آیا چین سیگنال رادیویی تمدن فرازمینی را دریافت کرده‌است؟

تعداد زیادی از مطبوعات و رسانه‌های معتبر روز سه‌شنبه ۱۴ ژوئن ۲۰۲۲ (۲۴ خرداد ۱۴۰۱) خبری منتشر کردند مبنی بر اینکه چینی‌ها مدعی شدند رادیوتلسکوپ «چشم آسمان» سیگنال‌های یک تمدن فرازمینی را کشف کرده‌است (ایسنا، اسپوتنیک، صدای آمریکا، دیجیاتو، بلومبرگ، نیوزویک، لایو ساینس، اسپیس‌دات‌کام و …).

اصل خبر به نقل از توییتر رسانه رسمی انگلیسی‌زبان حزب کمونیست چین به این شرح است:

تیم پژوهشی دانشگاه نرمال پکن می‌گوید تلسکوپ FAST چند ردپای فناورانه (Technical Traces یا Technosignature) احتمالی و سیگنال مشکوک به سرمنشای از تمدن‌های فرازمینی پیدا کرده‌است. آنها در حال بررسی بیشتر این اطلاعات هستند.

این خبر را نخستین‌بار «روزنامه دانش و فناوری» که بخشی از دستگاه رسانه‌ای حکومت چین است، منتشر کرد. اما ساعاتی بعد آن را از سایتش حذف کرد. اما متن خبر در Weibo (سرویس چینی معادل توییتر) دست‌به دست می‌شد. تلویزیون شانگهای Yicai متعلق به گروه رسانه‌ای شانگهای، متن کامل را منتشر کرده‌است. (منبع چینی)

یافته‌های تیم تحقیقاتی چیست؟

در متن خبر از پروفسور ژانگ تونگ‌-جی (Zhang Tong-Jie)، به عنوان سرپرست علمی تیم «تحقیقات تمدن فرازمینی» از دانشکده نجوم دانشگاه نرمال پکن، نام برده‌شده که این کشفیات را تیم او انجام داده‌اند. او یک کیهان‌شناس تجربی است که از سال ۱۹۹۷ در این زمینه پژوهش می‌کند و ده‌ها مقاله علمی در این زمینه منتشر کرده یا در دست انتشار دارد (لینک ۱، لینک۲).

رادیوتلسکوپ کروی ۵۰۰متری یا به اختصار FAST که به آن «تیان‌یان» به معنی چشم آسمان هم گفته می‌شود، بزرگ‌ترین رادیوتلسکوپ یک‌پارچه جهان است که در جنوب چین قرار دارد و این کشفیات را انجام داده‌است. این دستگاه که در باند رادیویی فرکانس پایینی کار می‌کند در سال ۲۰۱۸ به تجهیزاتی اختصاصا برای کشف تمدن‌های فرازمینی مجهز شد. این برنامه پژوهشی یک همکاری علمی بین‌المللی بین دانشگاه نرمال پکن، رصدخانه ملی چین (NAOC) متعلق به آکادمی علوم چین (CAS) و دانشگاه کالیفرنیا، برکلی است.

مطابق این خبر، دکتر ژانگ مدعی شده‌است که این تیم در سال ۲۰۲۰ هنگام پردازش داده‌های FAST که سال ۲۰۱۹ جمع‌آوری شده‌، دو مجموعه سیگنال مشاهده‌‌کرده‌اند که عجیب بوده و احتمالا نقش منشا هوشمند در تولید آن را نمی‌توان کاملا ندیده‌گرفت. سیگنال دیگری هم امسال در داده‌های جمع‌آوری‌شده FAST از اهداف سیارات فراخورشیدی دریافت شده‌است. گزارش توضیح نمی‌دهد که سیگنال‌های جدید و قدیمی چه نسبتی با هم دارند و آیا از یک منبع هستند یا نه.

دکتر ژانگ همچنین تأکید کرده که «سیگنال‌ها ممکن است نتیجه تداخل رادیویی باشند» بنابراین تحقیقات بیشتر همچنان ادامه دارد.

