خامنه‌ای هم سال گذشته و هم امسال را آغاز قرن جدید نامید

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، هم در پیام نوروزی ۱۴۰۰ و هم در پیام نوروزی ۱۴۰۱، آغاز قرن جدید را متذکر می‌شود. آیا او اشتباه کرده‌است؟

خامنه‌ای در پیام نوروزی سال ۱۴۰۰ در دقیقه ۱۱:۴۰ می‌گوید: سال ۱۴۰۰ به یک حساب ورود به قرن جدید است. در واقع، یک قرن جدیدی دارد آغاز می‌شود.

خامنه‌ای در پیام نوروزی سال ۱۴۰۱ در دقیقه ۸:۰۰ می‌گوید: سال ۱۴۰۱ که سال اول قرن هم هست، قرن پانزدهم هجری شمسی،…

چه سالی آغاز قرن است؟

کسانی که شمارش می‌کنند، دقت و صحت لازم را دارند. آنها به درستی استدلال می‌کنند که تاریخ از سال «یک» شروع شده و نه از سال «صفر». برای همین اگر صدتا صدتا جدا کنیم، سال ۱۴۰۰ در دسته «قرن چهاردهم» (از ۱۳۰۱ تا ۱۴۰۰) قرار می‌گیرد و سال ۱۴۰۱ در دسته «قرن پانزدهم» قرار می‌گیرد.

اما واقعیت دیگر این است که «قرن» یک واحد رسمی شمارش زمان نیست. به این مثال توجه کنید: 

1. رضا براهنی، شاعر متولد ۱۳۱۴ است.
2. رضا براهنی، شاعر متولد قرن ۱۴، سال ۱۴ است.

واضح است که در ذکر تاریخ دقیق، ما از روش اول استفاده می‌کنیم.  

در واقع هر رویدادی در تاریخ با ۶ واحد ثبت می‌شود: سال، ماه، روز، ساعت، دقیقه، ثانیه. برای ثبت وقایع از قرن استفاده نمی‌شود و مستقیما سال آن ذکر می‌شود.

اما برای اشاره به گذشته‌های خیلی دور به طور عرفی از واژه قرن استفاده می‌شود. در این موارد دقت «سال» اهمیت چندانی ندارد. به این مثال توجه کنید: 

1. سعدی شیرازی، متولد ۶۰۶ هجری قمری است.
2. سعدی شیرازی، شاعر متولد قرن هفتم هجری است.

در مثال اول، خواننده ناآشنا به تاریخ، می‌تواند به راحتی تفاوت ۱۳۱۴ با ۱۳۵۴ یا ۱۳۹۴ را درک کند. ولی در مثال دوم تنها برای افراد حرفه‌ای و متخصص تاریخ قرن هفتم هجری که احتمالا بسیار انگشت‌شمار هستند، تفاوت سال‌های ۶۰۶ و ۶۵۶ و ۶۹۶ ممکن است اهمیت داشته‌باشد. 

البته می‌دانیم که موارد زیادی هم هست که تاریخ به درستی ثبت نشده‌است و تنها می‌توان حدود قرن آن را تخمین زد که این مساله دیگری است.

آیا می‌توان سال ۱۴۰۰ را سال آغاز قرن نامید؟

با توجه به اینکه واحد «قرن» در ثبت وقایع به‌کار نمی‌آید، عنوان نام قرن در تاریخ اهمیتی ندارد. وقتی می‌گوییم «اتفاقی در سال ۱۴۰۰ افتاده» اطلاعات در مورد وقوع آن رویداد کامل است و نیازی به ذکر قرن نیست. بنابراین «قرن» در ثبت زمان وقایع، کاربردی ندارد و دقت در آن اهمیتی ندارد.

بنابراین ممکن است گروه‌هایی از مردم، با انگیزه‌های متفاوت ترجیح بدهند محاسبات دقیق را کنار گذاشته با تغییر عدد صدگان شماره سال از ۱۳ به ۱۴، از واژه «تغییر قرن» استفاده کنند.

دسته‌ای از این گروه‌ها ممکن است شرکت‌های تبلیغاتی باشند. ممکن است آنها تمایل داشته‌باشند با ایده تغییر ۱۳ به ۱۴، تبلیغ‌های خلاقانه برای مشتریانشان بسازند.

یا در فرهنگ عامه در غرب، تغییر از ۱۹۹۹ به ۲۰۰۰ میلادی، آن قدر تغییر نمادین بزرگی بود که همه از آن با عنوان تغییر «هزاره» یاد کردند. هرچند می‌دانیم در واقع هزاره از ۲۰۰۱ تغییر کرده‌است.

دسته دیگری که ممکن است این تمایل را داشته‌باشند، افرادی هستند که پیوسته به‌دنبال این هستند که «سرانجام نقطه‌‌آغازی را برای ایده‌های خود یافته و آن را شروع کنند!»

خامنه‌ای در سخنرانی نوروزی سال گذشته این نگاه را «نگاه عرفی» به «نام قرن» نامید و دراین‌باره (سخنرانی سالانه نوروزی ۱۴۰۰ دقیقه:۰۰:۵۵ تا ۱:۱۵) گفت: «با نگاه عرفی وقتی نگاه می‌کنیم، این [سال ۱۴۰۰] ورود در قرن جدید محسوب می‌شود؛ ولو به لحاظ دقت محاسباتی این جور نباشد. اما عرفا می‌گویند وارد قرن جدید شده‌ایم.»

به این ترتیب، این جمله خامنه‌ای در نوروز ۱۴۰۰ «سال ۱۴۰۰ به یک حساب ورود به قرن جدید است.» و این جمله خامنه‌ای در نوروز ۱۴۰۱ «سال ۱۴۰۱ که سال اول قرن هم هست» هر دو را می‌توان در بافتار (Context) خود «درست» انگاشت.