آیا کانادا برای کاهش هزینه‌های بیماران روانی و معلولان، خدمات مرگ خودخواسته ارائه می‌کند؟

خبرگزاری میزان وابسته به قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران، روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ در گزارشی نوشته است: «دولت کانادا برای کاهش هزینه‌ها به بیماران روانی و افراد معلول جهت مرگ خودخواسته خدمات پزشکی ارائه می‌کند». 

در این گزارش آمده:

دولت کانادا تصمیم گرفته تا افراد مبتلا به بیماری‌های روانی شامل افسردگی، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و اختلال استرس پس از سانحه را تا سال آینده واجد شرایط «اتانازی» یا کمک پزشکی به هنگام مرگ (MAiD) کند. تصویب این تصمیم می‌تواند کانادا را به یکی از معدود کشورهایی تبدیل کند که اجازه استفاده از (MAiD) را در مورد بیماری‌های روانی می‎دهد.

منبع خبرگزاری میزان گزارش رسانه روسی اسپوتنیک است. در این گزارش گفته شده کانادا به عنوان یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان در حال یافتن راه جدیدی برای کاهش هزینه‌های افراد بیمار یا معلول است. این خبرگزاری تعداد افراد دارای معلولیت در کشور کانادا را ۶ میلیون نفر عنوان کرده‌است.

مرگ خودخواسته چیست و آیا در کانادا قانونی است؟

قانون MEDICAL ASSISTANCE IN DYING با مخفف MAID به افرادی که بیماری غیرقابل علاج دارند و یا افراد دارای بیماری‌های روانی یا دارای معلولیت‌هایی هستند که زندگی را برای آنها غیرقابل تحمل کرده، اجازه می‌دهد تا با استفاده از حمایت‌های دولتی، خدمات پزشکی برای پایان دادن داوطلبانه به عمر خود را، برخوردار شوند.

براساس آخرین اصلاحیه این قانون که در تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۲۱ به تصویب پارلمان کانادا رسیده، افرادی که همه ویژگی‌های زیر را داشته باشند، واجد شرایط دریافت خدمات پزشکی برای پایان دادن داوطلبانه به زندگی خود هستند:

• ۱۸ سال یا بیشتر داشته و قادر به تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت خود باشند؛
• واجد شرایط دریافت خدمات مراقبت‌های بهداشتی از محل بودجه عمومی باشند؛
• داوطلبانه تقاضا کرده باشند و کسی آنها را به چنین اقدامی وادار نکرده‌باشد؛
• آگاهانه برای دریافت MAID رضایت داده باشند، یعنی قبل از اعلام رضایت تمام اطلاعات مورد نیاز را دریافت کرده و با علم و آگاهی کامل، اعلام رضایت کرده‌باشند.
• یک بیماری صعب العلاج و یا یک ناتوانی جدی داشته‌باشند. (افراد دارای بیماری روانی تا ۱۷ مارس سال ۲۰۲۳ از این خدمات نمی‌توانند استفاده کنند).
• وضعیت بیماری یا معلولیت آنها پیشرفته و غیرقابل بازگشت است.
• وضعیت جسمی یا روانی بغرنج و غیرقابل تحمل دارند و امید به کاهش درد و رنج وجود ندارد.

چرا بیماران روانی تا مارس ۲۰۲۳ از این خدمات نمی توانند استفاده کنند؟

براساس مفاد مندرج در قانون MAID دولت مکلف شده تا ۱۷ مارس ۲۰۲۲ پیشنهاد خود را برای حفاظت از افراد دارای بیماری روانی در اجرای این قانون ارائه کند تا حقوق آنها تضمین شود. در واقع نگرانی از قادر نبودن این افراد برای تصمیم‌گیری و یا وجود داشتن راه‌هایی برای نجات آنها از این بیماری، نمایندگان پارلمان کانادا را بر آن داشت تا در جریان اصلاح این قانون در مارس ۲۰۲۱، افراد دارای بیماری شدید روانی را در زمره افراد واجد شرایط این قانون قرار دهد ولی به دلیل وجود نگرانی از اجرای نادرست این قانون، دولت را مکلف کرد تا با بررسی شرایط اجرای این قانون در خصوص افراد دارای بیماری شدید روانی، و حصول اطمینان،‌ آنها را نیز شامل این قانون کند.

آیا هدف این قانون، کاهش هزینه‌های دولت در نگهداری از بیماران روانی و افراد دارای معلولیت است؟

خیر. دولت کانادا «حق انتخاب زندگی پرمشقت یا مرگ داوطلبانه را برای افراد دارای بیماری صعب العلاج یا ناتوانی شدید» را به رسمیت شناخته است. در مقدمه این قانون نیز آمده که دولت کانادا مکلف به حفاظت از افراد آسیب‌پذیر است. 

