آیا حضور نظامیان در سفارت‌خانه سایر کشورها و دیدار با سفرای خارجی امری معمول است؟

خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) روز سه شنبه ۷ خرداد ۱۴۰۱ در گزارشی تصویری از برگزاری جشن روز ملی روسیه در سفارتخانه این کشور در تهران خبر داد. انتشار عکس جمعی از پرسنل نیروی‌های مسلح جمهوری اسلامی که در معیت وزیر نفت ایران، در این مراسم شرکت کرده و در صف انتظار برای تبریک به سفیر این کشور ایستاده بودند، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی و خارجی فارسی‌زبان داشت.

بلافاصله خبرگزاری‌های داخلی از جمله همشهری آنلاین با انتشار گزارشی از برگزاری جشن پیروزی انقلاب اسلامی در سفارتخانه ایران در مسکو پرداخته و با اشاره به حضور نیروهای مسلح روسیه، آن را امری دیپلماتیک و متقابل عنوان کردند.

این گزارش‌ها این سوال را ایجاد کرد که آیا حضور نظامیان در سفارت‌خانه سایر کشورها و دیدار با سفرای خارجی امری معمول در نظام بین‌الملل است؟ فکت‌نامه در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.

نظامیان و روابط دیپلماتیک

مهم‌ترین سند موجود که به روابط دیپلماتیک، میان کشورها پرداخته و مبنای روابط خارجی است،کنوانسیون وین ۱۹۶۱ (Vienna Convention on Diplomatic Relations) است. در واقع کنوانسیون وین سندی است که تمام مناسبات دیپلماتیک را به تفصیل مشخص کرده و مبنای رفتار دول عضو است. نماینده دولت وقت ایران نیز در سال ۱۳۴۰ این کنوانسیون را امضاء کرده و در سال ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی و مجلس سنا آن را تصویب کرده‌اند بنابراین ایران نیز از این کنوانسیون تبعیت می‌کند.

این سند در خصوص روابط سفارتخانه‌ها با نیروهای نظامی کشور میزبان، سکوت کرده و هیچ پروتکلی تعیین نکرده، اما براساس آنچه در ماده هفتم آمده، سفارتخانه‌ها می‌توانند وابسته نظامی داشته باشند و کشور پذیرنده می‌تواند قبل از ورود وابستگان نظامی، سابقه آنها را طلب کند.

مطابق ماده سوم این کنوانسیون وظیفه سفیر و ماموران سیاسی عبارت است از:

۱-

‌الف - نمایندگی کشور فرستنده نزد کشور پذیرنده؛

ب - حفظ منافع کشور فرستنده و اتباع آن در کشور پذیرنده تا حدودی که در حقوق

بین‌الملل مورد قبول است؛

ج - مذاکره با حکومت کشور پذیرنده؛

‌د - استحضار از اوضاع و سیر وقایع در کشور پذیرنده با استفاده از تمام وسایل

مشروع و گزارش آن به حکومت کشور فرستنده؛

ه - بسط روابط دوستانه و توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی و علمی بین کشور فرستنده و

کشور پذیرنده؛

۲-

هیچیک از مقررات این قرارداد نباید طوری تفسیر شود که مانع از انجام وظایف

کنونی به وسیله یک ماموریت سیاسی گردد.

آیا دیدار با مقام‌های نظامی هم بخشی از وظایف هیات سیاسی تلقی می‌شود؟

بله. دایره فعالیت سفارتخانه‌ها با کشورهای میزبان به صورت دو طرفه تنظیم می‌شود، یعنی ممکن است بین دو کشور مراودات اقتصادی در اولویت باشد، اما بین دو کشور دیگر مراودات نظامی در اولویت باشد. سطح مناسبات و روابط با رضایت طرفین و خواست و نیاز طرفین تنظیم می‌شود.

رونالد نیومن Ronald E. Neumann رئیس آکادمی دیپلماسی آمریکا در تبیین نقش سفیر می‌گوید: سفیر نقش کلیدی در هماهنگی روابط بین تمام بخش‌های حکومتی (شامل نهادهای نظامی) را عهده‌دار است و مجاز است تمام دستورالعمل‌ها و ارتباطات هر بخش در سفارت را ببیند. به گفته نیومن، ایفای وظیفه سفیر می‌‌تواند در موقعیت‌های رسمی، غیررسمی و حتی شخصی صورت گیرد. سفرا از شهروندان عادی تا نمایندگان نهادهای نظامی را ملاقات می‌کنند.

آیا نظامیان روسیه هم حضوری متقابل در مراسم جشن پیروزی انقلاب ایران در سفارتخانه ایران در این کشور داشته‌اند؟

بله. مرور اخبار مربوط به برگزاری جشن پیروزی انقلاب در سفارتخانه ایران در مسکو نیز نشان می‌دهد که نظامیان روسیه هم در این مراسم حضور داشته‌اند و در صف انتظار برای دیدار با سفیر و تبریک جشن انقلاب ایستاده‌اند.

در مراسم سال ۲۰۲۲ که در ماه فوریه برگزار شد هیچ نظامی روسی حضور ندارد، ولی در مراسمی که سال‌های قبل برگزار شده تصاویر از حضور نظامیان روسیه در این مراسم حکایت دارد. برای مثال در مراسم جشن پیروزی انقلاب در سال ۱۳۹۸ تصاویر نشان می‌دهد که نظامیان نیز در صف انتظار برای دیدار با کاظم جلالی سفیر ایران در این کشور حضور دارند البته اطمینان نداریم که نظامیان حاضر در این عکس روس هستند یا وابستگان نظامی سایر کشورهای حاضر در روسیه.

