هواپیمای سقوط کرده در تبریز، کوثر ایرانی بود یا اف-۵ آمریکایی؟

در پی سقوط یک فروند جنگنده آموزشی در منطقه یکه‌دکان تبریز در روز ۲ اسفند ۱۴۰۰ اختلاف نظرهایی میان کاربران شبکه‌های اجتماعی در خصوص نام و مدل این جنگنده در گرفت. مقام‌های رسمی از جمله مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی و مسئول روابط عمومی پایگاه دوم شکاری تبریز هواپیمای سقوط کرده را جنگنده مدل اف پنج (F5) آمریکایی معرفی کردند، اما بسیاری از کاربران از جمله نوید جمشیدی روزنامه‌نگار و وحید هروآبادی روحانی منتقد، آن را جنگنده کوثر ساخت جمهوری اسلامی ایران معرفی کرده و یا در صحت اظهارات مقام‌های رسمی تشکیک کردند.

حال پرسش این است که جنگنده سقوط کرده اف-۵ آمریکایی بود یا کوثر ایرانی؟ 

 

آنچه می‌دانیم

براساس اطلاعات رسمی جنگنده سقوط کرده متعلق به پایگاه شکاری شهید فکوری تبریز بوده است. پایگاه شکاری شهید فکوری تبریز از جمله پایگاه‌های آموزشی متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی است که کار آموزش خلبانی را عهده‌دار است و روز ۴ شهریور ۱۴۰۰ یعنی حدود ۵ ماه قبل مراسم فارغ‌التحصیلی جمعی از خلبانان جوان این پایگاه شکاری برگزار شده بود. 

 

پایگاه شکاری شهید فکوری تبریز از چه مدل جنگنده‌هایی استفاده می کند؟

براساس اطلاعات منتشره در مصاحبه فرمانده‌های ارشد این پایگاه با رسانه‌ها، پایگاه شهید فکوری تبریز مجهز به سه جنگنده صاعقه، اف پنج و کوثر است. این پایگاه پیشتر هیچ جنگنده کوثری نداشت بلکه از جنگنده‌های اُوِرهال شده اف-۵ و صاعقه (ساخت جمهوری اسلامی) استفاده می‌کرد. در تاریخ ۴ خرداد ۱۳۹۹ امیر سرتیپ دوم خلبان سعید رسولی، فرمانده پایگاه دوم شکاری نهاجا در تبریز در گفت‌وگویی به طور رسمی وعده داد که به زودی این پایگاه به جنگنده کوثر هم مجهز خواهد شد و گفت: «این نوید را هم برای اولین بار در این مصاحبه بدهم که انشاالله در آینده نزدیک پایگاه دوم شکاری تبریز به جنگنده‌های نسل جدید کوثر مجهز خواهد شد.» او در این مصاحبه تصریح کرد که: «هواپیماهای اف-۵، صاعقه و کوثر از لحاظ شکل ظاهری تفاوت کمی دارند، اما در زمینه قابلیت‌ها و عملکرد ارتقای بسیار زیادی انجام شده که در رزمایش اخیر نیروی هوایی این قابلیت ها به اثبات رسید و جنگنده‌های کوثر به موشک‌های هوشمند مجهز شدند.» به نظر می‌رسید این سخنان در واکنش به گزارش‌های بین المللی بود که جنگنده کوثر را کپی اف-۵ آمریکایی خوانده بود.

رسولی سه ماه بعد در شهریور ۱۴۰۰ از ورود نخستین جنگنده کوثر به این پایگاه خبر داد و مراسم رسمی استقبال از ورود این جنگنده برگزار شد. یعنی یکی از سه جنگنده کوثر که در تیرماه ۱۳۹۹ توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل شده بود، به پایگاه شکاری شهید فکوری تبریز تحویل شد، تا رسولی فرمانده این پایگاه اعلام کند: «مراحل ورود به خط پرواز و عملیات تحت تست هواپیمای کوثر در حال اجرا است و ان شاءالله تغییرات محسوسی در این پرنده شکاری بمب افکن شاهد خواهیم بود.» در واقع این جنگنده نه برای استفاده آموزشی یا رزمی، بلکه برای انجام تست‌های مربوطه و انجام آزمایش‌های فنی در اختیار این پایگاه قرار گرفت. 

