آمارهای گمراه‌کننده رئیسی درباره کاهش ۲۰ درصدی نرخ تورم در سال اول دولت سیزدهم

ابراهیم رئیسی، روز دوشنبه هفتم شهریور ماه ۱۴۰۱ به مناسبت اولین سالروز آغاز فعالیت دولت سیزدهم در نشست خبری با خبرنگاران گفت: «تورم حال حاضر ۴۰/۵ درصد است اما در شهریور سال گذشته قریب ۶۰ درصد تورم در کشور وجود داشت.»

رئیسی در این نشست خبری کاهش نرخ تورم در مقطع یکسال نخست دولت سیزدهم را «قریب به ۲۰ درصد» اعلام کرد.

پیش از بررسی اعداد و ارقام مربوط به تغییرات نرخ تورم، توضیح این نکته ضروری است که بنا بر ماده ۵۴ قانون برنامه پنجم توسعه و مصوبه شورای عالی آمار، مرکز آمار ایران مرجع اعلام آمارهای اقتصادی اعلام شده است، ابراهیم رئیسی در ۵ مردادماه ۱۴۰۱ با تاکید بر اینکه «مرکز آمار ایران مسوول ارائه آمارهای متقن در کشور است»، گفته بود: «فقط این آمار باید مبنای سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها در کشور قرار گیرد.»

البته ابراهیم رئیسی اشاره نکرده که منظور او از نرخ تورم، نرخ تورم نقطه به نقطه است یا تحولات نرخ تورم متوسط مدنظر او بوده است، به همین دلیل در ادامه هر دو نرخ تورم را در مقاطع مزبور بررسی خواهیم کرد.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در شهریور ماه ۱۴۰۰ نرخ تورم نقطه به نقطه ۴۳/۷ درصد و نرخ تورم سالانه ۴۵/۸ درصد بود.

آخرین گزارش مرکز آمار ایران از شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی نیز مربوط به مردادماه ۱۴۰۱ است که در آن گزارش نرخ تورم نقطه به نقطه ۵۲/۲ درصد و نرخ تورم دوازده ماه منتهی به مرداد امسال (تورم متوسط) ۴۱/۵ درصد اعلام شد، ملاحظه می‌شود که هیچ کدام از اعداد و ارقام مربوط به تورم نقطه به نقطه و تورم سالانه در شهریور ماه پارسال و مرداد‌ماه امسال با آنچه ابراهیم رئیسی اعلام کرد، مطابقت و همخوانی ندارد.

اما ساعاتی پس از انتشار سخنان ابراهیم رئیسی، خبرگزاری فارس در گفت‌وگویی با پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی ایران روایتی متفاوت از اعداد و ارقام تحولات شاخص تورم در یک سال اخیر منتشر کرد.

بانک مرکزی از آبان ماه سال ۱۳۹۷ و در پی کشمکش با مرکز آمار ایران بر سر تعیین مرجع قانونی اعلام آمار و داده‌های اقتصادی، انتشار دوره‌ای و رسمی گزارش‌های تورم را متوقف کرد، با این حال در این گفت‌وگو معاون بانک مرکزی ایران به نقل از آمارهای بانک مرکزی اعلام کرد: «نرخ تورم در شهریور ماه ۱۴۰۰ به رقم ۵۹/۳ درصد رسیده بود اما در یک سال اخیر روند نزولی داشته به طوری که نرخ تورم در پایان مرداد ماه امسال به ۴۰/۱ درصد کاهش یافته است.»

این گفت‌وگو عینا در خبرگزاری رسمی دولت، ایرنا نیز بازنشر شد و پیمان قربانی در گفت‌وگو با بخش خبری ساعت ۲۱ تلویزیون ایران سخنان خود در تایید آمار و ارقام رئیس دولت سیزدهم را تکرار کرد که در وب‌سایت بانک مرکزی ایران نیز بازتاب داشت.

پس از معاون اقتصادی بانک مرکزی نوبت به احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی رسید که در توییتی با انتشار دو تصویر از روند تغییرات تورم مصرف‌کننده و تولید‌کننده به نقل از بانک مرکزی، نشان دهد که از شهریور ماه ۱۴۰۰ تا مرداد ماه ۱۴۰۱ تورم متوسط (۱۲ ماهه) با کاهش۱۹/۲ واحد/ درصدی از ۵۹/۳ درصد به ۴۰/۱ درصد رسیده است.