آیا ممکن است سیگنال کشف شده، از تمدن‌های فرازمینی باشد؟

پاسخ به این سوال راحت نیست. از یک طرف میلیون‌ها دلار هزینه و وقت صرف راه‌اندازی پروژه‌هایی مانند تلسکوپ چشم آسمان، تلسکوپ آرسیبو، آرایه آنتن‌های آلن و ده‌ها پروژه دیگر که تحت عنوان SETI (یا Search for ExtraTerrestrial Intelligence) می‌شود، از سوی دیگر پردازش اطلاعاتی که در تمام نیم‌قرن گذشته با این هدف انجام شده، بدون نتیجه مانده‌است.

تجربه چنین تحقیقاتی در غرب بیشتر است. در بسیاری از موارد مشابه از دهه ۱۹۶۰ تا امروز، بعد از مدتی جنجال رسانه‌ای مشخص شده که منشا سیگنال دریافت شده،‌ طبیعی بوده و ربطی به تمدن‌های فرازمینی ندارد. از جمله موارد مشهور، سیگنال Wow است که در ۱۵ اوت ۱۹۷۷ از سمت منبعی در صورت فلکی قوس (نزدیک جایی که خورشید در آذرماه در آسمان دیده می‌شود) مشاهده شد. این سیگنال در آن زمان سروصدای زیادی به‌پا کرد. امروز با پیشرفت فناوری‌ها در آشکارسازی امواج رادیویی که از فضا به ما می‌رسد (از جمله راه‌اندازی آرایه آنتن‌های آلن) بنا به گفته جری هارپ، مدیر وقت پژوهشی موسسه SETI روزانه حدود ۲۰ پیام مشابه سیگنال Wow به زمین می‌رسد.

در مورد ماهیت یا منشا سیگنال‌هایی مانند Wow اختلاف نظر زیاد است. از عوامل زمینی مانند منابع امواج رادیویی زمینی که در برخورد با زباله‌های فضایی منعکس می‌شوند تا فعالیت‌های طبیعی در مناطقی از منظومه‌شمسی مانند کمربند کوییپر (ناحیه‌ای فراتر از مدار پلوتو که تعداد زیادی دنباله‌دار به صورت گلوله‌های گل یخ‌زده در آنجاست) می‌تواند منشا این نوع سیگنال‌ها باشد.

اولین گزینه برای اظهارنظر، عموما همان عامل اول یعنی چیزی است که دکتر ژانگ هم گفته: تداخل امواج رادیویی. دن ورتیمر (Dan Werthimer) صاحب کرسی مرلین و واتسون آلبرتس در حوزه SETI در دانشکده نجوم و آزمایشگاه علوم فضایی دانشگاه کالیفرنیا در برکلی که همکار پژوهشگران چینی در پروژه جستجو برای تمدن‌های هوشمند است، هر نوع احتمال این که سیگنال‌های FAST توسط تمدن‌های فرازمینی با فناوری پیشرفته تولید شده‌باشد را منتفی دانست. او به اسپیس‌دات‌کام گفت:

این سیگنال‌ها ناشی از تداخل رادیویی هستند؛ آن‌ها به دلیل آلودگی تلسکوپ‌های رادیویی زمینی روی می‌دهند و توسط هوش فرازمینی تولید نشده‌اند. اصطلاح فنی که ما استفاده می‌کنیم RFI به معنای تداخل فرکانس رادیویی است. RFI می‌تواند از تلفن‌های همراه، فرستنده‌های تلویزیون، رادار، ماهواره‌ها و همچنین لوازم الکترونیکی و رایانه‌های نزدیک به رصدخانه که سیگنال‌های رادیویی ضعیفی را تولید می‌کنند، به تلسکوپ برسد.

تمام سیگنال‌هایی که تاکنون توسط محققان SETI شناسایی شده‌اند توسط تمدن خود ما ساخته شده‌اند و نه یک تمدن دیگر. با ساخته شدن ماهواره‌ها و فرستنده‌های بیشتر، رصدهای ستی از سطح سیاره‌ی ما روزبه‌روز دشوارتر می‌شود و حتی اکنون استفاده از برخی باندهای رادیویی برای ستی عملا غیر ممکن شده‌است.

