آیا ۵۰ درصد کاربران ایرانی از مسیریاب ایرانی استفاده می‌کنند؟

پیوست، ماهنامه‌ای معتبر در زمینه فناوری اطلاعات و نزدیک به سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (بخش خصوصی آی‌تی ایران) در گزارشی با عنوان «۵۰ درصد کاربران ایرانی از مسیریاب ایرانی استفاده می‌کنند» می‌نویسد که نتایج یک نظرسنجی نشان می‌دهد ۴۳ درصد شرکت‌کنندگان برای انتخاب مسیر صحیح از نقشه و مسیریاب استفاده می‌کنند و از این تعداد ۵۰ درصد کاربران از مسیریاب‌های ایرانی استفاده می‌کنند.

طبق گزارش پیوست، این نظرسنجی را مرکز تماس حامی‌سان روی کاربران تلفن‌های همراه انجام داده است و نتایج آن نشان می‌دهد که اپلیکیشن‌های «نشان» و «بلد» توانسته‌اند ۵۰ درصد مخاطبان را به خود جلب کنند به گونه‌ای که ۲۹ درصد آنان از «بلد» استفاده می‌کنند و ۲۵ درصد از «نشان». همین آمار حاکی از آن است که تعداد کسانی هم که از مسیریاب‌های خارجی استفاده می‌کنند کم نیست؛ «ویز» در این بازار سهم ۱۸ درصدی دارد و ۲۶ درصد نیز از «گوگل‌‌مپ» استفاده می‌کنند.

این نظرسنجی همچنین می‌گوید کاربران وفادار گوگل مپ معتقدند این مسیریاب ترافیک را بهتر از رقبای ایرانی خود تخمین می‌زند. از همین رو بسیاری از افرادی که از مسیریاب‌های ایرانی استفاده می‌کنند هم برای اطمینان از ترافیک، نگاهی نیز به زمان برآورد شده در گوگل‌مپ می‌اندازند. ویز در میان ساکنان تهران و اطراف تهران همچنان بیشترین طرفدار را دارد، در مقابل در استان‌های پرجمعیت بلد و گوگل‌مپ تقریباً سهم برابر را به خود اختصاص داده‌اند.

اما آیا می‌توان نتایج این نظرسنجی را به راحتی تعمیم داد؟ در اینجا باید پیش از هر نوع نتیجه گیری، چند مساله را در نظر گرفت تا مانع گمراه‌شدن شود.

 

آیا ۵۰ درصد کاربران از مسیریاب ایرانی استفاده می‌کنند؟

دقت این گزاره به تعریف واژه «کاربر» ربط دارد. مطابق آنچه در انتهای خبر مجله پیوست ذکر شده، در این بررسی با بیش از ۷هزار نفر تماس تلفنی تصادفی برقرار شده که از این تعداد تنها ۱۲۰۰ نفر به سوالات پاسخ داده‌اند. از این بین ۹ درصد تلفن هوشمند نداشته‌اند اما از ۹۱ درصد باقی مانده هم تنها ۴۳ درصد شرکت‌کنندگان برای انتخاب مسیر صحیح از نقشه و مسیریاب استفاده می‌کنند. یعنی ۱۰۹۲ کاربر اینترنت موبایل داریم که ۵۱۶ نفر آنها کاربر اپلیکیشن‌های مسیریاب هستند. از این بین، ۲۹ درصد یعنی ۱۴۹ نفر کاربر اپلیکیشن بلد و ۲۵ درصد یعنی ۱۲۹ نفر کاربر اپلیکیشن نشان هستند.

به عبارت بهتر از ۱۲۰۰ نفری که در نظرسنجی شرکت کرده‌اند، ۲۷۸ نفر از اپلیکیشن‌های بلد و نشان استفاده می‌کرده‌اند. یعنی ۲۳ درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، از مسیریاب‌های ایرانی استفاده می‌کرده‌اند. همچنین با در نظر گرفتن ۱۰۹۲ کاربر اینترنت موبایل (گوشی هوشمند) این عدد (۲۷۸ نفر) حدود ۲۷درصد کاربران را شامل می‌شود. اما اگر فرض کنیم که منظور مجله پیوست از این تیتر «کاربران مسیریاب‌ها» بوده‌است، آنگاه این عدد ۵۴ درصد می‌شود.

