳۰ تا ۴۹ سال با ۳۸ درصد اختصاص دارد و پس از آن گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال با ۲۳ درصد بیشترین مرگ ناشی از سوء مصرف مواد مخدر را به خود اختصاص داده‌اند:

آیا میانگین سن اعتیاد به مواد مخدر در ایران بالاتر از معدل جهانی است؟

درباره میانگین سن اعتیاد به مواد مخدر اطلاعات قابل استناد، دقیق و روشنی در ایران در دسترس نیست که بتوان ادعای اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر مبنی بر اینکه میانگین سن اعتیاد در ایران بالاتر از دنیاست را درستی‌سنجی کرد، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که این ادعا با واقعیت تطابق ندارد. چرا‌که:

۱- براساس گزارش سازمان ملل متحد میانگین سن اعتیاد به مواد مخدر در دنیا ۱۸ تا ۲۵ سال است. یعنی ما می‌دانیم که گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال گروه میانی معتادان به مواد مخدر را تشکیل می‌دهند ولی دقیق نمی‌دانیم چه سنی، سن میانگین اعتیاد به مواد مخدر در دنیاست.

۲- طبق ادعای دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر میانگین سن اعتیاد در ایران ۲۴ سال است، یعنی ایران نیز در همین گروه ۱۸ تا ۲۵ سال قرار دارد نه بالاتر از میانگین جهانی.

۳- گزارش موسسه آماری our world in data مستند به گزارش‌های Global Burden of Disease Collaborative Network, GBD 2019 و موسسه آمریکایی Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2021 نشان می‌دهد که میزان گرایش به مواد مخدر در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹، ۲۰ تا ۲۴ و ۲۴ تا ۲۹ سال در ایران از میانگین جهانی در طول ۲۰ سال گذشته، بیشتر بوده است، بنابراین میانگین سنی اعتیاد به مواد مخدر در ایران می‌تواند از میانگین جهانی پایین‌تر باشد نه بالاتر:

مقایسه تغییرات سن اعتیاد در ایران و جهان می‌تواند تصویر روشن‌تری ارائه کند؛ در حالی که میانگین جهانی سن اعتیاد تغییر زیادی نداشته، بر اساس گزارش‌های بین‌المللی در ایران مصرف مواد مخدر در سال‌های اخیر در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ و ۱۹ تا ۲۴ سال افزایش قابل توجهی داشته است:

۴- ادعای دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با اظهارات سایر مقام‌های مسئول تطابق ندارد. روزبه کردونی، مدیرکل وقت دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سال ۱۳۹۳ میانگین سن معتادان را حدود ۲۰سال اعلام کرده و گفته بود: «درحال‌حاضر، میانگین سن معتادان به حدود ۲۰سال رسیده، یعنی از حدود ۲۳.۵ در سال‌های گذشته به ۲۰سال کاهش یافته است». اظهاراتی که با گزارش‌های بین‌المللی فوق الذکر مبنی بر افزایش اعتیاد در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال و ۲۰ تا ۲۴ سال در ایران در سال‌های اخیر تطابق دارد. به عبارتی آمارها نشان از کاهش سن اعتیاد در ایران حکایت دارد، آمارهای جهانی نیز میانگین سن اعتیاد در دنیا را نرخی پایین‌تر از ایران و حدود ۱۹ سال نشان نمی‌دهد.

اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر روز ۱۵ شهریور ۱۴۰۱ در نشستی با عنوان «پیشگیری از اعتیاد، مشارکت‌های مردمی و اشتغال بهبود یافتگان» مدعی شد: «میانگین سن اعتیاد در ایران ۲۴ سال و ۵ سال بالاتر از میانگین جهانی است». بررسی‌های فکت نامه نشان می‌دهد:

۱- سازمان ملل میانگین سنی اعتیاد در دنیا را گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال می‌داند. سندی پیدا نشد که میانگین سنی دنیا را ۱۹ سال نشان دهد.

۲- گزارش‌های بین‌المللی و اظهارات سایر مقام‌های ایرانی نشان می‌دهد که سن اعتیاد در ایران کاهشی است و بیشترین تغییرات در میزان مصرف مواد مخدر در ایران به گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال تعلق دارد که ۲ درصد افزایش یافته، ضمن اینکه افزایش مصرف مواد مخدر در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال نیز در سال‌های اخیر افزایش داشته است.

بنابراین به نظر می‌رسد میانگین سن اعتیاد در ایران نیز همانند وضعیت سایر کشورها در گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال است. از این رو «فکت نامه» به ادعای اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر مبنی بر اینکه «میانگین سن اعتیاد در ایران ۲۴ سال و ۵ سال بالاتر از میانگین جهانی است» نشان «نادرست» می‌دهد.