اما مقایسه آمار و ارقام بانک مرکزی از نرخ تورم در شهریور ماه پارسال و مردادماه امسال با اعداد اعلام شده مرکز آمار ایران از این شاخص در همین مقاطع زمانی جالب توجه است.

بانک مرکزی تا پیش از توقف انتشار رسمی گزارش‌های مربوط به تحولات شاخص تورم، تورم در مناطق شهری را اعلام می‌کرد و حتی گزارش‌های تورم بانک مرکزی تحت عنوان «شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی در مناطق شهری» منتشر می‌شد، به همین دلیل نرخ تورم در مناطق شهری را در گزارش‌های مرکز آمار ایران با اعداد و ارقام اعلامی از سوی معاون اقتصادی بانک مرکزی و توییت وزیر اقتصاد مقایسه می‌کنیم.

در گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم سالانه (۱۲ ماهه منتهی به شهریور ۱۴۰۰) در مناطق شهری در شهریور ۱۴۰۰، رقم ۴۵/۱ درصد ثبت شده که این عدد با ۵۹/۳ درصد اعلام شده از سوی ابراهیم رئیسی، مقام بانک مرکزی و تصویر منتشر شده وزیر اقتصاد اختلافی ۱۴/۲ واحد درصدی داشته و به شکل معناداری از آن کمتر است.

مرکز آمار ایران در آخرین گزارش خود از تغییرات شاخص تورم، نرخ تورم دوازده ماهه در مناطق شهری در مردادماه ۱۴۰۱ را ۴۰/۹ درصد اعلام کرده است. این نرخ تورم گزارش شده با عدد اعلام شده برای تورم متوسط در گزارش بانک مرکزی (۴۰/۱ درصد) اختلافی ۰/۸ واحد/درصدی و از آن اندکی بیشتر است.

اگرچه اختلافات آماری بانک مرکزی و مرکز آمار پدیده جدیدی نیست اما اینکه برآورد دو مرکز از یک شاخص واحد در یک مقطع زمانی اختلافی شدید داشته و در مقطعی دیگر ارزیابی آنها از همان شاخص تقریبا یکسان باشد، غیر قابل توضیح است.

ابراهیم رئیسی، در نشست خبری یک سالگی دولت سیزدهم، گفته است: نرخ تورم از شهریور پارسال تا الان نزدیک ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

این گفته با گزارش‌های رسمی مرکز آمار همخوانی ندارد. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه به نقطه در فاصله شهریور ۱۴۰۰ تا مرداد ۱۴۰۱ بیش از ۱۰ واحد درصد افزایش پیدا کرده و نرخ تورم ۱۲ ماهه حدود ۴ واحد درصد کمتر شده است.

برخی مقام‌های دولتی می‌گویند منبع گفته رئیسی گزارش‌های بانک مرکزی است. قاعدتا تا زمانی که گزارش‌های بانک مرکزی به طور عمومی منتشر نشوند، نمی‌توان درباره صحت و اعتبار آن اظهار نظر کرد.

حتی به فرض صحت این آمار، برخی ابهام‌ها، استناد رئیسی به داده‌های بانک مرکزی را زیر سوال می‌برد.

به طور مشخص همه اعداد و ارقام تورمی که او در سخنرانی به آنها اشاره کرده، برگرفته از داده‌های مرکز آمار است.

یکی دیگر از ابهامات دامنه اختلاف آمارهای مرکز آمار با آن چیزی است که گفته شده آمار بانک مرکزی است. چنانکه اختلاف آماری ۱۴ واحد درصدی این دو نهاد در یک بازه زمانی به کمتر از یک واحد درصد می‌رسد.

در حال حاضر تنها مرجع رسمی انتشار آمار تورم مرکز آمار ایران است. خود ابراهیم رئیسی هم به تازگی همه دستگاه‌های دولتی را موظف به «هماهنگی آماری» با مرکز آمار ایران کرده است.

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعای رئیس‌جمهوری ایران را که «نرخ تورم از شهریور پارسال تا الان نزدیک ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده» در بهترین حالت «گمراه‌کننده» می‌داند.