یعنی نکته «گمراه‌کننده» این عنوان خبری این است که اعلام نکرده که منظور از «کاربر» در اینجا «کاربر اپلیکیشن مسیریاب» است.

 

آیا عدد ۵۴درصد واقعیت‌های بازار اپلیکیشن‌های مسیریاب را نشان می‌دهد؟

مهم‌ترین اپلیکیشن‌های مسیریاب خارجی در ایران گوگل‌مپ و ویز هستند. هر دو اپلیکیشن‌ها متعلق به شرکت گوگل هستند. اما ویز (با نام قبلی FreeMap Israel) در اسرائیل توسعه پیدا کرد و در یکی از بزرگ‌ترین جذب‌ها در تاریخ اکوسیستم استارتاپی اسرائیل در سال ۲۰۱۳ توسط گوگل خریداری شد. به بهانه سابقه توسعه در اسرائیل، اپلیکیشن ویز در سال ۱۳۹۶ در ایران فیلتر شد و کسانی که از آن استفاده می‌کنند، مجبورند از فیلترشکن استفاده کنند.

از سوی دیگر، قابلیت مسیریابی نقشه گوگل هم در ایران به دلیل دیگری سال‌ها در دسترس نبود. در حالی که کاربران ایرانی با استفاده از نقشه گوگل می‌توانستند مسیرها را ببیند و ترافیک را تخمین بزنند، اما مهم‌ترین قابلیت مسیریابی یعنی امکان Navigation گوگل به دلیل تحریم از دسترس کاربران خارج بود تا اینکه سرانجام تنها کمتر از ۱ سال پیش و در اسفند ۱۳۹۹، گوگل این امکان را برای کاربران ایرانی باز کرد.

باید توجه کرد که در عنوان مقاله پیوست و کلا در این نظرسنجی به‌نوعی مقایسه‌ای انجام شده‌است که با توجه به موارد بالا این مقایسه در شرایط برابر نبوده‌است. عدم توجه به این شرایط و به‌خصوص اینکه کابران ویز از فیلترشکن استفاده می‌کنند، از موارد گمراه‌کننده بودن عنوان این خبر است. در حقیقت آنچه در این نظرسنجی جنبه خبری دارد این است که با وجود انواع موانع داخلی و خارجی مانند فیلترینگ و تحریم، همچنان نیمی از کاربران ایرانی ترجیح می‌دهند از  اپلیکیشن‌های خارجی استفاده کنند.

بیلبوردهای اپلیکیشن «بلد» در زمان قطع اینترنت در آبان ۱۳۹۸ یکی از مواردی بود که موجب نارضایتی و تلقی کاربران نسبت به بهره‌برداری بلد از شرایط سختی مردم شد. هرچند شرایط آبان ۹۸ منجر به رشد اپلیکیشن بلد شد. البته لازم به ذکر است که در آن بیلبوردهای معروف در زمان قطعی اینترنت، کلماتی به‌کار رفته بود که ماهیت آنها از دید کاربران پنهان نماند.

فعالیت‌های غیراخلاقی یکی از توسعه‌دهندگان نقشه بلد، یکی از اتفاقات جنجالی در اکوسیستم استارتاپی ایران در سال گذشته بود که داستان مفصل آن را در این لینک زومیت بخوانید.