پیشتر امیر خلبان «حمید واحدی» فرمانده پایگاه شهید فکوری تبریز، در سال ۱۳۹۵ در گفت‌وگویی هواپیمای عمده آموزشی این پایگاه را «صاعقه» عنوان کرده بود. او در مصاحبه دیگری گفته بود که در جوانی برای آموزش خلبانی اف-۵ به پایگاه شهید فکوری تبریز منتقل شده بود در واقع جنگنده تخصصی این پایگاه برای امور آموزشی اف-۵ بوده است.

 

هواپیمای سقوط کرده کدام مدل هواپیماهای در اختیار پایگاه شکاری شهید فکوری بوده است؟

براساس مصاحبه‌های فرماندهان این پایگاه ما می‌دانیم که این پایگاه پیشتر از صاعقه و اف پنج استفاده می‌کرده ولی الان علاوه بر این دو یک جنگنده کوثر هم در اختیار دارد که البته برای انجام تست و آزمایش در اختیار این پایگاه قرار گرفته است. اطلاعاتی در دست نیست که بعد از تحویل نخستین جنگنده کوثر به این پایگاه،‌ آیا باز تحویلی انجام شده یا خیر، ولی آنچه مسلم است اینکه این پایگاه اف پنج، صاعقه و کوثر داشته است. تنها سند موجود عکس‌های باقی مانده از لاشه جنگنده سقوط کرده است.

براساس عکس‌های موجود از لاشه هواپیما می‌دانیم که هواپیمای سقوط کرده قطعا «صاعقه» نبوده، چرا‌که صاعقه یک تفاوت ظاهری آشکار با اف پنج و کوثر دارد و آن سکان عمودی V شکل این جنگنده است، حال آنکه سکان عمودی اف پنج و کوثر یک پر بیشتر ندارد. این تفاوت در عکس زیر مشهود است:

گر فرض بگیریم که این پایگاه تنها یک جنگنده کوثر در اختیار دارد، (که احتمال قریب به یقینی است چراکه در سال ۱۳۹۷ فرمانده نیروی هوایی اعلام کرد طبق برنامه باید تا سه سال آینده ۱۵ جنگنده کوثر تحویل نیروی هوایی شود ولی تا تیر ۱۳۹۹ که ۳ فروند کوثر در مراسم رسمی به نیروی هوایی ارتش تحویل شد هیچ خبر دیگری از تحویل کوثر تاکنون منتشر نشده است) پس هواپیمای سقوط کرده کوثر نیز نمی‌توانسته باشد چراکه عکس‌های منتشر شده از جنگنده کوثر تحویلی به این پایگاه با عکس‌های لاشه جنگنده سقوط کرده تفاوت آشکار دارد:

هم رنگ بدنه این جنگنده با جنگنده سقوط کرده تفاوت دارد و هم شماره سریال ثبت شده روی بدنه این جنگنده با اعداد باقی مانده از شماره سریال جنگنده سقوط کرده یکی نیست.

 

بنابراین جنگنده سقوط کرده کوثر و صاعقه نیست و به احتمال زیاد جنگنده اف پنج اورهال شده توسط شرکت‌های وابسته به صنایع دفاعی ایران بوده است.

 

جمع‌بندی

در پی سقوط یک فروند جنگنده آموزشی در منطقه یکه‌دکان تبریز در روز ۲ اسفند ۱۴۰۰ اختلاف نظرهایی میان کاربران شبکه‌های اجتماعی در خصوص نام و مدل این جنگنده در گرفت. مقام‌های رسمی آن را اف-۵ آمریکایی و برخی کاربران آن را کوثر وطنی خواندند. «فکت نامه» در این گزارش این پرسش را جستجو کرد که هواپیمای سقوط کرده اف-۵ آمریکایی بود یا کوثر وطنی. یافته‌های ما نشان می‌دهد:

۱- پایگاه شهید فکوری تبریز که جنگنده سقوط کرده به آن تعلق داشته سه مدل جنگنده دارد صاعقه، اف-۵ و کوثر.

۲- این پایگاه تنها یک فروند کوثر دارد که در شهریور ۱۳۹۹ تحویل گرفته است.

۳- مقایسه عکس لاشه هواپیمای سقوط کرده با صاعقه و کوثر نشان می‌دهد که این هواپیما نه صاعقه بوده و نه کوثر. بدنه صاعقه با لاشه جنگنده سقوط کرده تطابق ندارد. رنگ و شماره سریال جنگنده کوثر این پایگاه با رنگ و شماره سریال باقی مانده روی لاشه جنگنده سقوط کرده نیز نمی‌خواند.

شواهد نشان می‌دهد که ادعای مقام‌های رسمی ایران درست است و این هواپیما جنگنده اف-۵ بوده که مدل تخصصی این پایگاه آموزشی است.