.مادلین آلبرایت به خاطر نقش آمریکا در «کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲» عذرخواهی نکرده است

مادلین آلبرایت، روز ۲۳ مارس ۲۰۲۲ میلادی (فروردین ۱۴۰۱) در آمریکا درگذشت. او نخستین زنی بود که در تاریخ ایالات متحده به مقام وزارت امورخارجه رسید.

روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی و علاقه‌مندان به مسائل سیاست بین‌الملل ایران همواره در طول این سال‌ها به اظهارنظرهای خانم آلبرایت درباره ایران توجه کرده‌اند؛ به خصوص که دوره وزارت او همراه با روی کار آمدن سید محمد خاتمی در ایران و آغاز رایزنی‌ها برای رفع برخی موانع بر سر روابط دو کشور بوده است. 

یکی از مشهورترین سخنرانی‌های آلبرایت درباره ایران، در تاریخ ۱۷ مارس سال ۲۰۰۰ میلادی (۲۷ اسفند ۱۳۷۸) و در مراسمی به دعوت «شورای آمریکا-ایران» انجام شده است. 

این نخستین باری بود که یک مقام رسمی بلندپایه ایالات متحده، به نقش آمریکا در «کودتای ۲۸ مرداد» اشاره می‌کرد. اما این اظهارنظر، از همان زمان تا امروز، باعث برداشت «عذرخواهی رسمی آمریکا» از این ماجرا شده است.

آلبرایت در آن سخنرانی چه گفته است؟ آیا او بابت دست‌داشتن آمریکا در حمایت از شاه علیه دولت محمد مصدق، عذرخواهی کرده است؟

شبکه‌های اجتماعی و عذرخواهی آلبرایت

‌درگذشت مادلین آلبرایت در این روزها، باعث شده واکنش‌های مختلفی به اظهارات او در شبکه‌های اجتماعی دیده شود.

به عنوان مثال پوریا زراعتی، روزنامه‌نگار و دبیر پیشین اتاق خبر من و تو، در توییتر خود نوشت: «مادلین آلبرایت در سن هشتاد و چهار سالگی فوت کرد؛ نمونه‌ی اغلب سیاستمداران آمریکایی که هیچ درکی از سیاست در خاورمیانه ندارند.

عذرخواهی او بابت نقش آمریکا در تحولات مرداد ۱۳۳۲ نشان داد که این‌ها برای به دست آوردن دل رژیم هرکاری می‌کنند.

آلبرایت رفت، آلبرایت‌ها هستند!»

به گفته آقای زراعتی، خانم آلبرایت از نقش آمریکا در حمایت از محمدرضا شاه در برابر محمد مصدق، «عذرخواهی» کرده است. 

از سویی دیگر، عماد بهاور، فعال سیاسی نزدیک به جریان اصلاح‌طلبان در ایران نیز در توییتر خود می‌نویسد: «سال ۲۰۰۰ مادلین آلبرایت وزیر امور خارجه دولت کلینتون به خاطر نقش تاثیرگذار امریکا در کودتای ۲۸ مرداد از مردم ایران عذرخواهی رسمی کرد و با تکیه بر واژه کودتا اعتراف کرد که براندازی دولت ملی ایران در سال ۳۲ موجب پسرفت توسعه سیاسی در ایران شد.»

این ادعا که آلبرایت در سخنرانی خود عذرخواهی کرده، در برخی سایت‌های خبری نیز دیده می‌شود. به عنوان مثال همشهری آنلاین در گزارش درگذشت او می‌نویسد: «آلبرایت در سال ۲۰۰۰ از نقش دولت آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری آیزنهاور در سازماندهی کودتای ۲۸ مرداد در ایران عذرخواهی کرد.»