دور از ذهن است که منافع اقتصادی چنین طرحی مدنظر باشد. چراکه:

1. ویژگی‌های تعیین شده برای افراد واجد شرایط نشان می‌دهد که آنها «حق انتخاب بین زندگی پرمشقت و مرگ» را به افرادی داده‌اند که به دلیل شرایط جسمی و روانی زندگی پر‌رنجی را تجربه می‌کنند. تعیین بیماری لاعلاج و یا ناتوانی شدید که فرد را در مشقت قرار داده، به عنوان شرط استفاده از این قانون، نشان می‌دهد که اهداف انسان دوستانه پشت این قانون است.
2. براساس گزارش رسمی حدود ۶/۲ میلیون شهروند کانادا دارای نوعی معلولیت هستند و ۸۱ درصد آنها از خدمات دولتی استفاده می‌کنند. این شامل تمام افرادی است که به نوعی معلولیت دارند از معلولیت حاد تا معلولیتی که حتی دیده نمی‌شود مثل ناتوانی در یادگیری.
   بنابراین اگر دولت کانادا با هدف کاهش هزینه‌ها قانون MAID را تصویب کرده بود، نباید دایره شمول این قانون را آنقدر تنگ می‌گرفت که تنها بخش خیلی کوچکی از این جمعیت را شامل شود، بلکه هر نوعی بیماری یا معلولیتی را با هر درجه از شدت و ضعف، مشمول این قانون می‌کرد. براساس آمار رسمی ۲۲ درصد افراد دارای معلولیت، معلولیت شدید دارند، که البته همه آنها نیز شامل این قانون نمی‌شوند.
3. تنها ۳۸ درصد افراد دارای معلولیت در کانادا زیر خط فقر زندگی می‌کنند و ۶۲ درصد بالای خط فقر هستند، یعنی فقر دلیل اصلی بر پایان دادن داوطلبانه به زندگی نیست، بلکه درد و رنج غیرقابل تحمل افراد را به این تصمیم می‌رساند.
4. سیاست‌گذاران کانادایی بر داوطلبانه و بدون فشار بودن این تصمیم تاکید کرده‌اند. یعنی حتی اگر هدف دولت کاهش هزینه‌ها باشد باز تصمیم با خود افراد است.

مطابق این قانون افرادی که قدرت تصمیم‌گیری ندارند شامل این قانون نمی‌شوند. یعنی اگر کسی نمی‌تواند برای سرنوشت خود تصمیم بگیرد، دیگری مجاز نیست برای او تصمیم بگیرد و قانون چنین اجازه‌ای نداده‌است.

آیا مرگ انتخابی و آسان تنها در کانادا قانونی است؟

خیر. بسیاری از کشورها حق پایان دادن داوطلبانه به زندگی را به رسمیت شناخته‌اند. کشورهای سوئیس، هلند، اسپانیا، بلژیک، لوکزامبورگ، کانادا، آمریکا، کلمبیا، استرالیا، نیوزیلند و فرانسه این حق را به رسمیت شناخته‌اند.

راهنمای نقشه:
آبی پررنگ: کشورهایی که در آنها حق پایان دادن داوطلبانه به زندگی را به رسمیت شناخته‌اند.
آبی کم‌رنگ: کشورهایی که در آنها تقاضای پایان دادن داوطلبانه به زندگی با حکم دادگاه امکان دارد.

موسسه Britannica ProCon نیز از کشورهای استرالیا،‌ اتریش، بلژیک، کانادا، چین، کلمبیا، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، هند، ایرلند، اسرائیل، ایتالیا، ژاپن، لوکزامبورگ، مکزیک، هلند، نیوزیلند، نروژ، فیلیپین، روسیه، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، ترکیه، انگلستان، آمریکا و اروگوئه به عنوان کشورهایی که قانون مرگ داوطلبانه را پذیرفته، یاد کرده است.

خبرگزاری میزان مدعی است: «دولت کانادا برای کاهش هزینه‌ها به بیماران روانی و افراد معلول جهت مرگ خودخواسته خدمات پزشکی ارائه می‌کند». 

این ادعا که منبع اصلی آن سایت روسی اسپوتنیک است، روایتی ناقص و گمراه‌کننده از قانون MEDICAL ASSISTANCE IN DYING است که آخرین اصلاحیه آن در ۱۷ مارس ۲۰۲۱ به تصویب پارلمان کانادا رسیده است. 

• این قانون برای حمایت از افرادی است که به دلیل بیماری صعب‌العلاج یا ناتوانی شدید، درد و رنجی طاقت فرسا را تجربه می‌کنند، تصویب شده تا آنها بتواند آگاهانه و داوطلبانه با استفاده از خدمات پزشکی به زندگی خود پایان دهند.
• دایره شمول این قانون بسیار محدود است و هنوز شامل حال افراد دارای بیماری‌های روانی نمی‌شود یا افرادی که قدرت تصمیم‌گیری ندارند شامل این قانون نمی‌شوند.
• در کانادا اکثر افرادی که دارای چنین معلولیت‌هایی هستند در مضیقه مالی نیستند. به نظر نمی‌رسد مسائل مالی دلیل تصمیم به پایان دادن به زندگی این افراد باشد، بلکه درد و رنج غیرقابل تحمل افراد را به این تصمیم می‌رساند.

بنابراین «فکت نامه» به ادعای خبرگزاری میزان مبنی بر اینکه «دولت کانادا برای کاهش هزینه‌ها به بیماران روانی و معلولان جهت مرگ خودخواسته خدمات پزشکی ارائه می‌کند» نشان «گمراه کننده» می‌دهد.