بررسی گفته‌های جفری ساکس درباره درز کووید ۱۹ از آزمایشگاه‌های آمریکایی

صفحه اینستاگرامی «آخرین خبر» ویدئویی را با زیرنویس فارسی منتشر کرده که در آن جفری ساکس، استاد اقتصاد دانشگاه کلمبیا در آمریکا ابتدا نسبت به سیاست‌های ایالات متحده درباره همه‌گیری کرونا انتقاد می‌کند و بعد می‌گوید که به باور او، این ویروس نه از طبیعت که از آزمایشگاه‌های متعلق به ایالات متحده بیرون آمده است.

در این مطلب، درباره این ویدئو و اظهارات جفری ساکس بیشتر توضیح می‌دهیم.

آیا ویدئوی آخرین خبر صحت دارد؟

بله ویدئویی که از سوی «آخرین خبر» زیرنویس شده (و تا زمان نوشته‌شدن این گزارش، فقط در اینستاگرام بیش از ۱۴۰ هزار بار دیده شده)، صحت دارد هر چند نسخه کامل‌تر آن، توضیحات بیشتری دارد که لازم است به آنها نیز توجه کنیم.

اصل این ویدئو مربوط به نشستی است که در اواسط ژوئن سال ۲۰۲۲ در اسپانیا و از سوی GATE Center برگزار شده است. جفری ساکس در این نشست درباره مسائل سیاسی و اقتصادی مربوط به همه‌گیری کرونا صحبت می‌کند. می‌توانید ویدئوی کامل این نشست را در یوتیوب مشاهده کنید.

جفری ساکس کیست و چه می‌گوید؟

جفری ساکس، استاد دانشگاه و نویسنده مشهور در حوزه اقتصاد که از سال ۲۰۲۰ ریاست کمیسیون کرونا را در نهاد معتبر علمی The Lancet بر عهده دارد، در این سخنرانی می‌گوید:‌ «من یک جمله تحریک‌آمیز نیز اضافه می‌کنم. ما می‌توانیم بعدتر درباره آن صحبت کنیم. ممکن است این حرف برای شما شوک‌آور باشد. یا ممکن است بگویید پروفسور ساکس من همین الان هم این را می‌دانستم. اما من برای دو سال رئیس کمیسیون کووید در Lancet بوده‌ام. من تقریبا متقاعد شده‌ام که این ویروس از آزمایشگاه‌های بیوتکنولوژی متعلق به ایالات متحده بیرون آمده است و نه از طبیعت.»

او با اشاره به اینکه بعد از دو سال کار فشرده در این زمینه حالا به این نقطه رسیده است می‌گوید که این ویروس نتیجه یک اتفاق در طبیعت نبوده است.

اما آنچه در ویدئوی «آخرین خبر» نیامده، جملاتی است که جفری ساکس بلافاصله بعد از این جمله‌ها و در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: «البته ما به طور قطعی چیزی نمی‌دانیم. من باید این را به طور کاملا واضح بگویم. اما شواهدی کافی وجود دارد که باید به آنها نگاه کنیم.»

او همچنین می‌گوید کسی نمی‌خواهد در آمریکا و در کشورهای دیگر، چنین اسنادی را بررسی کند و همه ترجیح می‌دهند این واقعیت‌ها پنهان باقی بماند.

نکته‌هایی که باید به آنها توجه کرد یکی این است که جفری ساکس، شخصیت معتبر و دانشگاهی در حوزه اقتصاد است و عضویت او به عنوان رئیس کمیسیون کووید ۱۹ در نهاد معتبری چون Lancet می‌تواند تا حد زیادی باعث شود اعتنای بیشتری به گفته او در این باره بکنیم.