 

برگزارکننده نظرسنجی چه نسبتی با اپلیکیشن بلد دارد؟

اپلیکیشن بلد، مهم‌ترین بازیگر ایرانی در زمینه اپلیکیشن‌های مسیریاب است و نشان هم با فاصله نزدیکی آن را تعقیب می‌کند. تحقیق دیگری که سال ۱۳۹۹ هم برگزار شده بود این موضوع را نشان می‌دهد

همان طور که دیده می‌شود اپلیکیشن نشان در زمینه تبلیغات و حضور در فضای مجازی بهتر عمل کرده‌است. در این تحقیق یک پرسشنامه تلگرامی (که دقت کافی برای عنوان نظرسنجی را ندارد) اما توجه به آن بد نیست، حدود ۱۴ ماه قبل از نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد که «بلد» توانسته‌است از «نشان» پیشی بگیرد:

اپلیکیشن بلد محصولی از هلدینگ هزاردستان است. این مجموعه که یکی از بزرگ‌ترین بازیگران اکوسیستم استارتاپی ایران است غیر از بلد، صاحب ۲ اپلیکیشن «کافه بازار» و «دیوار» است که از مهم‌ترین و پرکاربرترین اپلیکیشن‌های ایرانی هستند. اینکه فروشگاه اپلیکیشن کافه بازار و اپلیکیشن بلد متعلق به یک شرکت هستند، همواره محل اعتراض مدیران اپلیکیشن نشان درباره بی‌طرفی در نتایج جستجو و ارائه به مشتری بوده‌است.

هلدینگ هزاردستان، یکی از محصولات شرکت «رهنما کامیابان نخستین» است. شرکت رهنما، از مجموعه فعالیت‌های اقتصادی کارآفرین قدیمی اصفهانی، فرهاد رهنما صاحب برند «پلار» است. از طرف دیگر برگزارکننده نظرسنجی اخیر، مرکز تماس حامی‌سان با نام کامل «حامیان ایمن پشتیبان فناوری» آن هم محصول دیگری از گروه رهنما است. حامی‌سان در صفحه نخست وب‌سایت خود، کافه‌بازار و دیوار را در راس مشتریان خود قرار داده و در صفحه‌ای که فهرست مشتریانش آمده، تعداد زیادی از اپلیکیشن‌های پورتفولیو گروه رهنما دیده می‌شود.

 

جمع‌بندی

ماهنامه پیوست، در انتشار نتایج یک نظرسنجی که مرکز تماس حامی‌سان منتشر کرده‌است، تیتر زده: «۵۰ درصد کاربران ایرانی از مسیریاب ایرانی استفاده می‌کنند» اما آمارها نشان می‌دهد که این مرکز تماس با ۷هزار نفر تماس گرفته، ۱۲۰۰ نفر حاضر به پاسخگویی شده‌اند و تنها  ۵۱۶ نفر آنها کاربر اپلیکیشن‌های مسیریاب هستند. از این بین، ۲۹ درصد یعنی ۱۴۹ نفر کاربر اپلیکیشن بلد و ۲۵ درصد یعنی ۱۲۹ نفر کاربر اپلیکیشن نشان هستند.

چنین مقایسه‌ای بین اپلیکیشن‌های مسیریاب ایرانی و خارجی صرفا براساس تعداد کاربر، مقایسه گمراه‌کننده‌ای است زیرا کاربری این‌ها در شرایط برابر نیست. کابران ویز از فیلترشکن استفاده می‌کنند، و سال‌ها قابلیت نَویگیشن گوگل‌مپ برای کاربران ایرانی بسته و مشمول تحریم بود. در حقیقت جنبه خبری این نظرسنجی این است که با وجود انواع موانع داخلی و خارجی مانند فیلترینگ و فناتحریم، همچنان نیمی از کاربران ایرانی ترجیح می‌دهند از  اپلیکیشن‌های خارجی استفاده کنند.

هلدینگ هزاردستان، صاحب اپلیکیشن مسیریاب «بلد» یکی از محصولات شرکت «رهنما کامیابان نخستین» است. برگزارکننده نظرسنجی اخیر، مرکز تماس حامی‌سان با نام کامل «حامیان ایمن پشتیبان فناوری» هم محصول دیگری از گروه رهنما است. حامی‌سان در صفحه نخست وب‌سایت خود، کافه‌بازار و دیوار (دیگر محصولات هلدینگ هزاردستان) را در راس مشتریان خود قرار داده‌است.

با توجه به موارد فوق، فکت‌نامه به تیتر پیوست که «۵۰ درصد کاربران ایرانی از مسیریاب ایرانی استفاده می‌کنند» نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.