آیا ون‌های آشکارساز تلویزیون BBC واقعیت دارد؟

در توییتر پستی منتشر شده که مدعیست:

خودروهای آشکارساز استفاده از تلویزیون در انگلیس برای شناسایی افرادی که هزینه مجوز تماشای تلویزیون (مخصوصا BBC) رو پرداخت نمی‌کنن.
هزینه مجوز حدود ۱۵۹ پونده و طبق قانون بازرسان مربوطه میتونن طبق حکم قاضی، خونه‌ها را بازرسی کنن.
بی‌بی‌سی سالهاست رایگان برای ایرانیا برنامه پخش می‌کنه.

در این گزارش، ادعای ون‌های آشکارساز تلویزیون (TV detector van) را راستی آزمایی می‌کنیم و این ادعا را بررسی می کنیم که آیا بی‌بی‌سی که برای مشترکان بریتانیایی پولی است، برای ایرانیان رایگان است؟

آیا ون‌های آشکارساز تلویزیون در خیابان‌های بریتانیا بودند؟ 

بله این ون‌ها در بریتانیا (و کشورهای کوچک جزیره‌ای در کانال مانش و جزیره من) تا همین ۱۰ سال پیش هم حضور داشتند و در خیابان‌ها چرخ می‌زدند.

در حقیقت هنگامی که پخش تلویزیونی در بریتانیا پس از جنگ جهانی دوم از سر گرفته‌شد، برای تامین مالی این سرویس، هزینه مجوز تلویزیونی درنظر گرفته‌شد. اداره پست عمومی بریتانیا (GPO) که آن زمان نهاد تنظیم مقررات (رگولاتوری) این کشور بود، هزینه ۲ پوند (معادل ۸۸/۲۶ پوند سال ۲۰۲۱) را برای این سرویس تعیین کرد.

پخش تلویزیونی در بریتانیا کابلی نبوده و روی آنتن هوایی بود. چون جریان اطلاعات از سوی آنتن به سمت تلویزیون یک‌سویه است، نمی‌توان مصرف‌کننده بدون مجوز را از دریافت سیگنال محروم کرد. بنابراین، تجهیزاتی به منظور تشخیص وجود تلویزیون روشن در منازل، روی این ون‌ها نصب شد. اولین ون آشکارساز تلویزیون سال ۱۹۵۲ رونمایی شد.

نحوه کارکرد این ون‌ها این طور بود که آنتن‌های روی ون، فرکانس تشعشعات لامپ تصویر تلویزیون‌های قدیمی را از فاصله نزدیک، دریافت می‌کردند که مشخص می‌کرد آیا تلویزیون در آن مکان روشن است یا نه. با مطابقت آدرس با آدرس‌های مشترکان، معلوم می‌شد که آیا مصرف‌کننده، اشتراک تلویزیون را پرداخت کرده یا نه.

در دهه‌های بعد این فعالیت ادامه داشت و چندین نسل از این ون‌ها رونمایی شد.

در سال ۲۰۰۳ که هزینه اشتراک به ۱۱۶ پوند رسیده‌بود، نسل دهم این خودروها هم معرفی شدند. بی‌بی‌سی در این لینک ضمن معرفی این خودروها، نحوه پرداخت هزینه اشتراک را هم اعلام کرده‌است. 

آیا ون‌های آشکارساز تلویزیون در بریتانیا واقعا کار می‌کنند؟ 

بی‌بی‌سی و اداره پست عمومی بریتانیا، هیچگاه جزییات فنی کشف مصرف‌کننده متقلب را فاش نکردند تا امکان تقلب از سایرین هم گرفته‌شود. اما این موضوع باعث شد که بسیاری این گمانه را مطرح کنند که این روش تنها یک فریب است و این ون‌ها واقعا کار نمی‌کند و تنها برای تشویق مصرف‌کنندگان به پرداخت هزینه اشتراک است. اما این‌کار از نظر فنی امکان‌پذیر است.

سال ۲۰۱۳، رادیو تایمز یک سند داخلی از بی‌بی‌سی به‌دست آورد که شرحی از پیگرد قانونی مصرف‌کنندگان بدون مجوز تلویزیون را ارائه داده‌بود و در این سند ۱۸ صفحه‌ای به تفکیک تعداد افرادی که از اتهام فرار کردند و همچنین تعداد افرادی که برای شناسایی افرادی فاقد اشتراک به کار می‌رفتند، اشاره شده‌بود. اما هیچ اشاره‌ای به ون‌های ردیاب تلویزیونی نشده‌بود که باعث گمانه‌زنی رسانه‌ها در مورد حقیقت وجود آنها شد. در پاسخ، سخنگوی بی‌بی‌سی ادعای دروغ بودن وانت‌ها را رد کرد:

ون‌های آشکارساز بخش مهمی از اجرای هزینه مجوز ما هستند. ما به جزئیات در مورد تعداد و نحوه کار آنها نمی‌پردازیم زیرا ممکن است حاوی اطلاعاتی باشد که برای افرادی که سعی در فرار از پرداخت هزینه دارند، مفید است.