از سویی دیگر خود او می‌گوید که ما هنوز به طور قطع چیزی نمی‌دانیم اما شواهدی داریم که می‌توان روی آن کار کرد. این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که توجه کنیم تخصص پروفسور ساکس در زمینه علوم زیستی و پزشکی نیست و تا کنون نیز ادعا نکرده که در این زمینه پژوهش‌هایی انجام داده و به نتایجی رسیده است.

پیشینه ادعاهای جفری ساکس

جفری ساکس پیش از این نیز در مقاله‌ای که ماه می ۲۰۲۲ در مقالات آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا PNAS منتشر کرده بود، خواستار تشکیل کمیته‌ای مستقل برای پیگیری این موضوع و پیدا کردن ریشه انتشار کووید ۱۹ شده بود. او همچنین در مقاله‌ای که در ۳۱ می ۲۰۲۲ در بوستون گلوب منتشر کرده بود،‌ سوالاتی را در زمینه پیگیری منشا ویروس کرونا مطرح کرده است. ساکس در این پادکست ویدئویی نیز توضیح می‌دهد که چه انتقادهایی به تئوری‌هایی دارد که مربوط به درز کردن ویروس از آزمایشگاه‌های چین است. به عقیده او اصرارهای اولیه به اینکه این ویروس از آزمایشگاه‌های چین درز کرده، یک جریان سیاسی برای مقابله با چین بوده است. او در ادامه می‌گوید ممکن است حتی این ویروس از آزمایشگاه ووهان آمده باشد اما مسئولان در ایالات متحده آمریکا گزارشی در زمینه همکاری خود با این آزمایشگاه منتشر نکرده‌اند. ساکس در ادامه همین مصاحبه هم تاکید می‌کند که نمی‌گوید این ویروس از آزمایشگاه آمده اما می‌گوید که شواهد زیادی وجود دارد که می‌توان آنها را دنبال کرد.

توضیح درباره یک تفاوت

ما پیش از این بارها در فکت‌نامه درباره تئوری‌های توطئه مربوط به «دست‌ساز بودن» ویروس کرونا مطالبی را منتشر کرده‌ایم. باید توجه کرد آنچه جفری ساکس می‌گوید مربوط به «درز کردن ویروس از آزمایشگاه» و نه مربوط به «دست‌ساز بودن» آن است. در واقع سوالی که هنوز پاسخی روشن برای آن پیدا نشده این است که آیا کووید۱۹ بر اثر اشتباه و درز از آزمایشگاه به بدن انسان منتقل شده یا اینکه نتیجه انتقالی طبیعی از حیوان به انسان بوده است.

به عنوان مثال، سازمان بهداشت جهانی برای یافتن پاسخ این پرسش، ماموریت‌هایی را طراحی کرده که متخصصان در آن به دنبال یافتن پاسخ این سوال هستند.

ویدئویی در حساب کاربری «آخرین خبر» با زیرنویس فارسی منتشر شده است که در آن جفری ساکس، اقتصاددان، استاد دانشگاه کلمبیا و رئیس کمیسیون کووید۱۹ مجله معتبر Lancet در یک سخنرانی می‌گوید، به باور او کووید۱۹ از آزمایشگاه‌های ایالات متحده آمریکا به بیرون درز کرده است.

این ویدئو واقعی است هر چند بخش‌هایی از آن در پستی که «آخرین خبر» منتشر کرده دیده نمی‌شود. جفری ساکس در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید که «البته ما به طور قطعی چیزی نمی‌دانیم. من باید این را به طور کاملا واضح بگویم. اما شواهدی کافی وجود دارد که باید به آنها نگاه کنیم.»

او در مقالات و مصاحبه‌های دیگری هم به این تئوری خود درباره ریشه انتشار ویروس کرونا اشاره کرده است.

بنابراین او به طور خلاصه می‌گوید که به درز ویروس کرونا از آزمایشگاه‌های آمریکایی باور دارد اما معتقد است ما هنوز در این باره مطمئن نیستیم و باید تحقیقات مستقلی در این زمینه صورت بگیرد.