اندرو جونز، روزنامه‌نگار حوزه فضایی و کارشناس برنامه فضایی چین نیز با انتشار منبع چینی دراین‌باره در توییتر نوشت: جالب است، اما زیاد غافلگیر نشوید. بسیاری از کارشناسان دیگر نیز در این خصوص توصیه کردند تا قبل از نتیجه گیری باید منتظر انتشار یک مقاله علمی در مورد جزئیات این پدیده بود.

دکتر ژانگ و همکارانش در مقاله مفصلی که در سال ۲۰۲۰ در ژورنال اخترفیزیک منتشر کرده‌اند، ضمن شرح دقیق جزئیات نحوه بررسی یک سیگنال از زمان دریافت آن در آنتن تا زمان پردازش آن، روش‌های مختلف برای کشف تداخل‌های رادیویی (RFI) و به‌خصوص استفاده از «یادگیری ماشین» برای استخراج داده‌های معنی‌دار از میان انبوه داده‌هایی که تلسکوپ‌های رادیویی دریافت می‌کنند را برشمرده‌است.

کنار هم قراردادن دانش پژوهشگران چینی (مقاله دکتر ژانگ) و تجربه همکاران آمریکایی آنها در این پروژه (دکتر ورتیمر از برکلی) نشان می‌دهد که احتمالا در انتشار خبری که پروتکل‌های لازم را طی نکرده، عجله‌ای صورت‌گرفته‌است. برای همین هم خبر از روی سایت روزنامه علم و فناوری چین برداشته‌شده است.

هم مدیر چینی و هم همکار آمریکایی تیم تحقیقاتی که از پژوهشگران برجسته جهان در حوزه SETI است هر دو بر موضوع تداخل امواج الکترومغناطیسی تاکید کرده‌اند. بنابراین بعید است که مساله‌ای مانند ارتباط دولت چین با تمدن‌های فرازمینی و دریافت سیگنال‌های آنها مطرح باشد.

تعداد زیادی از مطبوعات و رسانه‌های معتبر در سراسر ایران و جهان روز سه‌شنبه ۱۴ ژوئن ۲۰۲۲ (۲۴ خرداد ۱۴۰۱) خبری منتشر کردند مبنی بر اینکه چینی‌ها مدعی شدند رادیوتلسکوپ FAST یا «چشم آسمان» سیگنال‌های یک تمدن فرازمینی را کشف کرده‌است.

این خبر را نخستین‌بار «روزنامه دانش و فناوری» که بخشی از دستگاه رسانه‌ای حکومت چین است، منتشر کرد. اما ساعاتی بعد آن را از سایتش حذف کرد. دکتر ژانگ مدیر تیم تحقیقاتی اعلام کرده‌است که این تیم در سال ۲۰۲۰ هنگام پردازش داده‌های FAST که سال ۲۰۱۹ جمع‌آوری شده‌، دو مجموعه سیگنال مشاهده‌‌کرده‌اند که عجیب بوده و احتمالا نقش منشا هوشمند در تولید آن را نمی‌توان کاملا ندیده‌گرفت. سیگنال دیگری هم امسال در داده‌های جمع‌آوری‌شده FAST از اهداف سیارات فراخورشیدی دریافت شده‌است. دکتر ژانگ همچنین تأکید کرده که «سیگنال‌ها ممکن است نتیجه تداخل رادیویی باشند» بنابراین تحقیقات بیشتر همچنان ادامه دارد.

این پژوهش یک همکاری بین‌المللی است و همکار این پروژه دن ورتیمر صاحب کرسی مرلین و واتسون آلبرتس در حوزه SETI در دانشکده نجوم و آزمایشگاه علوم فضایی دانشگاه کالیفرنیا برکلی است. او هم هر نوع احتمال این که سیگنال‌های FAST توسط تمدن‌های فرازمینی با فناوری پیشرفته تولید شده‌باشد را منتفی دانست.

بنابراین ادعای «کشف سیگنال‌های تمدن فرازمینی در رادیو تلسکوپ چینی» نادرست است.