آمار نادرست درباره تولید محتوای اینترنت در خارج از کشور

سید‌احمد علم الهدی امام جمعه مشهد در خطبه‌های نماز جمعه این هفته این شهر گفت: «از روی اطلاع عرض می‌کنم که امروز انبوهی از رسانه‌ها به خصوص با وضع فضای مجازی با هزاران متخصص هنر و رسانه و علوم ارتباطات با پشتیبانی امنیتی و مالی انبوه در کار هستند تا نظام جمهوری اسلامی، افکار و مذاق ایمان‌ها و باورها را تضعیف و تخریب کنند.» او که در حضور محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضاییه سخن می‌گفت مدعی شد:

«افراد مطلع و متخصص می‌گویند ۸۵ درصد این فضای مجازی را از بیرون کشور پر می‌کنند، مقام معظم رهبری همین را می‌فرمایند، ۱۵ درصدش مال داخل است و درصد عمده‌اش هم مال یک عده افراد غافل، جاهل و نادان.» 

اما آیا واقعا «۸۵ درصد فضای مجازی در بیرون از کشور پر می‌شود؟» آیا سندی برای چنین ادعایی وجود دارد؟ این‌ها سوالاتی است که قصد داریم با پاسخ به آنها ادعای اخیر احمد الهدی را درستی‌سنجی کنیم.

آیا منبعی در تایید آمار آقای علم‌الهدی وجود دارد؟‌

احمد علم الهدی منبع مشخصی برای ادعاهای خود ارائه نکرده و صرفا به «افراد مطلع» اشاره کرده است. احتمالا منظور او از «پر شدن فضای مجازی» میزان محتوای فارسی تولید شده است. 

تا آنجایی که ما گشتیم هیچ گزارش رسمی یا غیررسمی که در آن آمار یا برآوردی از نسبت تولید محتوا در فضای مجازی پیدا نکردیم که نشان دهد «۸۵درصد» محتوای تولید شده در خارج از کشور تولید و منتشر می‌شود. 

تلاش کردیم از طریق آدرس ایمیل درج شده در سایت شخصی آقای علم‌الهدی درباره منبع این آمار سوال کنیم که تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌ایم. 

بنابراین مشخص نیست منبع آمار گفته شده چیست، اما آیا برآوردی از میزان تولید محتوای فارسی در داخل و خارج از کشور وجود دارد؟ 

بر اساس برآوردهای سایت w3techs در تاریخ ۳ فوریه ۲۰۲۲ (۱۴ بهمن ۱۴۰۰) سهم زبان فارسی از کل محتویات موجود در اینترنت ۳/۶ درصد درصد تخمین زده شده است. 

در چند سال گذشته معمولا برآوردها از سهم محتوای فارسی از کل محتوای اینترنت بین ۱/۵ تا ۴ درصد است. خبرگزاری ایسنا در سال ۱۳۹۷ در گزارشی میزان محتوای فارسی در اینترنت را ۱/۹درصد کل محتوای موجود برآورد کرده بود.

چه میزان از محتوای فارسی امروز در داخل ایران تولید می‌شود؟ 

تا آنجایی که گشتیم هیچ گزارشی از سهم تولید محتوای فارسی در داخل و خارج پیدا نکردیم، اما در سال‌های گذشته در مقاطعی برآوردهایی درباره میزان تولید محتوای شبکه‌های اجتماعی در دست است. 

به طور مشخص در آذر ۱۳۹۸ گزارشی با محوریت تحلیل شبکه‌های مجازی در ایران توسط سایت دیتاک تهیه و منتشر شد. در این گزارش میزان تولید محتوا و فعالیت کاربران داخل کشور همزمان با قطع سراسری اینترنت در آبان ۹۸ مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات این گزارش نشان می‌دهد:

• قطع اینترنت در ایران باعث کاهش ۹۲درصدی تولید محتوای فارسی در تلگرام شد. 
• در آبان ۹۸ با قطع اینترنت میزان تولید محتوا فارسی در توییتر تا ۴۵درصد کاهش یافت.
• با وجود ۳۴ میلیون کاربر داخلی اینستاگرام، تعداد پست‌های فارسی در این شبکه پس از قطع اینترنت ۹۲درصد کاهش یافت.

به عبارت دیگر در هفته‌ای که اتصال اکثر مردم ایران به شبکه جهانی اینترنت قطع شده بود ایرانیان خارج از کشور و گروهی محدود که در داخل کشور به اینترنت دسترسی داشتند، در مجموع ۸درصد محتوای فارسی تلگرام، ۵۵درصد محتوای توییتر و ۸درصد محتوای فارسی اینستاگرام را تامین کرده‌اند. 

جمع‌بندی

احمد علم الهدی امام جمعه مشهد در خطبه‌های نماز ۸ بهمن ۱۴۰۰ گفته است که ۸۵ درصد فضای مجازی در خارج از کشور پر می‌شود و تنها ۱۵ درصد آن در داخل کشور پر می‌شود. 

آقای علم‌الهدی منبع آمار خود را معرفی نکرده و تاکنون تلاش ما برای برقراری ارتباط و سوال از او بی‌نتیجه مانده است، اما تا آنجایی که ما گشتیم هیچ گزارش رسمی یا غیررسمی پیدا نکردیم که نشان دهد «۸۵درصد» محتوای تولید شده در خارج از کشور تولید و منتشر می‌شود. 

اما برآوردهای که در آبان ۱۳۹۸ انجام شده، نشان می‌دهد بعد از قطع دسترسی داخل ایران به اینترنت میزان تولید محتوای فارسی در شبکه‌های اجتماعی افت قابل توجهی داشته است. بر اساس این برآوردها بعد از قطع اینترنت میزان تولید محتوی فارسی در تلگرام، توییتر و اینستاگرام به ترتیب، ۹۲ درصد، ۴۵درصد و ۹۲ درصد کاهش یافته است. این برآورد نشان می‌دهد دست کم در آن مقطع زمانی سهم تولید محتوای شبکه‌های اجتماعی در خارج از کشور بسیار کمتر از داخل است. 

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعای احمد علم‌الهدی را که «۸۵ درصد فضای مجازی در بیرون از کشور پر می‌شود و ۱۵ درصد دیگر نیز در داخل پر می‌شود»، بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.