آنچه در عکس منتشر شده توسط خبرگزاری ایرنا از صف انتظار نظامیان ایرانی با سفیر روسیه، می‌تواند تعجب برانگیز و یا خارج از عرف دیپلماتیک تلقی شود، تعداد زیاد نیروهای نظامی شرکت کننده در این عکس است حال آنکه در همین گزارش ایرنا نیز روشن است که تنها نظامیان ایرانی، در این مراسم شرکت نداشته، بلکه نظامیانی از سایر کشورها نیز در این مراسم حضور داشته‌اند.

آیا حضور نظامیان ایرانی و روس در سفارتخانه‌های یکدیگر عرف رایج میان دو کشور است یا نظامیان در برنامه‌های سایر سفارتخانه‌ها نیز شرکت می‌کنند؟

بررسی اخبار حوزه سیاست خارجی نشان می‌دهد که دیدار و حضور افسران نظامی در سفارتخانه‌ها، محدود به سفارتخانه‌های ایران و روسیه نیست. گزارش تصویری برگزاری مراسم جشن پیروزی انقلاب در اوکراین نیز نشان می‌دهد که نظامیانی در این مراسم حضور دارند:

ضمن اینکه این مساله محدود به ایران و مناسباتش با سایر کشورها هم نیست و در برنامه‌های سفارتخانه‌های سایر کشورها نیز مراوده با نظامیان امری عادی تلقی می‌شود و وجود دارد. برای مثال جین هارتلی سفیر آمریکا در انگلستان در صفحه توییتر خود اخبار متعددی از حضور در اجتماع نظامیان انگلیسی یا حضور نظامیان انگلیسی در سفارت آمریکا منتشر کرده است:

یا در این خبر، سفارت چین در کشور کویت از دیدار با فرماندهان ارشد نظامی/امنیتی کویت در محل این سفارت‌خانه خبر داده است:

یاسفارت آمریکا در کانادا از تجلیل از ۲۱ افسر کانادایی در این سفارتخانه خبر داده است:

دکتر جواد صدر و دکتر امید ملاکریمی درکتاب حقوق دیپلماتیک و کنسولی آورده‌اند: شرکت در جشن‌ها بخشی از تشریفات روابط دیپلماتیک است و کشور مجاز به دخل و تصرف در عرف تشریفات بین‌الملی نیستند. در این کتاب تصریح شده که «ریاست تشریفات وظایف خود را مطابق با قوانین و ضوابط موجود اجرا می‌نماید. وی باید روابط دولت خود را با دول خارجی که نمایندگان دیپلماتیک آنها در پایتخت اکردیته شده‌اند و نیز رویه‌ی تشریفات دیپلماتیک را که دولت‌ها نسبت به نمایندگان سیاسی سایر کشورها انجام می‌دهند در نظر گرفت.» بنابراین انتخاب مهمانان و سطح شرکت در مراسم سفارت‌خانه‌های خارجی توسط مسئول تشریفات وزارت امور خارجه و مسئول تشریفات سفارتخانه‌ها تعیین می‌‌شود و طرفین به رفتار طرف مقابل توجه ویژه دارند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) روز سه شنبه ۷ خرداد ۱۴۰۱ در گزارشی تصویری از برگزاری جشن روز ملی روسیه در سفارتخانه این کشور در تهران خبر داد. انتشار عکس جمعی از پرسنل نیروی‌های مسلح جمهوری اسلامی که در معیت وزیر نفت ایران، در این مراسم شرکت کرده و در صف انتظار برای تبریک به سفیر این کشور ایستاده بودند، بازتاب گسترده‌ و منفی‌ای در رسانه‌های داخلی و خارجی فارسی‌زبان داشت. بلافاصله خبرگزاری‌های داخلی از جمله همشهری آنلاین با انتشار گزارشی از برگزاری جشن پیروزی انقلاب اسلامی در سفارتخانه ایران در مسکو پرداخته و با اشاره به حضور نیروهای مسلح روسیه، آن را امری دیپلماتیک و متقابل عنوان کردند. بنابراین این پرسش که: «آیا حضور نظامیان در سفارت‌خانه سایر کشورها و دیدار با سفرای خارجی امری معمول است؟» مورد توجه ما قرار گرفت.

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که روابط سفرا با نظامیان بخشی از وظایف سفیر و وابستگان نظامی سفارت‌خانه‌هاست. حضور نظامیان در مراسمی که در سفارتخانه‌ها برگزار می‌شود امری غیرمعمول نیست و محدود به ایران و روسیه هم نیست. آنچه در عکس منتشر شده می‌تواند خارج از عرف دیپلماتیک تلقی شود، تعداد زیاد نیروهای نظامی شرکت کننده در این عکس است، حال آنکه در همین گزارش ایرنا نیز روشن است که تنها نظامیان ایرانی شرکت نداشته، بلکه نظامیانی از سایر سفارتخانه‌ها نیز در این مراسم حضور داشته‌اند. در مراسم مشابهی نیز که در سال‌های گذشته در سفارت ایران در مسکو برگزار شد حضور چهره‌های نظامی ثبت شده است.

حضور افسران نظامی در سفارتخانه‌ها در همه جای دنیا معمول است و عکس‌های متعدد از حضور نظامیان در سفارتخانه‌های خارجی وجود دارد که نشان می‌دهد بخشی از کار سفارتخانه‌ها توسعه روابط نظامی و مبادلات نظامی است.

انتخاب میهمانان مراسم رسمی، پوشش، نحوه پذیرایی و برگزاری مراسم بخشی از وظایف رئیس تشریفات سفارت و رئیس تشریفات وزارت امور خارجه است. آنها در انجام وظایف محوله به نوع برخورد طرف مقابل دقت دارند و سعی می‌کنند رفتار متقابل باشد.