ماجرای سخنرانی آلبرایت چیست؟

نگاهی به اسناد موجود در وزارت خارجه آمریکا نشان می‌دهد آلبرایت در سخنرانی خود، با اشاره به تاریخچه روابط سیاسی بین ایران و آمریکا می‌گوید: 

«اما این زمینه مشترک، ‌گاه، با عوامل دیگری درهم شکسته است. آمریکا در سال ۱۹۵۳ در ساماندهی براندازی نخست وزیر محبوب مردم ایران، نقش چشمگیری بازی کرد. دولت آیزنهاور، به دلائل استراتژیک، اقدامات خود را موجه می‌دانست اما کودتا، برای توسعه سیاسی در ایران، به روشنی یک پسگرد بود. و اکنون به آسانی می‌توان دریافت که چرا بسیاری از ایرانیان، از این مداخله آمریکا در امور داخلی‌شان، همچنان ناخشنودند.»

او با این عبارات، از این اقدام دولت آیزنهاور انتقاد کرده اما در تمام این سخنرانی، هیچ جمله یا عبارتی وجود ندارد که نشان دهد او «عذرخواهی» کرده باشد.

آیا آمریکا تا کنون بابت «کودتای ۲۸ مرداد» عذرخواهی کرده است؟

خیر. نه تنها مادلین آلبرایت بلکه هیچ کدام از مقامات رسمی بلندپایه ایالات متحده که صحبت‌هایشان به عنوان موضع رسمی دولت آمریکا قلمداد می‌شود، از حمایت آمریکا از شاه علیه دولت مصدق «عذرخواهی» نکرده‌اند.

جاش ارنست، دبیر رسانه‌ای کاخ سفید در سال ۲۰۱۵ در پاسخ به سوالی درباره «عذرخواهی آمریکا از نقش‌داشتن در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲» می‌گوید که دولت این کشور هیچ برنامه‌ای برای عذرخواهی در این زمینه ندارد.

باراک اوباما، در زمان ریاست جمهوری خود دو بار به وقایع ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ اشاره کرده است؛ یک بار در سخنرانی سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) در مصر و بار دیگر در سخنرانی مجمع عمومی سازمان ملل در حضور حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین ایران.

او در هیچ کدام از این دو سخنرانی، بابت این موضوع عذرخواهی نکرده و البته یکی از ریشه اختلافات میان دو کشور را، کمک ایالات متحده به سرنگونی دولت مصدق می‌داند و به این موضوع انتقاد می‌کند.

درگذشت مادلین آلبرایت، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا باعث شده واکنش‌هایی به صحبت‌های او درباره ایران در شبکه‌های اجتماعی به وجود آید. برخی از این واکنش‌ها به این مساله اشاره می‌کنند که او در یک سخنرانی، بابت «دست‌داشتن آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد» از مردم ایران عذرخواهی کرده است.

نمونه‌هایی از این توییت‌ها می‌توان در حساب‌های کاربری پوریا زراعتی، روزنامه‌نگار و سردبیر پیشین اتاق خبر شبکه تلویزیونی من و تو و همچنین عماد بهاور، فعال سیاسی نزدیک به جریان اصلاح‌طلبان در ایران مشاهده کرد.

اسناد رسمی از زمان مسئولیت خانم آلبرایت در زمان وزارت امور خارجه آمریکا نشان می‌دهد او در سال ۱۳۷۸ به موضوع «کودتا ۲۸ مرداد» اشاره کرده اما عبارت یا جمله‌ای مبنی بر «عذرخواهی» از او دیده نمی‌شود. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد تا کنون نه او و نه هیچ کدام از مقامات بلندپایه رسمی دولت آمریکا نسبت به حمایت این کشور از محمدرضا شاه در برابر دولت مصدق در مرداد ۱۳۳۲ عذرخواهی نکرده‌اند. باراک اوباما دو بار در سخنرانی‌های خود از این اقدام آمریکا انتقاد کرده است.

بنابراین ما در فکت‌نامه به این گفته شبکه‌های اجتماعی مبنی بر «عذرخواهی» مادلین آلبرایت از «کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ در ایران» نشان «نادرست» می‌دهیم.