با رواج تلویزیون‌های LCD، این گمانه به‌وجود آمد که چون دیگر فناوری لامپ تصویر در آنها استفاده نمی‌شود، پس این روش دیگر کارایی ندارد. اما مطالعات پژوهشگران که در یکی از ژورنال‌های موسسه IEEE منتشر شد، نشان داد که هر چند امواج تلویزیون LCD شدت کمی دارند، اما باز هم توسط خودروهای ون سیار قابل ردیابی هستند.

آیا تجسس درباره سیگنال‌های خارج‌شده از تلویزیون مردم، در بریتانیا قانونی است؟

شناسایی تلویزیون نوعی نظارت مخفیانه است. اما قانون اختیارات تحقیقی (RIPA) به طور خاص به بی‌بی‌سی اجازه این نظارت مخفیانه را داده‌است. مانند سایر نهادهای عمومی که نظارت مخفیانه انجام می‌دهند، بی‌بی‌سی نیز تحت نظارت دفتر کمیسری نظارت است که هر سال این نوع فعالیت‌های این بنگاه خبری را بازرسی می‌کند.

به دنبال درخواست‌های شهروندان در زمینه آزادی اطلاعات، تعدادی از این گزارش‌ها منتشر شده که روند مجوز استفاده از تجهیزات تشخیص استفاده بدون مجوز از تلویزیون را مشخص کرده‌است. بنابراین ادعای این توییت در عبارت «طبق حکم قاضی» هرچند دقیق نیست اما تقریبا درست است.

آیا بی‌بی‌سی فقط برای کاربران ایرانی رایگان است؟

خیر، این ادعا نادرست است. تمام آنچه در بالا گفته‌ شد، درباره تلویزیون بی‌بی‌سی در داخل بریتانیا است. آنچه برای کاربران ایرانی یا سایر زبان‌های دنیا روی ماهواره، یوتیوب و وب‌سایت بی‌بی‌سی پخش می‌شود، «تلویزیون بی‌بی‌سی» نیست بلکه تلویزیون «سرویس جهانی بی‌بی‌سی» (BBC World Service) است.

بی‌بی‌سی فارسی هم مانند سایر بخش‌های سرویس جهانی بی‌بی‌سی مثل ترکی، عربی، اسپانیایی و … رایگان روی ماهواره پخش می‌شود.

اتفاقا زمانی که تلویزیون «سرویس جهانی بی‌بی‌سی» برنامه‌های دارای کپی‌رایت از رسانه‌های دیگر مانند شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی (که رایگان نیست) را پخش می‌کند، پخش زنده این کانال روی یوتیوب و وب‌سایت متوقف شده و فقط یک تصویر ثابت با آهنگ آنونس این شبکه پخش می‌شود.

برای مثال می‌توانید در اکثر روزها بین ساعت ۹ تا ۱۰ شب به وقت تهران به پخش زنده بی‌بی‌سی در یوتیوب یا وب‌سایت مراجعه کنید تا این موضوع را به عینه تحقیق کنید.

در توییتر پستی منتشر شده که مدعیست: «خودروهای آشکارساز استفاده از تلویزیون در انگلیس برای شناسایی افرادی که هزینه مجوز تماشای تلویزیون (مخصوصا BBC) رو پرداخت نمی‌کنن. هزینه مجوز حدود ۱۵۹ پونده و طبق قانون بازرسان مربوطه میتونن طبق حکم قاضی، خونه‌ها را بازرسی کنن. بی‌بی‌سی سالهاست رایگان برای ایرانیا برنامه پخش می‌کنه.»

بخش اول این ادعا درست است و از اوایل دهه ۱۹۵۰ که پخش تلویزیون بی‌بی‌سی در بریتانیا شروع شد این ون‌ها که مجهز به آنتن‌هایی برای ردیابی لامپ تصویر تلویزیون‌های روشن در منازل بوده و با تطبیق آدرس‌ها با آدرس مشترکان، کسانی را که بدون پرداخت مجوز، از سیگنال‌های تلویزیونی استفاده می‌کردند را جریمه می‌کرده‌است.

این فعالیت تا سال‌های اخیر هم ادامه داشته و حتی برای تلویزیون‌های LCD هم کاربرد دارد. این فعالیت بی‌بی‌سی هم مجوز قانونی دارد و «دفتر کمیسری نظارت» هم بر آن نظارت می کند.

اما این فعالیت در مورد شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی در داخل بریتانیا است و این تلویزیون با تلویزیون «سرویس جهانی بی‌بی‌سی» که روی ماهواره برای تقریبا همه مردم دنیا از جمله مردم ایران، رایگان پخش می‌شود، فرق دارد.

برای مثال زمانی که تلویزیون «سرویس جهانی بی‌بی‌سی» برنامه‌هایی با کپی‌رایت تلویزیون بی‌بی‌سی یا سایر تهیه‌کننده‌های دیگر پخش می‌کند، پخش اینترنتی آن روی یوتیوب، متوقف می‌شود زیرا آن برنامه‌ها دیگر رایگان نیستند.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده در این توییت، نشان گمراه‌کننده می‌دهد.