صادرات نفت خام ایران در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۰ چقدر است؟

علی‌اکبر صفایی، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی روز ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ پس از بازدید از پروژه‌ها و زیرساخت‌های بندر بوشهر گفته است: «صادرات نفت خام از ۱/۵ میلیون بشکه فراتر رفته‌است»:

«خوشبختانه با اقدامات بسیار خوب صورت گرفته پس از سفرهای اخیر رئیس جمهوری به کشورهای منطقه و گشایش‌های حاصل‌شده، رشد خوبی در حوزه صادرات و واردات داشته‌ایم و در بندر بوشهر نیز شاهد رشد ۲۲ درصدی نسبت به سال گذشته هستیم که نویدبخش رونق فعالیت‌های دریایی خواهد بود.»

آیا صادرات نفت ایران در زمستان ۱۴۰۰ به ۱/۵ میلیون بشکه در روز رسیده است؟ 

حجم صادرات نفت ایران در بهمن ۱۴۰۰ چقدر است؟ 

آمار صادرات نفتی ایران هنوز به طور رسمی منتشر نشده، اما خبرگزاری ایرنا روز ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ اعلام کرده در دولت سیزدهم هر ماه صادرات نفت ایران بیشتر از ماه قبل شده و اکنون رقم صادرات بیش از یک میلیون بشکه در روز است. اما در این گزارش هیچ سندی یا اظهارنظری از یک مقام رسمی اعلام نشده و معلوم نیست منبع این ادعا کیست. تنها نوشته شده یک مقام آگاه در وزارت نفت این خبر را اعلام کرده‌است. 

خبرگزاری فارس نیز روز ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ مدعی شده «فعال‌شدن دیپلماسی اقتصادی و دور زدن تحریم‌ها باعث شد واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یا همان منابع نفت و فرآورده‌های نفتی که برای سال جاری ۳۴۹ هزار میلیارد تومان مصوب شده از زمان استقرار دولت ۴۹۴ درصد رشد کند. یعنی آنکه به حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان رسید». این گزارش نیز به حجم صادرات نفت نمی‌پردازد و تنها ارزش ریالی آن را اعلام کرده است.

خبرگزاری رویترز در گزارشی به تاریخ ۱۰ فوریه ۲۰۲۲ (۲۱ بهمن ۱۴۰۰) به نقل از گزارش‌های ردیبابی‌ نفت‌کش‌ها  نوشته حجم صادرات نفتی ایران در ماه دسامبر سال  گذشته از یک میلیون بشکه در روز فراتر رفته اما در ماه ژانویه دوباره افت کرده و به ۷۰۰هزار بشکه در روز رسیده است.  اعلام کرده و نوشته: «ایران در ماه دسامبر بیش از یک میلیون بشکه نفت صادر کرد اما در ماه ژانویه این مقدار به حدود ۷۰۰ هزار بشکه کاهش یافته‌است. دلیل اصلی این کاهش کمبود ظرفیت نفتکش‌هایی بوده که آمادگی حمل نفت ایران را داشته‌باشند.

ارزش صادرات نفت ایران در ماه‌های گذشته چقدر بوده است؟ 

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نماگرهای اقتصادی شماره ۱۰۵، سه ماهه دوم سال ۱۴۰۰ که در دی ماه آن را منتشر کرده، حجم کلی صادرات ایران در شش ماه اول سال ۱۴۰۰ را ۳۶ میلیارد و ۱۰۸ میلیون دلار اعلام کرده است:

اگرچه در این جدول صادرات نفتی از صادرات غیرنفتی تفکیک نشده اما در ادامه گزارش بانک مرکزی، حجم صادرات غیرنفتی در شش ماه اول سال ۱۴۰۰ را ۲۱ میلیارد و ۸۰۶ میلیون دلار اعلام کرده که در جدول زیر به تفکیک هر ماه مشخص است:

لذا با در نظر گرفتن ارزش صادرات غیر نفتی و کسر آن از سرجمع صادرات، مشخص است که دولت در شش ماه اول سال ۱۴۰۰ معادل ۱۴ میلیارد و ۳۰۲ میلیون دلار از محل صادرات نفتی درآمد داشته که البته این تنها درآمد ناشی از صادرات نفت نیست بلکه نفت و مشتقات نفتی و گاز را شامل می‌شود. لذا نمی‌توان براساس قیمت فروش رفته نفت ایران در این مدت (۵۴/۳۸ دلار برای هر بشکه منتشره در گزارش ماه فوریه ۲۰۲۲ سازمان اوپک) حجم واقعی صادرات نفت ایران را استخراج کرد.

آمار تولید نفت ایران چقدر تغییر کرده است؟

اوپک در گزارش ماه فوریه ۲۰۲۲ (بهمن ۱۴۰۰) مستند به منابع ثانویه (ایران اطلاعات مربوط به تولید نفت را مستقیم به اوپک اعلام نمی کند)، حجم تولید نفت ایران را در ماه ژانویه ۲۰۲۲ (دی ماه ۱۴۰۰) بالغ بر ۲ میلیون و ۵۰۳ هزار بشکه در روز برآورد کرده که بیشترین حجم تولید حداقل در یک سال اخیر بوده است.

اگر گزارش اوپک را نسبتا دقیق ارزیابی کنیم، حجم صادرات نفت ایران نمی‌تواند بیش از ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز باشد. چرا‌که ایران بین ۱/۷ تا ۱/۸ میلیون بشکه نفت مصرف داخلی دارد و اگر حجم تولید ۲/۵ میلیون بشکه در روز باشد مابه‌التفاوت آن می‌تواند تعیین کننده رقم دقیق صادرات نفت ایران باشد.

با این وجود به طور یقین نمی‌توان این ادعا را تایید یا رد کرد ولی مجموع اطلاعات موجود نشان می‌دهد که رسیدن به حجم صادرات ۱/۵ تا ۲/۳ میلیون بشکه در روز، نقطه هدف ایران است. در همین راستا روز ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران به وب سایت تخصصی نفت، شانا، گفته: «ایران با رفع تحریم‌ها توانایی افزایش حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه صادرات نفت را خواهد داشت».

علی‌اکبر صفایی، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی مدعی است: «صادرات نفت خام از ۱.۵ میلیون بشکه فراتر رفته است». 

اگرچه در هفته‌های گذشته گزارش‌های زیادی درباره افزایش صادرات نفت ایران منتشر شده، اما هیچ گزارش قطعی وجود ندارد که ثابت کند حجم صادرات نفتی ایران در حال حاضر چقدر است. 

خبرگزاری ایرنا حدود یک ماه پیش در گزارشی نوشته بود حجم صادرات نفت ایران به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است. 

رویترز نیز همان زمان در گزارشی با استناد به گزارش ردیابی نفت‌کش‌ها بود حجم صادرات نفت ایران در دسامبر ۲۰۲۱ به بالای یک میلیون بشکه در رزو رسیده، اما در ماه ژانویه به حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کرده است. 

بر اساس داده‌های اوپک حجم تولید نفت ایران در ماه ژانویه ۲۰۲۲ حدود ۲/۵ میلیون بشکه در روز بوده است. به طور معمول حدود ۱/۷ تا ۱/۸ میلیون بشکه نفت تولیدی در داخل مصرف می‌شود. بنابراین حجم صادرات ایران تا یک ماه پیش نباید بیشتر از  ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز باشد. 

ممکن است افزایش قیمت نفت و افزایش تقاضای جهانی و همین طور توافق‌های موقت احتمالی در حین مذاکرات هسته‌ای، در افزایش صادرات ایران در هفته‌های گذشته موثر بوده باشد، اما هنوز سندی برای تایید یا رد قطعی این ادعا که «صادرات نفت خام از ۱/۵ میلیون بشکه فراتر رفته» وجود ندارد. به همین دلیل فکت‌نامه به ادعای مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی نشان «غیرقابل اثبات» می‌دهد.